-
عدسي ضخيم
اطلاعات اوليه
وقتي كه نتوان ضخامت عدسي را در مقايسه با فاصله كانوني آن كوچك گرفت، در اين صورت بعضي از روابطي كه در مورد عدسيهاي نازك بيان مي‌شود، قابل استفاده نيستند. چنين عدسيهايي را عدسيهاي ضخيم مي‌گويند. اين اصطلاح نه تنها درباره يك عدسي همگن شامل دو سطح كروي با جدايي نسبتا زياد بكار مي‌رود، بلكه هر گونه سطوح هم محور در نقش يك دستگاه واحد نيز عدسي ضخيم است. بنابراين ممكن است يك عدسي ضخيم از چند عدسي نازك كه ممكن است با هم در تماس بوده يا از هم جدا باشند، درست شود.
مشخصات عدسي ضخيم
محور اصلي
محور اصلي ، خط مستقيمي است كه رئوس و مراكز سطوح كروي طرفين عدسي ضخيم را به هم وصل مي‌كند.
كانون عدسي
اگر پرتوي به موازات محور اصلي بر عدسي بتابانيم، بعد از شكست و عبور از عدسي‌ها ، خود پرتو يا امتداد آن هر جا كه محور اصلي را قطع كند، آن نقطه را كانون عدسي مي‌گويند. در حالتي كه خود پرتوها بعد از خروج از عدسي‌ها محور اصلي را قطع كنند، در اين صورت كانون حقيقي است. در حالت دوم كه امتداد پرتوهاي خروجي محور اصلي را قطع كنند، كانون مجازي خواهد بود.
كانون شيئي و تصويري
كانون شيئي نقطه‌اي است بر روي محور اصلي كه اگر نوري از آن نقطه بر مجموعه سطوح كروي بتابد، پرتو نور بعد از خروج از سيستم موازي محور اصلي خواهد بود. براي مشخص كردن اين نقطه بايد نوري از خروجي سيستم به موازات محور اصلي بر آن بتابانيم. با در نظر گرفتن اين كه در اين حالت كانونها عوض شده (كانون شيئي ، تصويري شده) ، شكست پرتو را در مجموعه سطوح كروي تعقيب مي‌كنيم تا نور از سيستم خارج شود. اين نور خود يا امتدادش هر جا محور اصلي را قطع كند، اين نقطه كانون شيئي حقيقي يا مجازي سيستم خواهد بود. اگر كانون در فضاي شيئي عدسي قرارگيرد، آن را كانون شيئي مي‌گويند، كانون در طرف ديگر كانون تصويري خواهد بود.
صفحات كانوني
اگر صفحه‌اي عمودي را در كانونهاي شيئي و تصويري بر محور اصلي عدسي ضخيم رسم كنيم، صفحات كانوني آن عدسي تشكيل خواهند بود.
نقاط اصلي و صفحات اصلي
اگر پرتوي را به موازات محور اصلي بر سطح عدسي بتابانيم، در اين صورت پرتو نور بعد از شكست در داخل سيستم از طرف ديگر خارج مي‌شود. حال اگر امتداد پرتو موازي با محور اصلي را در داخل سيستم ادامه دهيم، اين خط امتداد پرتو خروجي را در نقطه‌اي قطع مي‌كند، در اين نقطه صفحه عمودي بر محور اصلي عدسي رسم مي‌كنيم كه آن را صفحه اصلي تصوير مي‌گويند. نقطه تقاطع اين صفحه با محور اصلي را نقطه اصلي تصوير مي‌گويند.
حال اگر پرتوها از كانون شيئي خارج شده و بر سيستم تابانده شوند، در اين صورت از طرف ديگر به‌صورت موازي خارج مي‌شوند. اگر عمليات فوق را در مورد اين پرتوها نيز انجام دهيم، نقطه اصلي شي و صفحه اصلي شي نيز حاصل مي‌گردد. اصطلاحاً اين نقاط اصلي را با نشان مي‌دهند.
فرمول عدسي سازان در مورد عدسي ضخيم
در مورد يك عدسي ضخيم كه در هوا قرار دارد، مي‌توان فرمول ساده عدسي نازك را بكار برد. ولي بايد توجه داشت كه فواصل جسم و تصوير به ترتيب بايد از صفحات اصلي كه از مي‌گذرد، اندازه گيري شوند. در اين صورت فاصله كانوني f (نسبت به صفحه اصلي) از رابطه زير حاصل مي‌شود:
در رابطه فوق t كلفتي يا ضخامت عدسي ، شعاعهاي سطوح كروي در طرفين عدسي و n ضريب شكست عدسي مي‌باشد.
