با ابزارهای مدیریت جدید می توان آفت جونده ا مدیریت کرد

1. مقدمه:
اين بستة نرم افزاري جديد شرايط مناسبي را براي مديريت و رديابي بهتر جونده در مزرعه فراهم مي كند. پژوهشگران CSIRO ديسك فشرده اي (CD ) را كه كاربر پسند مي باشد و Mouser خوانده مي شود را طراحي كرده اند. در اين نرم افزار تصاوير ويدئويي، عكس ، نمودار و مطالبي دربارة روش هاي كنترل و رديابي جونده گنجانده شده است. نويسنده در اين نوشته خاطر نشان مي كند آفت جونده دائما در حاشية مزارع شرق استراليا ديده مي شود. با اين وجود سيستم هاي زراعت سنتي در طي 10 سال گذشته با افزايش بازده محصول و كاشت انواع متنوعي از محصولات و برداشت كاهبن ها و حفر چاله در اطراف مزارع تغيير كرده است. اين عوامل، شرايط مطلوبي را براي جونده از طريق دسترسي به غذاي با كيفيت بالا براي زماني طولاني فراهم مي كند و موجب توزيع كمتر جونده و لانه هاي آنها به مزارع پيراموني مي شود. البته محققين معتقدند در اين شرايط نيز احتمال طغيان جونده وجود دارد.
2. اثر آفت جونده
اثر موش در ابعاد آفت مي تواند براي محصولات كشاورزي خسارت زا باشد و سبب فقدان شديد محصول برداشت شده، افزايش استعمال شيميايي، سبب آسيب به ساختمان ها، ماشين آلات و هجوم به انبار غلات شوند. همچنين مي توانند موجب استرس حيوانات اهلي و كاهش توليد در سيستم هاي زراعت در سطح وسيع شوند. براي مثال آفت جونده در منطقه ويكتوريا و جنوب استراليا طي سال هاي 1993-1994 سبب بيش از 100 ميليون دلار خسارت شده است. بنابراين كليد كاهش جونده، كاهش ذخيره غذايي، پناهگاه و رديابي فعاليت موش بطور منظم است.
3. ابزار پشتيباني تصميم
محققين CSIRO Sustainable Ecosystems نرم افزار Mouser را به اين دليل طراحي كرده اند كه به كشاورزان و كارشناسان در تصميم گيري آگاه، با استفاده از نتايج پژوهشي روزآمد و اطلاعات در دسترس در امر كنترل و رديابي جونده ياري رساند. اگرچه اين نرم افزار براساس پژوهش انجام شده در منطقه ويكتوريا و جنوب ولز است، اين اصول قابل اجرا در ساير نواحي مي باشد. اين بستة نرم افزاري طوري طراحي شده است كه قابل نصب از CD روي كامپيوترهاي شخصي مي باشد.
عناويني كه نرم افزارMouser پوشش مي دهد به شرح ذيل مي باشد:
 بيولوژي و اكولوژي جونده در استراليا مانند شرايط توليد مثل، تغذيه و شرايط لانه سازي و اندازه و رنج لانه ها، فعاليت، رفتار و ديناميك جمعيت را نشان مي دهد.
 كنترل جونده مانند كجا، چه زماني و از چه روش كنترلي (شيميايي يا غيرشيميايي) بايد استفاده كرد.
 اثر آفت جونده، چرا رخ مي دهد و چه نوع خسارتي را موجب مي شود.
 روش هاي رديابي جمعيت جونده هم بطور مستقيم (تله گذاري، كارت هاي سرشماري) و هم بطور غيرمستقيم (گلوله هاي مدفوع، تعداد سوراخ ها).
 نوع خسارتي كه بوسيلة موش به ساختمان ها و محصولات وارد مي شود و چگونه آن را ارزيابي مي كنند.
 گرفتن تصميم نهايي كه استفاده كننده از طريق مطرح كردن سئوالاتي به منظور رسيدن به گزينه هاي مديريتي مؤثر در امر كنترل، مطرح مي كند. اطلاعات جمع آوري شده در اين نرم افزار براساس دو منطقة Mallee of Victoria و Murrumbidgee Irrigation Area(NSW) تهيه شده است، اما براي ساير نواحي و مزارع عملي است.
 اين نرم افزار غالبا به برخي سئوالات دربارة آفت جونده پاسخ مي دهد.
3. شبيه ساز كنترل جونده
ويژگي ايننرم افزار ، مدل اقتصادي آن است (شبيه ساز كنترل جونده) كه مي تواند براي مقايسة هزينه هاي نسبي و مزايا و نقاط ضعف روش هاي متفاوت كنترل جونده استفاده شود. گزينه هاي مديريت جمعيت موش در دو رده قرار مي گيرد، يكي كارهاي جاري و ديگري اقدامات احتياطي كه تنها وقتي تعداد جونده در حال افزايش است، انجام مي شود. اطلاعات همچنين براساس هزينه صرف شده به ازاي هر هكتار يا كيلومتر براي هر كدام از روش هاي بكار گرفته شده در كنترل جونده، اثر بخشي (درصد كاهش جونده) هر كدام از روش ها و اثر هر كدام از روش هاي بكار رفته روي ذخيره غذايي قابل دسترس (براي مثال باقي ماندة محصول روي زمين بعد از برداشت)، در دسترس مي باشد. مدل ارائه شده براساس اطلاعات جمع آوري شده از جمعيت موش در حاشية مزارع گندم منطقه Victoria Mallee مي باشد، اما اين مدل مي تواند در نواحي ديگر نيز قابل تعميم باشد. نتايج بدست آمده مقايسه اي بين، شرايطي كه كنترل موش انجام شده است، و در شرايطي كه كنترل در حدود 12 ماه انجام نشده است، را نشان مي دهد. نمودارها نيز اثر پاسخ جمعيت موش در شرايط كنترل شده و كنترل نشده، هزينه كنترل و اثر مقدار باقي مانده هاي محصول در حاشية مزارع بر تراكم موش را نشان مي دهد .
4. تعداد جونده
جمعيت جونده به سرعت تحت تأثير شرايط محيطي تغيير مي كند. بارندگي زياد در طي پاييز و زمستان شرايط مناسبي را براي موش در طي بهار فراهم مي كند. توليد مثل موش با رويش دانه ها و تشكيل گياهچه هاي جوان به ويژه علف هاي تازه تحريك مي شود. موش ها از سپتامبر تا جون (بهار و تابستان) اگر فصول مناسب باشند، مي توانند توليد مثل كنند. وقتي ذخيره غذايي محدود باشد توليد مثل در مدت زمان كوتاهتري اتفاق مي افتد. سرعت توليد مثل موش (ميزان زايش و آيا همة موش هاي ماده در حال توليد مثل هستند) بوسيلة دسترس پذيري به غذاي مناسب و شرايط مناسب حفر لانه ها تعيين مي شود. موش ها مي توانند در هفتة ششم شروع به توليد مثل كنند و ماده ها ممكن است 3 روز بعد از بچه دار شدن مجددا جفت گيري كنند، و در هر زايمان بيش از 9 تا 10 نوزاد به دنيا بياورند. دورة حاملگي موش 3 هفته مي باشد بنابراين جمعيت آنها مي تواند در يك دورة زماني كوتاه افزايش يابد. از لحاظ تئوري يك جفت موش مي توانند جمعيت خود را تنها ظرف 21 هفته به بيش از 500 برابر افزايش دهند.
5. رديابي موش ها در مزارع
رديابي فعاليت موش مي تواند به كشاورزان و كارشناسان براي آگاهي به موقع از افزايش جمعيت موش به جاي كشف فعاليت از طريق محصولي كه قبلا آسيب ديده است، كمك كند. استفاده از كارت هاي سرشماري روشي مؤثر براي فهميدن تراكم جمعيت در زماني كه رجحان غذايي كمي براي موش ها وجود دارد. بنابراين كارت ها در طي پاييز نسبت به بهار يا تابستان مؤثرتر هستند. زيرا در طي بهار و تابستان كارت هاي سرشماري تنها حضور يا عدم حضور موش ها را به جاي بررسي تراكم جمعيت نشان مي دهند. كارت هاي كاغذي كه به صورت مربع هاي100100 ميلي متري بريده و سپس در روغن گياهي فرو برده مي شود. 20 تا از اين كارت هاي مربعي روي زمين در فواصل 10 متري در طول مسيردر حال رديابي محكم مي كنند. از اين كارت ها براي رديابي در چمنزارها نيز استفاده مي كنند.
به عنوان كليد راهنما، در طي پاييز، اگر بيشتر از 20 درصد محصول در اولين شب خورده شود، كنترل فعال جونده براي به حداقل رساندن آسيب به محصول جديد كاشته شده، ضروري مي باشد. اگر 5 تا 20 درصد محصول در بيشتر از دو شب خورده شود، تراكم جمعيت بالا است و مي تواند مسئله در بذرافشاني باشد. اگر ميانگين 0 تا 5 درصد در بيش از دو شب خورده شود، آسيب كم مي تواند مورد انتظار باشد.
در طي زمستان و بهار، خطوط حصار، كانالها و حاشية جاده ها از طريق علائم حفر لانه ها ، ردپاها و آسيب به محصول، فعاليت موش رديابي مي گردد. محصولاتي كه رسيده هستند مانند كانولا، غلات و لوپينوس از طريق آسيب نيام (غلاف) و بريده شدن نوك ساقه رديابي مي شوند.
در طي تابستان فعاليت موش را از طريق، بررسي قسمت تحتاني ساقه هاي درو شده يا كاهبن ها همچنين حفر لانه ها و مسير آسيب هاي ايجاد شده به محصول، رديابي مي كنند.
- مديريت موش در پاييز
براي حفاظت محصولات از آسيب جونده در هنگام كشت چندين اقدام انجام مي دهند. از جمله كشت عميق، كشت زود هنگام به منظور رسيدن به گياهان مقاوم، حفظ چراگاه ها و رديابي نشانه هاي فعاليت موش. اگر تراكم موش ملايم است عملكردهاي حفاظتي مانند كشت عميق و تا حد ممكن كشت با نسبت بالاتر انجام مي گيرد. همچنين سوزاندن كاهبن ها در بعضي مواقع ضروري مي باشد. صاف كردن زمين يا خرد كردن كلوخ ها بعد از كشت (غلتك زدن زمين) براي اطمينان از اينكه دانه به خوبي پوشيده شده است، مفيد مي باشد. اگر تراكم موش ها بالا است، تراكم شان را رديابي كنيد و سپس با يكي از مؤسسات خدمات كشاورزي براي تأييد اينكه آيا طعمه گذاري ضروري است، مشورت نمائيد.
- كنترل موش در زمستان و بهار
كنترل علف هاي هرز در طول حصارها، كانالها و حواشي مزارع قبل از اينكه دانه پاشيده شود، رايج است. حذف يا كاهش پوشش گياهي اطراف ساختمان ها، سيلوها، له كردن علف هاي هرز (غلتك زدن) و انبار كردن يونجه هاي خشك و مراقبت از منازل بسيار ضروري مي باشد. براي آگاهي از فعاليت موش به طور منظم اين مكان ها را كنترل كنيد. اگر تراكم بالايي از جونده در پاييز پيش بيني مي گردد، ممكن است طعمه گذاري ضروري باشد.
- كاهش باقيمانده هاي كاهبن
هدر رفتن غلات در طي برداشت براي موش ها منبع غذايي با ارزشي را فراهم مي كند. موش مي تواند به ازاي هر روز ميانگين 5/3 گرم را بخورد. استفاده از ماشين برداشت بسيار مؤثر مي باشد. البته تمام ماشين هاي برداشت موجب مقداري خسارت به غلات مي شوند. سطوح قابل قبول خسارت در هنگام برداشت بيش از 3 درصد كل محصول يا 10 تا 30 كيلوگرم به ازاي هر تن برداشت مي باشد. برداشت در بهترين زمان، براي به حداقل رساندن خسارت به غلات نيز مهم است. براي مثال براي برداشت كانولا، خشك شدن محصول زمان مناسب برداشت است در مقابل محصولاتي مانند جو و حبوبات در هنگام برداشت زياد رسيده نيستند. لازم است باقيمانده هاي غلات را از اطراف مزارع پاك كنيد. اگر تراكم بالاي موش در پاييز پيش بيني مي گردد، رديابي فعاليت موش بطور منظم، به ويژه در چراگاه هاي آسيب پذير مانند مزارع كانولا و عدس توصيه مي شود.
- پيشرفت پژوهش
گروه پژوهشي جوندگان، در واحد تحقيقاتيCSIRO جمعيت جوندگان را به طور منظم در مناطق Victoria Mallee و Murrumbidgee Irrigation Area, NSW استراليا رديابي مي كنند . اين مورد پيش بيني آيندة آفت جونده را تا 18 ماه امكان پذير مي سازد. CSIRO با همكاري برخي از مؤسسات تحقيقاتي بررسي ميداني وسيعي را براي تمرين مديريت كنترل جونده در مزارع، انجام مي دهد. همچنين فعاليت هايي در زمينه كنترل باروري جونده در مركز پژوهشي كنترل آفات جانوري صورت مي گيرد.