کدوی تخم کاغذی (Cucurbita pepo)

بررسی مراحل کاشت، داشت و برداشت کدوی تخم کاغذی
در گذشته بصورت سنتی از دانه های کدوی تخم کاغذی برای دفع کرم کدو استفاده می شد . بعدها تحقیقات نشان داد که دانه های این گیاه و روغن حاصل از آن حاوی مواد مؤثره ارزشمندی مانند:
peponen,prostaliquid,gronfing است ،که نقش عمده ای در معالجه غده پروستات و مداوای سوزش مجاری ادرار و معالجه تصلب شرایین دارد. مصرف دانه های این گیاه باعث تقویت و مقاومت بدن در مقابل عوامل بیماریزا می شود . امروزه کدوی تخم کاغذی در صنایع داروسازی خیلی مهم است و در سطوح وسیعی در آلمان،اتریش،مجارستان و رومانی کشت می شود .
گیاه شناسی:
Cucurbita pepo var.striaca
کدوی تخم کاغذی ((pumpkin متعلق به تیره کدوییان گیاهی است ،علفی،یکساله،با ساقه کرکدار و خزنده،ریشه محکم و برگهای پنج لبی که گلهای نر و ماده آن جدا از هم بر روی گیاه قرار می گیرند. گلها به رنگ زرد و پنج لبی می باشند.گلهای ماده کوتاهتر از گلهای نر می باشند. ابتدا گلهای نر به صورت دسته ای و سپس گلهای ماده به طور جداگانه ظاهر می شوند.میوه گوشت دار ،درشت و کروی شکل و یا کم و بیش کشیده است. میوه رسیده به رنگ زرد یا سبز زرذ می باشد. داخل هر میوه ۴۰۰تا۵۰۰ عدد دانه به رنگ سبز تیره یا زیتونی است. اطراف دانه ها را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه آن ۱۰۰تا۳۰۰ گرم است.
اکولوژی:
گیاهی است روز بلند و دمای مورد نیاز برای جوانه زنی بذور۱۲ درجه سانتیگراد ولی دمای مطلوب برای رویش ۲۵تا۳۵ درجه است. رویش این گیاه در دمای ۱۴ درجه سانتیگراد متوقف می شود . برگها به شدت به سرما حساس است به طوری که در دمای ۱تا۲ درجه سانتیگراد گیاه دچار سرما زدگی شده و خشک می شوند. این گیاه قادر است خشکی را تحمل کند . در صورت خشکسالیهای طولانی مدت ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک خواهد بود . دوره رویش این گیاه بسته به رقم و شرایط اقلیمی بین ۱۲۰تا۱۴۰ روز است.کدوی تخم کاغذی برای رویش به خاک خاصی نیاز ندارد ولی خاک های با بافت متوسط و غنی از مواد غذایی خاک های مناسبی برای کشت می باشد.کشت در خاک های اسیدی و مناطق سرد مناسب نیست. همچنین در زمینهایی که سطح آب زیرزمینی آن بالاست نباید کشت شود. کدوی پوست کاغذی به اکثر علف کشها حساس است.
مواد و عناصر مورد نیاز:
۳۰تا۴۰ تن کود حیوانی کاملاً پوسیده نقش عمده در افزایش عملکرد دانه و مواد مؤثره گیاه دارد. اگر زمین از مئاد و عناصر غذایی تهی باشد در فصل پاییز به همراه کود حیوانی مقدار ۱۲۰تا۱۶۰ کیلوگرم کود اوره ،۲۴۰تا۳۰۰ کیلوگرم کود فسفاته و ۱۵۰تا۱۸۰گیلوگرم کود پتاسه باید به خاک اضافه کرد.
تاریخ و فواصل کاشت:
در فصل پاییز پس از افزودن کود های حیوانی و شیمیایی به زمین شخم عمیقی زده می شود . ابتدای بهار زمین برای کشت بذر آماده می باشد.هنگامیکه خطر سرمازدگی بر طرف شد می توان اقدام به کشت نمود . چون این گیاه به سرما حساس است از این رو بهتر است با تأخیر اقدام به کشت شود . زمان مناسب برای کاشت در یزد اوایل فروردین تا نیمه اول اردیبهشت ماه میباشد. بذرها به مقدار ۶تا۹ کیلوگرم، باید در ردیف هایی به فاصله ۱۰۰تا۱۵۰ سانتی متر کشت شود و فاصله بین دو بوته در روی ردیف ۴۰تا۵۰ سانتی متر است . بهتر است کشت به صورت جوی و پشته ای انجام شود و ضمناً بذرها به علت حساسیت گیاه به بوته میری ، در بالای پشته ها کشت می شوند. چون دانه ها افقد پوشش هستند باید با قارچ کشهای مناسب ضدعفونی گردند. در هر چاله ۳تا۵ بذر قرار گیرد.
داشت و نگهداری:
پس از سبز شدن بوته های ضعیف را تنک کرده و فقط یک بوته قوی نگه داری می شود. پس از کاشت آبیاری مناسب ضروری است و دوره آبیاری تا قبل از گلدهی ۱۰-۷ روز و بعد از آن هر۶ روز یکبار در شرایط اقلیمی استان یزد می باشد. چون ساقه گیاه خزنده است و علف های هرز می توانند بر آنها غلبه کنند از این رو مبارزه با علف های هرز ضرورت دارد .
آفات و بیماری ها:
این گیاه به برخی آفات و بیماری ها حساس است . به سرعت به بیماری های ویروسی مبتلا می شود مبارزه با آفات ناقل ویروس و همچنین خارج کردن و سوزاندن بوته های آلوده به ویروس نقش مهمی در کنترل ان دارد. از بیماریهای خطرناک کدو می توان از سفیدک سطحی و دروغی نام برد. که برای مبارزه با سفیدک سطحی که در آن سطح برگ از پوشش سفید رنگ متمایل به خاکستری پوشیده می شود، از سموم کاراتان،آفوگان و پودر های گوگرد وتابل به نسبت ۳تا۵ هزار و معمولاً با ۲تا۳ بار تکرار استفاده می شود.برای مبارزه با سفیدک دروغی که در آن در سطح برگ لکه های زرد یا سفید رنگی ظاهر می گردد که در پشت این لکه ها پوشش قارچی به رنگ سفید متمایل به خاکستری مشاهده می شود، از قارچ کشهای دیتان،کوپروسان سوپر د، زینب، مانکوزب و ارتوسید استفاده می شود.بوته میری باعث مرگ ناگهانی و از بین رفتن سریع بوته ها می گردد ، که از مواد قارچ کش نظیر سرزان یا تیرام استفاده می شود.
برداشت محصول:
زمان برداشت گیاه به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. میوه ها از اواسط مرداد ماه به تدریج می رسند . با رسیدن میوه ها برگ ها و ساقه ها خشک می گردند. هنگامیکه ۷۰تا۷۵ درصد میوه ها رسیدند آنها را باید جمع آوری کرد. پس از جمع آوری میوه ها آنها را شکسته و دانه های داخل آن را خارج می کنند. سپس آنها را در دمای مناسب ۳۰تا۳۵ درجه سانتیگراد خشک می کنند. رطوبت مجاز در دانه های خشک شده ۱۲ درصد است. دانه های خشک شده را باید در کیسه های ۴۰تا۵۰ کیلویی بسته بندی و در مکان خنک و خشک نگه داری کرد.عملکرد بذر بسته به شرایط اقلیمی و خاکی معمولاً ۸۰تا۱۵۰ تن میوه کدو در هر هکتار می باشد ، که از این مقدار ۹۰۰تا۱۵۰۰ کیلوگرم دانه بدست می آید.

منبع: نوشته شده فرهاد سلطانی پور
مجله علوم کشاورزی