انواع صحراها

انواع صحرا ها

صحراهاى قطبى : اين صحراها شامل نواحى وسيعى مىباشند که بوسيله يخ پوشيده شدهاند و به علت پايين بودن درجه حرارت و سرماى زياد ناحيه خيلى خشک مىباشند.
صحراهاى توپوگرافى :
صحراهايى هستند که کمى رطوبت آنها به علت دور بودن از اقيانوسها و قرار گرفتن در مرکز قارهها و يا وجود کوههاى بلند و مرتفع که جلوى بادهاى اصلى ناحيه را گرفته و از رسيدن رطوبت به اين نواحى جلوگيرى مىکنند، مىباشد. نمونه اين نوع صحراها کوير مرکزى ايران مىباشد.
صحراهاى استوايى :
اين صحراها که به مراتب وسيعتر از صحراهاى قطبى مىباشند. در فاصله بين 15 تا 30 درجه شمال و جنوب خط استوا قرار دارند. به عنوان مثال مىتوان صحراى شمال آفريقا و صحراى عربستان را نام برد.
تخريب در صحراها
تخريب شيميايى در صحراها به علت کمى رطوبت بندرت انجام مىگيرد. از اين جهت بيشتر قطعات و ذرات کانىها و همچنين سنگها در صحراها دستخوش تغييرات شيميايى نشدهاند. از انواع تخريبهاى فيزيکى که در صحراها انجام مىگيرد، مىتوان عمل نيروى ثقل (گرانشى) ، انرژى باد و تغييرات درجه حرارت را نام برد که از جمله عوامل موثر در تخريب مکانيکى مىباشند. تغييرات درجه حرارت سبب انبساط و انقباض سنگها شده و باعث تخريب آنها مىگردد. عدم وجود پوشش گياهى در صحراها موجب مىشود که مواد حاصل از تخريب بوسيله باد به سهولت جابجا و پراکنده شود.
آبها در صحرا
مقدار آبهاى جارى در صحراها بسيار کم است ولى بارانهاى اتفاقى اغلب بصورترگبار نازل مىشود. در نواحى خشک به علت کمى پوشش گياهى مقدار آبى که در سطح زمين جريان مىيابد نسبت به مناطق ديگر با پوشش گياهى زياد با باران مشابه خيلى بيشتر است و در نتيجه هر چند که مقدار اين آبها نيز کم باشد در تخريب ، حمل و نقل و رسوبگذارى در صحراها نقش مهمى دارد. در صحراها ممکن است رودخانههاى کمى جارى مىباشند که از نقاط مرطوب منشا گرفته و از صحراها عبور مىکنند، ولى اکثر اين رودخانهها به حوضههاى داخلى ريخته و وارد دريا نمىشوند.
عمل باد در صحراها
گرچه باد از نظر فرسايش از آب به مراتب داراى اهميت کمترى مىباشد. ولى نقش مهمى را در فرسايش صحراها به عهده دارد. در مناطق خشک که رسوبات تخريبى و سست توسط هيچ پوشش گياهى محافظت نمىشوند. بادها به آسانى مواد را از جايى برداشته و در جايى ديگر انباشته مىسازند. در نتيجه باد علاوه بر عمل حمل و نقل ، عمل تخريب و رسوبگذارى را نيز انجام مىدهد.
حمل مواد بوسيله باد
باد قادر است ذرات موجود در سطح زمين را برداشته و با خود تا مسافتى حمل نمايد. ميزان حمل ، مقدار جابجايى و سرعت ته نشست مواد بستگى مستقيم به قدرت (سرعت) باد و قطر ذرات دارد. يعنى هرچه سرعت باد بيشتر باشد مىتواند ذرات را به ارتفاع بيشتر و به فاصله دورتر ببرد و همچنين دانههاى درشتترى را با خود حمل کند. براى به حرکت در آوردن ذرات خشک سرعت کمترى لازم است تا ذرات مرطوب. بنابراين در صحراهاى خشک به علت نبودن رطوبت و پوشش گياهى حمل مواد بوسيله باد خيلى بهتر و سريعتر انجام مىگيرد. سرعت باد با نزديک شدن به سطح زمين (در اثر ايجاد اصطکاک) کم گشته ولى با دور شدن از سطح زمين به ميزان سرعت آن افزوده مىشود.
نحوه حمل مواد توسط باد
حمل مواد به وسيله باد نسبت به وزن دانهها به سه طرزيق انجام مىگيرد :
حرکت معلق براى ذرات خيلى ريز
ذرات خيلى ريز ماسه ، سيلتهاى دانهريز ، گرد و غبار و خاکسترهاى آتشفشانى چون بسيار سبک مىباشند. حتى بوسيله بادهاى خيلى ملايم به آسانى به هوا بلند شده و مدتها در هوا به حالت معلق باقى مىمانند. بطور کلى در شرايط عادى ذرات با قطر کوچکتر از 0.03 ميليمتر که در روى سطح زمين قرار گرفتهاند مىتوانند بوسيله باد به هوا بلند شوند. اين ذرات ممکن است صدها متر از سطح زمين بلند شده و همچنين کيلومترها جابجا شوند.
حرکت جهشى براى ذرات متوسط
باد به تنهايى نمىتواند ذرات متوسط را از جا بلند کند بلکه بر اثر برخورد ذرات ماسه با يکديگر به هوا پرتاب مىشوند که به اين نوع حرکت جهشى مىگويند. وقتى سرعت باد به حد معينى برسد ذرات ماسه شروع به چرخش و غلطيدن به سمت جلو مىکنند که ممکن است در اثر برخورد با ذرات ديگر باعث حرکت و يا پرتاب آنها به هوا شوند. وقتى ذرهاى به هوا بلند مىشود تحت تاثير دو نيروى نيروى گرانشى و نيروى سرعت باد ، قرار مىگيرد. ذرات در اثر نيروى ثقل به زمين بر مىگردند ولى در اثر نيروى باد بجلو رانده مىشوند.
حرکت چرخشى براى ذرات درشت
ذراتى که درشتتر هستند اغلب به سبب وزن و درشى از جا کنده نشده و در هوا پراکنده نمىشوند بلکه وقتى سرعت باد بهحد کافى برسد با چرخش و يا غلطيدن به سمت جلو حرکت مىکنند. اين عمل چرخش را Reptation مىگويند. فرسايش بوسيله باد عمل فرسايش باد به دو صورت انجام مىگيرد. : Deflation (بادکند) و Abrasion (بادساب) .

بادکند Deflation
حمل و نقل ذرات توسط باد را Deflation مىگويند. باد قادر است ذرات ريز و کوچک موجود در سطح زمين را بخصوص در مناطقى که فاقد پوشش گياهى و رطوبت زياد است به آسانى از يک نقطه به نقطه ديگر منتقل کند و ممکن است اين عمل سبب کنده شدن سطح زمين و بوجود آمدن گودىهايى مىشود که گاهى ممکن است تا صد متر عمق داشته باشند.
سنگ فرش بيابان
در مناطقى که ذرات درشت و ريز وجود داشته باشد باد سبب جابجا شدن ذرات ريزتر و سبکتر شده و قطعات بزرگتر سنگها بر جاى باقى مىمانند که بعد از گذشت زمان سنگهاى درشتتر باقى مانده و منظره فرشى به خود مىگيرند که اصطلاحا به آن سنگفرش بيابان و يا Hamade مىگويند.
ياردانگ
باد در مناطق صحرايى مخصوصا در زمينهاى سست و نرم موجب تشکيل شيارهاى طولى و طويل مىگردد که ياردانگ ناميده مىشود. اين نوع شيارها در جنوب دشت لوت ديده مىشود.

بادساب Abrasion
موادى که بوسيله باد حمل مىشوند در اثر برخورد با يکديگر سايش پيدا مىکنند. اين عمل ساييدگى که بوسيله باد انجام مىگيرد را Abration مىنامند. البته عمل ساييدگى بدون Deflation امکان پذير نيست. چون در اثر حمل مواد است که ساييدگى و يا خراش بوجود مىآيد. ذرات يا دانههاى ماسهاى که بوسيله باد حمل مىشوند، بدليل سختى که دارند وسايل بسيار مناسبى براى سايش سنگها ، ساختمانها ، ديوارها و ... مىباشند.
سنگهاى بادساب (ventifact)
سنگها و قلوهسنگهايى که يک سطح آنها در اثر باد صيقلى و صاف شده است در اثر تغيير جهت باد و يا چرخش سنگها در محل اوليه خود چند سطح صاف در آنها ايجاد گردد به چنين سنگهايى که به علت سايش باد بوجود آمدهاند سنگهاى بادساب يا ventifact مىگويند.
فرسايش لانهزنبورى
برخورد مداوم بادهاى قوى و دائمى که ذرات ماسه همراه دارند بر روى صخرهها و يا سنگهايى که در سطح زمين بخصوص در نقاط خشک و نيمه خشک قرار دارند باعث مىگردد که بتدريج اين سنگها فرسايش حاصل کنند و نوعى فرسايش لانهزنبورى از خود نشان دهند.
تخت ديو
گاهى باد مواد نرمى را که در زير تخته سنگها قرار گرفتهاند تخريب نموده و با خود حمل مىکنند و در نتيجه پديده قارچ مانندى بوجود مىآيد که اصطلاحا به آن تخت ديو مىگويند