آشنایی با تکنیک های تشخیصی- درمانی ناباروری
سونوگرافي ساده:
سونوگرافي تفسير امواج منعكس شده از بافت هاي مختلف بدن است. اين روش تشخيصي بيش از 35 سال است كه به كار برده مي شود و تاكنون هيچگونه خطري ناشي از آن به اثبات نرسيده است. سونوگرافي ساده معمولا" ده دقيقه زمان نياز دارد و بايد توجه داشت سونوگرافي هيچ گاه به ميزان صد در صد تولد نوزاد سالم را تضمين نمي كند.
سونوگرافي كالر داپلر:
جهت بررسي ميزان خونرساني به ارگان هاي مختلف در بدن از اين روش سونوگرافي استفاده مي شود. امواج ناشي از جريان خون هم به صورت تصاوير موجي و هم به صورت تصاوير بازسازي شده سياه و سفيد و رنگي سونوگرافي مشاهده مي شود و درصورت وجود كاهش و يا افزايش جريان خون رساني در اعضاء اين موضوع قابل بررسي است و ارزش قابل توجهي در تشخيص برخي از ناهنجاري هاي مادرزادي و بيماري هاي اكتسابي دارد.
www.ahmadzerang.mihanblog.com
سونوگرافي سه بعدي و چهاربعدي:
در سونوگرافي سه بعدي امواج صوتي با زواياي مختلف به بدن جنين تابانده مي شود و انعكاس اين امواج با كمك نرم افزارهاي پيشرفته كامپيوتري تغيير مي شود. در سونوگرافي چهار بعدي علاوه بر ايجاد تصاوير سه بعدي از جنين حركات جنين را نيز به صورت زنده نشان مي دهد. سونوگرافي سه بعدي و چهار بعدي جايگزين سونوگرافي ساده نيستند و بايد به عنوان مكمل سونوگرافي ساده در صورت تشخيص پزشك مبني بر احتمال وجود ناهنجاري استفاده شود. سونوگرافي سه بعدي و چهار بعدي در صورتي كه جنين در وضعيت مطلوبي قرار داشته باشد حدود 25 دقيقه طول مي كشد و در موارد چند قلويي مدت زمان بيشتري نياز دارد.
لاپاراسكوپي:
نوعي عمل جراحي است كه تحت بيهوشي عمومي از طريق يك يا چند برش كوچك در ناحيه زير ناف انجام مي شود. در اين عمل وسيله تلسكوپ مانند ظريفي را از طريق برش ايجاد شده داخل حفره شكم هدايت مي شود كه به وسيله آن اعضاء حفره لگني و حفره شكمي قابل رؤيت و بررسي مي شوند. اين عمل به خصوص براي بررسي و تشخيص چسبندگي ها، كيست هاي تخمداني، فيبروم هاي رحمي، باز و بسته بودن لوله هاي رحمي و بررسي وجود احتمالي آندومتريوز به كار مي رود.
لاپاراسكوپي علاوه بر كاربردهاي تشخيصي، كاربردهاي درماني نيز دارد. آزاد كردن چسبندگي ها، برداشتن كيست هاي تخمداني، برداشتن فيبروم هاي رحمي و از بين بردن آندومتريوز، با لاپاراسكوپي كه با روش هاي مكانيكي و ليزري قابل انجام است صورت
مي گيرد.
هيستروسكوپي:
هيستروسكوپي يك روش آندوسكوپي تشخيصي داخل رحمي است. اين عمل تحت شرايط بيهوشي عمومي و با وسيله تلسكوپ مانندي كه از طريق دهانه رحم وارد حفره مي شود صورت مي گيرد. از طريق هيستروسكوپي بررسي مستقيم رحم از نظر وجود انواع چسبندگي هاي داخل رحمي، پوليپ يا فيبروم و ديواره هاي رحمي امكان پذير است. هيستروسكوپي نيز كاربرد درماني دارد. با هيستروسكوپي از بين بردن چسبندگي ها برداشتن پوليپ و انجام بيوپسي هاي متعدد ميسر مي شود.
هيستروسونوگرافي:
بررسي بازبودن يا انسداد لوله هاي رحمي است. در اين روش با قراردادن لوله باريكي در دهانه لوله رحم و تزريق سرم نرمال سالين و همزمان انجام سونوگرافي مي توان از عبور مايع از لوله هاي رحمي و رها شدن آنها در حفره لگن كه دليل بازبودن لوله ها است اطلاع حاصل كرد.
سيستوسكوپي:
سيستوسكوپي روشي براي بررسي مجاري ادراري خارجي، پروستات و مثانه است. در مواردي كه آزواسپرمي ناشي از انسداد مجاري انتقال اسپرم به خارج از بدن باشد مي توان از اين تكنيك ضمن بررسي مجاري انتقال اسپرم و پروستات عوامل انسدادي نظير كيست و چسبندگي و يا سنگ را برطرف كرد تا جريان خروج اسپرم به خارج از بدن برقرار شود.
وازووازوستومي:
در مواردي كه به هر علت در مسير لوله مردان انسداد ايجاد شود، مانند آسيب به لوله هاي اسپرم بر بعد از عمل فتق و يا در اثر ضربات وارده به بيضه و يا انجام عمل وازكتومي، لازم است براي رفع انسداد مجددا لوله هاي اسپرم بر را پيوند دهند كه به اين عمل وازووازوستومي مي گويند.
اين جراحي به زمان طولاني نياز دارد و با ميكروسكوپ و با كمك رشته های نخ بسيار ظريفي انجام مي شود و طبق آمار 90 درصد احتمال باز شدن و رفع انسداد بعد از عمل وجوددارد. اين عمل با بيهوشي عمومي انجام مي شود.
وازواپيديديموستومي:
به ترميم و پيوند بين لوله هاي اسپرم بر و لوله هاي اپيديديم بيضه، وازواپيديديموستومي (VEA) مي گويند.
اين عمل نيز يك عمل ميكروسكوپي است كه طي زمان طولاني و با كمك نخ هاي بسيار ظريف انجام مي شود و طبق آمار احتمال بازشدن مسير 50 درصد است. اين عمل با بيهوشي عمومي انجام مي شود.
عمل تشخيصي PESA:
در مواردي كه مرد دچار آزواسپرمي انسدادي باشد. يعني عمل اسپرم سازي در بيضه انجام مي شود ولي نقص يا گرفتگي در مسير خروجي اسپرم وجود دارد، محتويات لوله هاي مجاور بيضه كه اپيديديم نام دارد با سوزن كشيده مي شود. به اين عمل PESA گفته مي شود. اين عمل با بي حسي موضعي و بدون بيهوشي عمومي انجام مي گيرد و نمونه بلافاصله جهت بررسي وجود اسپرم به آزمايشگاه ارسال مي شود و جواب آن نيز بلافاصله مشخص مي شود.
عمل تشخيصي TESE:
در مواردي كه آزواسپرمي انسدادي نباشد ممكن است اسپرم سازي به صورت بسيار محدود داخل بافت بيضه انجام شود ولي به علت محدود بودن ميزان آن در مايع اسپرم مشاهده نشود. لذا براي بررسي بافت بيضه و وجود اسپرم در آن قطعه بسيار كوچكي از بيضه برداشته مي شود به اين عمل TESE گفته مي شود. اين عمل با بي حسي موضعي قابل انجام است و نمونه پس از تكه برداري به آزمايشگاه جنين شناسي و سيتوپاتولوژي ارسال مي شود كه جواب آن بعد از حدود يك ماه مشخص مي شود.
واريكوسلكتومي:
واريكوسل يا اتساع وريدهاي بيضه، شايع ترين علت شناخته شده ناباروري در مردان است. اين بيماري مادرزادي است و با سونوگرافي و معاينه پزشك قابل تشخيص است. در عمل جراحي واريكوسلكتومي وريدهاي متسع شده بيضه قطع مي شود و خون از وريدهايي كه مشكل نداشته اند تخليه مي شود و از عوارض واريكوسل جلوگيري مي شود. واريكوسل، درد بيضه و ناباروري ايجاد مي كند كه با عمل واريكوسلكتومي ممكن است درد به طول كامل از بين نرود. لازم به ذكر است گاهي اوقات كه آزمايش اسپرموگرام طبيعي است ولي نتيجه عمل IUI, IVF يا ICSI منفي شده است و بيمار واريكوسل دارد با عمل واريكوسلكتومي نتيجه ART تغيير مي كند. عمل واريكوسلكتومي ساده است و حدود يك ساعت طول مي كشد و بيمار بعدازظهر روز عمل مرخص مي شود اما تا سه هفته نبايد كار سنگين انجام دهد. اين عمل جراحي با بيهوشي عمومي انجام مي شود.
سيتوژنتيك (كاريوتايپ):
در ارزيابي زوج نابارور، پس از گرفتن تاريخچه و شرح حال بيمار، گاهي براي انجام كاريوتايپ ارجاع مي شوند.
درزناني كه سابقه سقط مكرر، شكست مكرر در روش هاي درمان ناباروري، سابقه تولد نوزاد با نقص مادرزادي دارند و يا خود مشكوك به نقايص ژنتيكي هستند بررسي هاي ژنتيكي و كاريوتايپ ضروري است.
در مردان نيز، در نقايص شديد اسپرم مانند آزواسپرمي غيرانسدادي يا اليگواسپرمي هاي شديد كاريوتايپ در تشخيص كمك
مي كند.
روش تشخيصي AZF:
يكي از شايع ترين علل آزواسپرمي هاي غيرانسدادي و يا اليگواسپرمي هاي شديد حذف بخش هاي كوچكي از كروموزوم Y است كه باعث آسيب ژن هاي دخيل در توليد اسپرم مي شود. بررسي اين گونه آسيب هاي كروموزومي در روش هاي معمول سيتوژنتيك قابل تشخيص نيستند و بايد براي بررسي آن از روش هاي مولكولي استفاده كرد. اين روش تشخيصي AZF نام دارد كه مخفف فاكتور آزواسپرمي است.
اسپرموگرام:
آزمايش اسپرموگرام به منظور تجزيه و آناليز مايع اسپرم انجام مي گيرد. مايع اسپرم تركيبي از اسپرم هاي شناور در ترشحات بيضه و ساير غدد جنسي است كه هنگام انزال از بدن خارج مي شود. طي انجام اسپرموگرام وجود اسپرم در مايع اسپرم مشخص مي شود و در صورت وجود، تعداد اسپرم ها، ميزان تحرك آنها، ميزان تركيبات شيميايي و عناصر سلولي اندازه گيري مي شود كه در تشخيص علت ناباروري مي تواند مؤثر باشد.
براي آزمايش اسپرموگرام فردي كه نمونه مي دهد بايد حداقل 3 روز و حداكثر 7 روز از آخرين مقاربت وي گذشته باشد و دچار بيماري هاي ويروسي و عفوني و تب نباشد و بيمار از 3 هفته قبل از آزمايش به جز داروهاي ضروري از داروي خاص ديگري استفاده نكند.
