راهنمای جابجایی و نگهداری میگوی پرورشی

میگو به عنوان یكی از منابع پر ارزش غذایی در جهان محسوب می شود كه دارای ارزش غذایی بالا از یك سو و دارای ارزش اقتصادی فراوانی از طرف دیگر می باشد. با توجه به افزایش جمعیت در جهان و نیاز به تامین پروتئین مورد نیاز, صنعت پرورش میگو نیز از رونق خوبی برخوردار گردیده است. در كشورما هم از سال ۱۳۷۱ این صنعت آغاز و تولید اقتصادی آن از سال ۱۳۷۴ در مساحتی به وسعت ۱۸۲ هكتار آغاز شد .با توجه به دارا بودن پتانسیل های موجود در كشور و سیر صعودی پرورش میگو میزان تولید میگو در سال ۱۳۸۰ به ۶۲۷۰ تن رسیده است كه بخش عمده ای از میگوی تولیدی توسط شركتهای فرآوری به خارج از كشور صادر می گردد, از آنجا كه میگو در مقایسه با اغلب مواد غذایی بسیار سریع فاسد می گردد و مواردی چون لكه سیاه , شكستگی , جداشدن سر و سینه . نرم شدن بافت و سایر تغییرات ارگانولپتیك حین صید تا فرآوری نهایی محصول ضایعات و خسارات اقتصادی به سرمایه گذاری بخش میگـــو وارد می نماید لذا باید برای حفظ این محصول با ارزش تلاش كرد. هندلینگ صحیح و رعایت اصول بهداشتی از مزرعه تا كارخانه فرآوری می تواند تا حد قابل قبولی از میزان ضایعات كم كند و امكان حضور موفق تر در بازارهای جهانی را فراهم آورد.
۱- عملیات قبل از برداشت میگو :
عملیات لازم برای آماده كردن شرایط مناسب در میگوها از یك هفته قبل از صید به شرح زیر آغاز می شود:
ـ هفت روز قبل از صید :
ارتفاع آب به اندازه ۳۰ درصد كاهش می یابد و سپس در مدت كوتاهی( باید مطمئن بود كه امكان آبگیری مجدد را در مدت حداكثر ۲ تا ۳ ساعت داریم ) مجدداً به ارتفاع اولیه رسانده می شود این عمل باعث پوست اندازی اجباری در میگوها می شود ( لازم به ذكر است كه پوسته ها قبل از انجام این كار باید سخت باشد). در هنگام كاهش ارتفاع آب هواده ها حتماً باید خاموش شوند كه میگوها شوك حاصل از تعویض آب را درك كنند.معمولاً پوسته بعد از ۳ تا ۵ روز مجدداً سخت خواهد شد.
ـ شش روز قبل از صید : ۲۰ درصد آب استخر كاهش پیدا می كند.
ـ پنج روز قبل از صید :
۱۵ درصد تعویض آب و استفاده از ۲۰۰ كیلوگرم كربنات كلسیم در هر هكتار و استفاده از جیره غذایی(مخلوط گوشت صدف ,‌گوشت خرچنگ ,‌پوست گاو ( حاوی Collagen می باشد و باید جوشانده شده و سپس قطعه قطعه شود). برای وعده ۶ بعد از ظهر به میزان ۲ برابر غذای كنسانتره مورد مصرف در این وعده: استفاده از پوست گاو و غذای تر مطابق فرمول غذایی فوق برای ایجاد رنگ مطلوب قرمز پس از پخت میگو می باشد برای این منظور می توان از رنگدانه نیز استفاده كرد رنگ قرمز میگو پس از پخت بدلیل رنگدانه فتوگزانتوفیل می باشد كه میگوی سفید هندی فاقد آن است و بعد از پخت به رنگ زرد كمرنگ در می آید.
رنگدانه فوق را می توان از كریل استخراج كرد و یا از خون استفاده نمود برای این منظور ابتدا خون جوشانده می شود تامنعقد شود سپس چرخ شده و خشك می گردد در صورتی كه نخواهیم از مواد جانوری استفاده كنیم می توان از بتا كاروتنوئید استفاده كرد.
ـ چهار روز قبل از صید :۱۰ درصد تعویض آب و غذادهی مطابق فرمول روز پنجم
ـ سه روز قبل از صید : مطابق روز قبل
ـ یك روز قبل از صید :
در صورتی كه قصد دارید در طول شب میگوها را برداشت نمایید اقدام به تغذیه میگوها در صبح به عنوان آخرین وعده غذایی بنمایید و وعده های بعدی را قطع نمایید. در صورتی كه قطع غذادهی برای مدت طولانی تری باشد میگوها اقدام به هم جنس خواری و یاخوردن لجن بستر می كنند كه هر دو مورد مطلوب نخواهد بودو از طرفی میگوها انرژی لازم را برای حركت همراه جریان آب را نخواهند داشت كه این امر صید را بامشكل مواجه خواهد ساخت . البته در استخرهای وسیع تر مانند ۵ هكتاری در صورت قطع غذادهی چند روز قبل از صید با توجه به ذخیره غذایی در این نوع استخرها مشكل كمتری بروز خواهد كرد. ولی در شرایط ایران و با توجه به ابعاد استخرها در صورت قطع چند روزه غذا میگوها اقدام به هم جنس خواری خواهند كرد . ( تخلیه رودهها در عرض ۴ ساعت انجام خواهد شد كه این امر فساد میگو را به تاخیر خواهد انداخت).
همچنین قبل و در حین برداشت میگو ,‌پرورش دهندگان باید موارد ذیل را مورد توجه قرار دهند.
۱ـ نمونه گیری , برای محاسبه تعداد میگوهای بدون پوست.
پوسته میگو باید سخت بوده و بطور منظم در طول برداشت محصول كنترل شود. هر سبدی كه از استخر پرورش میگو خالی می شود باید حدود ۱۵ كیلوگرم میگو داشته باشد. از هر ۱۰ سبد ( ۱۰۰ میگو)‌باید نمونه گیری بعمل آید. میزان میگوهای بدون پوست یا پوست انداخته , پس از محاسبه باید كمتر از ۵% باشد.
۲ـ آزمایشهای ارگانولپتیكی برای اطمینان از عدم وجود بوی لجن یا جلبك
۳ـ سایز گیری ,‌برای اینكار میانگین ۳ تا ۵ كیلوگرم میگو توزین و شمارش می شوند.
در مرحله برداشت باید دقت كرد كه تا حد امكان از ایجاد استرس در میگوها جلوگیری شود.
۲- روش برداشت ( صید ) از استخر:
پس از فراهم نمودن مقدمات صید و انجام عملیات مقدماتی در هفته آخر در روز پیش بینی شده صید به شرح زیر انجام می شود:
ـ قبل از بالا آمدن آب در زهكش (‌شروع مد) اقدام به نصب توری می شود. از محكم بودن توری و چسبیدن قاب آن به كف و دیواره ها كاملاً باید مطمئن شد.
ـ ۵۰ درصد ارتفاع آب استخر در فاصله ۲ تا ۳ ساعت مانده به مد بالا , كاهش می یابد. علت این نوع صید اطمینان از وجود آب در كانال آبرسان در صورت ایجاد مشكل و نیاز به آبگیری مجدد می باشد.
ـ در هنگامی كه ارتفاع آب در زهكش حدود ۳۰ سانتی متر بالاتر از سطح استخر می باشد با برداشتن شاندورهای بالایی خروجی و نصب توری آب از زهكش به سمت استخر جریان می یابد. این ریزش آب باعث جذب میگوها به سمت خروجی می باشد چرا كه میگوها عادت دارند به سمت جریان شنا كنند با كاهش ارتفاع آب در زهكش به واسطه جزر ,‌به محض مساوی شدن ارتفاع آب در زهكش و استخر اقدام به برداشتن تمامی شاندروها تا پایین و هدایت میگوها به توری صید می نماییم. در این هنگام ارتفاع آب در زهكش حدود ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر خواهد بود. پرسنل مستقر در كنار تور ( در زهكش) به صورت مرتب و با جمع شدن ۱۵ تا ۲۰ كیلو اقدام به انتقال میگوها به بالای دیواره می كنند. این روش صید تا خروج كامل آب از استخر ادامه پیدا می كند و در واقع با خروج آب از زهكش صید نیز به پایان می رسد. نكته قابل توجه در صید میگو این است كه حتی المقدور از بستن مجدد دریچه خروجی در حین صید اجتناب شود چرا كه این عمل باعث پخش میگوها و فرار آنها از سمت خروجی خواهد شد.با توجه به تمایل میگوها در سن برداشت به مهاجرت به سوی دریا و حركت همراه با جزر میگوها به شكلی طبیعی همراه با جزر از خروجی خارج شده و در توری صید به دام می افتند. با این روش :
اولاً: میگویهای بیشتری به این شكل همراه با جریان آب بدون ایجاد شكستگی و یاتخریب پوسته در تور به دام می افتند.
ثانیاً : با توجه به جریان آرام آب خروجی همراه با جزر امكان پاره شدن توری كاهش می یابد.
ثالثاً: امكان جداكردن درصد بالایی از میگوهای ناخواسته ( سفید) به لحاظ خروج سریع تر آن نسبت به سفید هندی ( با توجه به رشد سریع ترین گنادها در میگوی سرتیز و تمایل بیشتر برای مهاجرت ) امكان پذیر است.
۳- عملیات پس از برداشت :
۱-۳- سردسازی میگو
سبدهای پر از میگو را باید بلافاصله در محلول آب و یخ به مدت حداكثر ۲ دقیقه فروبرد در اینجا , هدف كشتن میگوها نیست بلكه هدف سردكردن (‌خواب كردن) آنها است این نوع خنك سازی از بیرون پریدن میگوها از سبد جلوگیری كرده اما باعث كشته شدن میگوها نمی شود.نتایج ارزیابی های ارگانولپتیك تیمارهای مختلف در میگوی سفید نشان داده كه تأخیر یك و دو ساعته در سردسازی موجب افزایش سرعت افت كیفی از درجه یك به درجات پائین تر و همچنین كاهش عمر ماندگاری نهایی میگوها در مقایسه با تیمار بدون تأخیر می گردد.بر اساس این بررسیها، میگویی كه بلافاصله پس ازصید یخ گذاری می شود تا شش روزدرجهء ۱وتا پانزده روز درجهء۲وتا بیست دو روز درجهء۳ محسوب گردیدو یك ساعت تاخیر در یخ گذاری میگو ، عمر ماندگاری نهایی محصول را به مدت ۴ روز كاهش داده و اگر این تاخیر ۲ ساعت باشدعمر نگهداری محصول به مدت ۵ روز كاهش می یابد به علاوه در همین مدت نیزافت كیفی محصول از درجهء ۱ به درجات ۲و۳با سرعت بیشتری اتفاق می افتد كه منجر به وارد آمدن زیانهای اقتصادی به سرمایه گذاران و زحمت كشان بخش تولید میگوی كشور خواهد گردید.


منبع: پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران