معماری بلند مرتبه سازی

مقدمه

شناخت ويژگيهاي معماري برج با عملكردهاي خاص يا متنوع از مسائلي است كه امروزه در عرصه دانش معماري از جايگاه خاصي برخوردار است كشور ما نيز مانند همه جاي دنيا با انگيزه صرفه جويي در مصرف زمين گران قيمت مراكز شهرهاي بزرگ به بلند مرتبه سازي روي آورده است .
اما آنچه كه در اين امر مشهود است عدم وجود شرايط و نظامات لازم براي ايجاد نوعي بلند مرتبه سازي همگون با شرايط زمان در كشورمان مي باشد ساختمان بلند مرتبه بيش از هر چيز با مشخصه تكنولوژي برتر شناخته مي شود منظور از اين نوع تكنولوژي برتر مصالح و لوازم و تجهيزات اجرايي خاص است كه جداي از شكل گيري برجها نمي باشد كار اين تكنولوژي فقط در مرحله ساخت تمام نمي شود بلكه در مراحل بهره برداري و نگهداري هم ادامه دارد .
اين تكنولوژي را نميتوان با تركيب ساده تكنولوژي و فن آوري هاي متعارف و آموزشي آكادميك بدست آورد بلكه بايد در طي مراحل عملي اجراي آن نيز به كسب تجربه و درك عملي اين فن آوري ها نيز پرداخت مسائل مربوط به تغيير ماهيت الگوهاي متعارف معماري ، سازه ، تاسيسات مكانيكي برقي و اثرپذيري بناهاي مجاور اين بلند مرتبه ها از عواملي است كه ماهيت الگوي خاص و پيچيده و در عين حال تازه اي را به شكل گيري و كيفيت ساخت و ساز اين بناها مي دهد .بررسي نمونه هاي مشابه در بلند مرتبه سازي و مسائل اولويت هاي اصلي در شكل گيري اين بناها و معضلات و پاين تغيير و تحولات در معماري آمريكا (1900_1990) به صورت ايجاد سبك جديدي از بلند مرتبه سازي در مركز سنتي شيكاگو بروز كرد .مسائل و معضلات ناشي از رشد بي رويه جمعيت پس از جنگ جهاني دوم باعث شد تادست اندركاران و طراحان براي تطابق بهينه فضاي موجود با شمار روز افزون جمعيت جهان به برج سازي روي آوردند .
توجه به پس آمدهاي اين نوع برج سازي ذر عرصه شهر سازي و نياز به تخصص هاي لازم سبب شد كه برج سازي بعنوان يكي از مقولات مهم و فابل توجه در عرص مهندسي و معماري تشكيل كنفرانس ساختمانهاي بلند در هنگ كنگ به سال 1990 و ارائه مقالاتي در مورد معماري بلند مرتبه سازي در زمينه هاي مختلف بيان گر اهميت برج سازي در جهان امروز مي باشد مقالاتي كه در زمينه هاي مختلفي همجون سيستمها و مفهوم ها ، سازه هاي ساختمانهاي بلند مرتبه ، ساختمانهاي اداري بلند مرتبه ، نوع آوري در عرصه طراحي ساختمانهاي بلند ، سيستمهاي مدولار ، ادغان بررسي هاي زيبايي شناختي و خرم سازي در طراحي ساختمانهاي بلند مفهوم جامعه شهري عمودي رفتار اجتماعي ساكنان ساختمانهاي بلند ، صرفه جويي در هزينه هاي انرژي ايمن سازي در برابر آتش كنترل لرزه اي در زمينه باد و زلزله و … ارائه شد كه همگي بيان گر استلزام تخصصهاي متنوع در طراحي و اجراي برجها بود .
فن آ وري پيچيده و در عين حال پيشرفته كه به تركيب پيچيده اي از علوم مختلف نياز مندند سبب ايجاد انواعي از برج سازي در دنيا شده كه در آن تكنولوژي حرف اول را مي زند كاربرد لوم و فنون جديدي همچون سازه هاي سه بعدي مسائل زيست محيطي مواد و مصالح جديد و … به تدريج برج سازي را به صورت نمادي از اين علوم در بطن جامعه مطرح مي كند .شايد واژه علوم بيان گر بخشي از تخصص هاي لازم در ساختمان يك برج باشد و بخش ديگر را به فن وهنر معماري اطلاق كرد در عين حال نوع معماري اين برجها نيز نيازمند اشنايي با س آمدهاي غير قابلفن آوري هاي پيشرفته و مدرن ( به روز ) مي باشد

شايد بتوان سبكي از معماري به نام هاي تك High-Tech را براي ايجاد اين نوع برجها مناسب شمرد معماراني همچون رنزو پيانو و نورمن فاستر و سزار پلي از جمله معماراني هستند كه كارهاي آنها در زمره اين سبك واقع مي گردد مخصوصا اينكه برج سازي را نيز در تجربه كاري آنان ميتوان يافت ميتوان با بررسي نحوه برخورد و نوع شكل گيري برج در فرآيند طراحي اين معماران به ارائه راهكارهايي فن وري هاي جديد در بلند مرتبه سازي كه معطوف آخرين دست آورد هاي توليدي مي باشد در شكل گيري اين بناها نقش اساسي ايفا مي كنند مواد ، مصالح و سازه هاي بكار رفته در اين بناها همگام و همسو با پيشرفتهاي فن آوري در عرصه علوم مختلف خود را جزء لاينفكي از بلند مرتبه ها نشان مي دهند .
در پروژه اداري ـ مسكوني سيدني پيانو براي بنا نمايي از جنس شيشه به صورت سطحي ممتد كه جداره اي نسبتا نامرئي را ايجاد مي كتد استفاده كرده است نماشرقي مجموعه با شبكه بندي زيباي شيشه آن بياني هنرمندانه از برج در يك فضاي شهري است كه خود پيانو آنرا مجسمه متحرك توصيف مي كند .شبكه بندي شيشه اين بنا محصول همكاري گروه متخصص شيشه با گروههاي سازه و طراح بنا بود هر كدام از شبكه هاي شيشه اي به صورت چسبان با گيره هاي مخصوصي كه هر كدام به گيره هاي رديف بالا و يا پائين نزديك به سازه بناست ، حمايت مي شوند در روي هر كدام از اين شبكه ها دستگاههاي حساسي قرار داده شده اند تا احيانا جابجايي و دررفتگي شيشه ها را در بنا اطلاع دهند تا نسبت به تعمير و تعويض آن قسمت از بنا اقدام شود .
در برج بانك شانگهاي اثر نورمن فاستر ، استفاده از شيشه به حدي وفور مي يابد كه از آن در كف برخي از طبقات هم استفاده مي شود و اين كف شيشه اي در كنار نماي شيشه اي بانك فضايي دل باز و شفاف ايجاد مي كند و چشم اندازهاي زيبا و متنوع از داخل و بيرون برج در تقاط مختلف آن ارائه مي دهد نوعي از شيشه با مقاومت خاص و بالا مقاوم در برابر بادهاي موسمي دريا كه ساختمان دقيقا در جلوي آن قرار دارند .
سازه هاي بكار رفته در ساختمان اين بلند مرتبه ها نيز قابل توجه مي باشد اغلب اين ساختمانها داراي ابداع و اختراعي از سازه هاي جديد و به روز مي باشد در برج شانگهاي خوشه هاي نزولي طبقات از يك جفت دكل فلزي آويزان مي شوند خرپاها دو طبقه اي كه گوشه هاي طبقات از آن آويزان مي شود در 5 نقطه بالاي ساختمان به اين دكل ها متصل مي شوند .ستونهايي كه در دسته هاي 4 تايي سازمانهي شده اند به همراه اين سازه پيشرفته فضاي بسيار وسيعي را بدون ستون پوشش مي دهند در برج ترن توكيو هم فاستر نيمي از طبقات اداري را از نيمه ديگر آويزان كرده است .
سازه كلي بنا تركيبي از فولاد و بتن مي باشد در برج اداري ـ مسكوني سيدني استراليا ممجموعه از قالب بتني بيضي شكلي كه هسته اصلي برج را تشكيل مي دهد ساخته شده است اين هسته با جايگيري كم خود در قسمت پائين در طبقات بالاتر به صورت كنسولي ادامه پيدا ميكند .
دالهاي بتني پيش تنيده و تيرهاي اصلي و بتني عناصر سازه اي اصلي اين هسته مي باشند در اجراي اين برج وجود تيرهاي پيش تنيده در مجموعه و ساخت و ساز آنها قبل از اجرا و در حين عكليات خاكبرداري سبب شد كه اين برج كه به خاطر بازي هاي المپيك سيدني به سال 2000 طراحي شده بود سر موعد و با اجراي دقيق به پايان برسد در اين برج از دومين طبقه زير زمين تا سه طبقه پائين تر بنا از سازه اي بتني و پيش ساخته تشكيل شده بين طبقه دوم زيرزمين تا طبقه سوم بنا ، ستونهاي فولادي همراه با بتن بكار رفتند از طبقه سوم به بالا سازه فولادي بنا كارانت فال بار دالهاي بتني طبقات را به سازه فولادي بر عهده دارد كنسول انجام شده در اين برج نيز در نوع خود جالب مي باشد طولي متغيراز 15 سانتيمتر در طيقه چهارم بنا تا طول 6 متر در آخرين طبقه ( طبقه 41 ) .
سازه هاي بكار رفته در برج بانك تجارت فرانكفورت نيز بيانگر فن آوري بالاي اين مجموعه مي باشد هر شش طبقه در اين برج وزن خود را به وسيله خرپاهاي عظيم الجثه و پرنديل كه دهانه 34 متر را بدون ستون پوشش داده اند و در كف باغها به كار گرفته شده اند به ستونهاي مركب از فولاد و بتن در گوشه هاي پلان مثلثي شكل ساختمان انتقال مي دهند .سازه هايي كه فاستر در اين برج و برجهاي ديگر خود بكار برده محصولي از همكاري مشترك او با گروه مهندس سازه با مدل سازي هاي سه بعدي و كامپيوتري ميباشد كه نهايتا منجر به احداث چنين بناهايي مي شوند .

قرار گيري ساختمانهاي بلند مرتبه در درون بافت شهري نيز از مسائل ثانويه اين ابنيه بود .
مسائلي كه قبل از احداث اين بنا در داخل بافت شهري پيش بيني نشده بود بعدها خود را نشان داد
ساختمانهاي بلند مرتبه علاوه بر ايجاد نوعي وسيله جهت يابي شهري سبب ايجاد مسائل : جلوگيري از رسيدن نور طبيعي و هوا به زمينها و ساختمانهاي مجاور ، سايه افكني بر خيابان و ساختمان و تاسيسات مجاور ، محدود كردن ميدان ديد ساختمان هاي اطراف ، تاثير آن در خط آسمان و منظر شهري و فضاهاي عمومي علاوه بر موارد فوق نكته مهم ديگري نيز در اين امر بود توسعه عمودي زيست شهري با افزايش تراكم نفر بر متر مربع در منطقه نياز به توجه جديدي به نحوه تخليه و سبك سازي تراكم در حوزه نفوذ بلند مرتبه را خاطر نشان مي كرد .
نياز به وجود سوپاپهاي تخليه اي كه تراكم حاصل از بلند مرتبه سازي و تردد وسايل نقليه به وجود مي آورد از مسائل اصلي ديگري در اين امر بود توجه به اين نكته جالب خواهد بود كه آسمان خراشهاي نيويورك بالاي محدوده متروي عظيم شهر قرار دارد كه آنرا با درون و برون شهر مرتبط مي كند

قرار گيري برج اداري ـ مسكوني خيابان فيليپ سيدني در كنار يكي از خيابان اصلي شهر مويد اين امر مي باشد از طرف ديگر قرار گيري ساختمانهاي بلند ذر مناطق شهري بر خلاف قوانين مهندسي ساختمان كه امكان تشابه در نقاط مختلف تا حدودي دارند تابع شرايط اقليمي ، اجتماعي ، فرهنگي و غيره محدوده مورد نظر نيز مي باشد بلند مرتبه هايي كه در تداوم ساخت شهري و متناسب با فرهنگ عمومي حاكم بر منطقه باشند.

در پروژه برج قرن در توكيو معمار بنا نورمن فاستر ، برج را يك ساختمان كاملا ژاپني اعلام مي كند و آن را در ادامه بناهاي شهري ژاپني مي شمرد به طوري كه خود فاستر نيز مي گويد براي او خط آسمان شهر ، سبك بناها و اماكن مهم اطراف ، طبيعت و بافت شهري ، سبك و دوره هايي معماري ساختمانهاي همجوار و مسائل ديگر اهميت دو چنداني دارند

فرم منحني بكار گرفته شده در پلان برج سيدني به نوعي به بيان استعاره اي از حركت امواج درياي سيدني و همچون بادبان يك كشتي اشاره دارد دريايي كه برج به آن كاملا احاطه دارد نوعي بيان شاعرانه از موجوديت ساختمان در ارتباط با دريا ساختمان در سايت Aurora در مجاورت باغ گياه شناسي سيدني و در منطقه نسبتا مهم از نظر مالي قرار دارد .
ارتباط آن بنا با بندر سيدني نيز كاملا مشهود مي باشد برج به گونه اي طراحي شده است كه سايه برج به ارتفاع نزديك 90 متر به باغ گياه شناسي اطراف آن نمي افتد در حقيقت ارتباط تعاملي برج در نسبت با باغ گياه شناسي فرم خاصي را به آن داده است . مسائل معمارانه نيز در طراحي برجها همواره مدنظر بوده اند تراسهاي برج بانك تجارت در فرانكفورت امكان تماشاي شهر را در ارتفاعات مختلف ساختمان و از جهات مختلف ميسر مي سازند ايجاد شفافيت با استفاده از شيشه در ايت بنا نيز امكان ديد و ارتباط بصري در طبقات مختلف بنارا فراهم مي كند به طوري كه كارمندان در طبقات مختلف بنا به مانند مجموعه اي كه ارتباط بصري با يكديگر دارند در ساختمان مشغول به كارند نوعي وحدت و يكپارچگي در طبقات مختلف بنا .