جایگاه تكثیر و پرورش میگوی گونه ببری سبز در ایران

صنعت تكثیر و پرورش میگو در جهان بیش از ۵۰۰ سال قدمت دارد. این صنعت در كشور ما به عنوان یكی از فعالیت های جدید و نوپای شیلاتی بوده و در حقیقت حدود ۱۴ سال است كه به عنوان یك فعالیت تولیدی مطرح شده است.میگوی ببری سبزPenaeus semisulcatus یکی از اولین میگوهای بومی مورد نظر این صنعت در کشور است که از ذخایر قابل توجهی برخورداربوده و حضور آن در تمامی آب های خلیج فارس و دریای عمان به خصوص در آب های ساحلی استان بوشهر قابل توجه می باشد.میگوی گونه ببری سبز عمدتاً در كشورهای هند، بنگلادش، تركیه، ایتالیا، مصر، فلسطین اشغالی و... تكثیر و پرورش می یابد و در مجموع كمتر از یك درصد کل تولید جهانی میگو را به خود اختصاص داده است.
دلایل اصلی پایین بودن میزان تولید جهانی می تواند به شرح زیرمی باشد:
الف- كمبود ویاعدم پراكنش این گونه میگو در آب های بسیاری از كشورهای صاحب نام در امر تكثیر و پرورش میگو،
ب- فراوانی و پراكنش سایر گونه هایی که قابلیت تكثیر وپرورش تجاری دارند، مانند:
- میگوی ببری سیاه (مونودون یا Penaeus monodon) در كشورهای تایلند، تایوان، اندونزی، فیلیپین، هند و …
- میگوی سفید شرقی (میگوی چینی یا Penaeus chinensis) در كشور چین،
- میگوی سفید غربی (میگوی وانامی یا Penaeus vannami) در كشورهای آمریكای مركزی و جنوبی (نظیراکوادور و ...) و بتازگی در کشورهای آسیایی،
- میگوی ژاپنی (میگوی كروما یا Penaeus japonicus) در كشور ژاپن،
ج- پایین بودن میزان شوری آب مزارع پرورشی در كشورهای صاحب نام در امرتكثیرو پرورش میگو.
میگوی ببری سبز در كشور ما در همان سال های نخست توسعه پرورش میگو به عنوان اولین گونه بومی با شرایط مناسب برای تكثیر و پرورش مورد توجه قرار گرفت و درهمان سنوات دراستان های بوشهر و هرمز گان به تولید قابل قبول در عرصه تکثیروپرورش رسید.تكثیر آزمایشی این گونه در ایران در سالهای ۶۴-۱۳۶۳ در مركز تحقیقات شیلاتی خلیج فارس در استان بوشهر به صورت محدود و در سطح آزمایشگاهی انجام پذیرفت.
تكثیر میگوی ببری سبز
میگوی ببری سبز، پس از تكثیر آزمایشی در سال ۶۴-۱۳۶۳ ، در سطح انبوه و تجاری برای اولین بار در سال ۱۳۷۰ در مركز تكثیر بندرگاه استان بوشهر با تولید ۳۰۰ هزار قطعه بچه میگو، تكثیر شد.متعاقباً در سال ۱۳۷۱ علاوه بر مركز تكثیر بندرگاه بوشهر، مركز تكثیر و پرورش میگوی كلاهی در استان هرمزگان، اقدام به تكثیر این گونه در سطح تجاری نمود، در این سال جمعاً ۲۸۱۰۰۰۰ قطعه بچه میگو از این گونه تولید شد كه حدود ۲۳۵۰۰۰۰ قطعه آن در مركز بندرگاه و حدود ۴۶۰۰۰۰ قطعه در مركز كلاهی بود.روند تكثیر این گونه در سال های بعد افزایش یافت به طوری كه بالاترین میزان تولید آن مربوط به سال ۱۳۷۶ می شود كه جمعا حدود ۱۵۸۰۳۰۰۰ قطعه بچه میگو در سه مركز تكثیر میگو هشتم شهریور ( حله )، بندرگاه و حیاط خلوتی -Back yard hatchery - در استان بوشهر تولید شده است. این روند متاسفانه از سال ۱۳۷۷ به بعد رو به كاهش نهاده كه در سال ۱۳۷۷ تنها ۲۳۵۰۰۰ قطعه و در سال ۱۳۷۹ حدود ۱۵۸۰۰۰۰ قطعه بچه میگو از این گونه تولید شد كه در مقایسه با تولید ۱۳۷۶ سال افت بسیار شدیدی را نشان می دهد.
جداول شماره ۱ و ۲ در پیوست دوم این مقاله میزان تولید بچه میگوی گونه ببری سبز دراستان ها و سال های مختلف را نشان می دهد.
مولد سازی و تكنیك قطع پایه چشمی:
اجرای تكنیك قطع پایه چشمی - Eye stalk ablation - میگوهای بومی گونه ببری سبز به همراه گونه موزی در سال ۱۳۷۲ برای اولین بار درایران در مركز آموزش و ترویج كلاهی – استان هرمزگان انجام پذیرفت ( میگوهای قطع پایه چشمی شده تماماً از میگوهای مولد وحشی صید از دریا بودند). اجرای مجدد عملیات قطع پایه چشمی در سال های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ بر روی میگوی مولد وحشی و پرورشی گونه های ببری سبز و سفید هندی انجام شد.در طی این دو سال تعدادی ازبچه میگوهای تولیدی نسل اول جدا سازی و پس از مدتی پروار بندی در استخرهای خاکی پرورش مولد ، قطع پایه چشمی شده که پس از گذشت حدود چند روز، میگوها به مرحله باروری جنسی رسیدند و برای اولین بار از مولدین پرورش یافته در محیط اسارت، با موفقیت مقداری بچه میگو از هر دو گونه فوق الذکر تولید گردید.لازم به ذکر است که مولد سازی از میگوهای پرورشی این دو گونه بومی به راحتی امکان پذیر است و با نگهداری این گونه ها به مدت بیشتر در استخرهای پرورشی، علاوه برافزایش میانگین وزنی میگوها، ارگان های جنسی آن ها تکامل یافته و میگوها به راحتی به باروری جنسی می رسند ودر بیشتر اوقات با اتکا به یک رژیم غذایی مناسب واختصاصی، میگوها درهمان استخرها به مرحله چهار باروری جنسی ( مرحله آماده تخمریزی ) رسیده و بدون نیاز به تکنیک قطع پایه چشمی، آماده انتقال به سالن تخمریزی می شوند که در این صورت می توان در مرحله بعدی تکثیر مولدین با استفاده از تکنیک قطع پایه چشمی از آن ها برای نوبت دوم تخم گیری نمود.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران