-
واجبات نماز
واجبات نماز سؤال : واجبات نماز چند تا هستند و ركن و غیرركن چه تفاوتی با هم دارند؟
جواب: واجبات نماز 11 چیز است: 1. نیت 2. قیام 3. تكبیره الاحرام 4. ركوع 5. سجود 6. قرائت 7. ذكر 8. تشهد 9. سلام 10. ترتیب 11. موالات (یعنی پی در پی بودن اجزای نماز) و فرق ركن و غیر ركن در آن است كه در ركن اگر انسان آن را عمداً یا سهواً به جا نیاورد نماز باطل می‌شود ولی غیر ركن اگر عمداً به جا نیاورد باطل است و اگرسهواً به جا نیاورد نماز او صحیح است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 942)
نیت
سؤال 1: آیا تلفظ و به زبان آوردن نیت واجب است؟
جواب: خیر تلفظ به نیت واجب نیست همان كه بدانید قصد انجام چه كاری را دارید كه اگر از شما سؤال شود می‌توانید پاسخ بدهید كافی است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م943 و945 و استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص151،س82)
سؤال 2: آیا می‌شود نیت نماز چهار ركعتی را به نیت نماز دو ركعتی بنا به دلایل شرعی تبدیل كرد؟
جواب: در موارد خاصی كه در كتب فقهی ذكر شده است مانعی ندارد مثل آنكه نیت نماز 4 ركعتی نموده است و بعد متوجه شد كه و ظیفه او نماز شكسته است و یا نیت نماز شكسته نموده و در بین نماز متوجه شد كه وظیفه او اتمام است كه به نماز 4 ركعتی عدول می‌نماید و نیز برای رسیدن به نماز جماعت جایز است از نماز واجب عدول به نافله 2 ركعتی نماید و پس از سلام، نماز خود را به جماعت بخواند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), قطع جیبی ،ص150، م755و763)
سؤال 3: اگر انسان در نماز ریا كند آیا نماز او صحیح است؟
جواب: انسان باید فقط برای انجام امر خداوند نماز بخواند، پس كسی كه ریا كند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط برای مردم باشد، یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 946)
قیام
سؤال 1: كدام قیام و ایستادن در نماز ركن محسوب می‌شود لطفاً مرا راهنمایی كنید؟
جواب: قیام در موقع گفتن تكبیرهالاحرام و قیام پیش از ركوع كه آن را قیام متصل به ركوع می‌گویند ركن است ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از ركوع ركن نیست و اگر كسی آن را از روی فراموشی ترك كند، نمازش صحیح است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م958)
سؤال 2: اگر كسی از روی فراموشی بعد از حمد و سوره بنشیند و یادش بیاید كه ركوع نرفته در مورد مسئله قیام چه عملی را باید انجام دهد؟
جواب: باید بایستد و به ركوع رود و اگر بدون اینكه بایستد، به حالت خمیدگی به ركوع برگردد چون قیام متصل به ركوع را به جا نیاورده، نماز او باطل است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م960)
سؤال 3: برای شخص مریضی كه نشسته نماز می‌خواند قیام متصل به ركوع چه وضعی دارد؟
جواب: باید از حالت نشسته به ركوع رود. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1, ص153, س92)
سؤال 4: آیا تكان‌های مختصر هنگام خواندن اذكار نماز چنانچه سهواً انجام شود و نمازگزار نتواند مانع آن شود، باعث اشكال در نماز می‌شود؟
جواب: اشكالی ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص154, س93)
سؤال 5: اگر كسی عمداً شخصی را كه مشغول خواندن نماز است به جلو یا پهلو هل دهد در صورتی كه نمازگزار روی از قبله نگرداند نمازش صحیح است یا خیر اگر بیفتد یا خم شود چه طور؟
جواب: نماز او صحیح است و اگر در حال حركت ذكری گفته است در آرامش بدن آن را تكرار نماید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص154, س96)
سؤال 6: اگركسی بیش از حد معمولی پاها را خیلی گشاد بگذارد نماز او چه حكمی دارد؟
جواب: كسی كه می‌توانددرست بایستد اگر پاها را خیلی را گشاد بگذارد كه به حالت ایستادن معمولی نباشد نمازش باطل است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م964)
تكبیره الاحرام
سؤال 1: تكبیره الاحرام چیست و به چه شكل باید خوانده شود؟
جواب: گفتن الله اكبر در اول هر نماز واجب و ركن است و باید كلمه الله و كلمه اكبر را پشت سر هم و به عربی صحیح گفته شود. و آن را تكبیره الاحرام می‌نامند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م948)
سؤال 2: اگر كسی برای رسیدن به نماز جماعت عجله كند و بدون اینكه بدن آرام باشد تكبیره الاحرام بگوید نماز او صحیح است؟
جواب: موقع گفتن تكبیره الاحرام، باید بدن آرام باشد و اگر عمداً در حالی كه بدنش حركت دارد، تكبیره الاحرام بگوید نمازش باطل است و چنانچه سهواً حركت كند باید اول عملی كه نماز را باطل می‌كند انجام دهد و دوباره تكبیر بگوید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م951)
سؤال 3: اگر كسی شك كند كه تكبیره الاحرام را گفته یا نه و یا بعد از گفتن آن در صحت آن شك كند چه باید بكند؟
جواب: اگركسی شك كند كه تكبیره الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده به شك خود اعتنا نكند و اگر چیزی نخوانده، باید با تكبیر را بگوید و همچنین اگر بعد از گفتن تكبیره الاحرام شك كند كه آن را صحیح گفته یا نه باید به شك خود اعتنا نكند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م956 و957)
سؤال 4: آیا موقع گفتن تكبیرهالاحرام بلند كردن دستها تا محاذی گوش مستحب است و یا اینكه با شروع تكبیر دستها بلند شود و موقع گفتن تكبیر دستها بیفتد مستحب دیگری است یا همان نوع خاص وارد شده است؟
جواب: مستحب است با شروع به تكبیر شروع به بلندكردن دستها كند كه تا تمام شدن تكبیر دستها مقابل صورت و یا مقابل گوش‌ها برسد. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1, ص 152, س89)
قرائت و ذكر
سؤال 1: اگر در نماز4 بار تسبیحات اربعه را بگوییم نماز باطل است؟
جواب: اگر سهواً اشكالی ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 162, س127)
سؤال 2: آیا قرائت تلفظ صحیح حروف در نماز واجب است یا خیر؟
جواب: انسان باید در نماز حروف و كلمات را به طور صحیح تلفظ كند ولی اگر تلفظ صحیح برای او مقدور نباشد باید هر طوری كه می‌تواند بخواند و احتیاط مستحب آن است كه نمازش را به جماعت بخواند البته باید سعی كند قرائت صحیح را نیز یاد بگیرد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 3: بعضی وقتها در نمازهای4 ركعتی سوم اشتباهاً حمد را می‌خوانیم كه بعد از متوجه شدن آن را قطع كرده تسبیحات اربعه را می‌خوانیم آیا در این حالت نماز صحیح است؟
جواب: بلی نماز به نحو مذكور صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1011)
سؤال 4: آیا در نماز انفرادی می‌توان به جای سوره توحید سوره ای دیگر خواند, لطفاً توضیح دهید؟
جواب: بلی غیر از سوره‌های عزائم (4 سوره‌ای كه سجده واجب دارند) بعد از حمد، هر سوره دیگری را می‌توان در نماز خواند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 157, س108)
سؤال 5: اگر در ركعت دوم نمازهای4 و3 ركعتی اشتباهاً به جای خواندن حمد و سوره تسبیحات اربعه را بخوانیم و پس از خواندن تسبیحات اربعه اگر بفهمیم كه اشتباه خواندیم حكم چیست و اگر به ركوع رفته و ذكر ركوع را خواندیم و فهمیدیم كه اشتباه كردیم در این صورت حكمش چیست؟
جواب: اگر قبل از ركوع متوجه اشتباه شدید بلافاصله حمد و سوره را بخوانید و بعد ركوع بروید و نماز شما صحیح است. و اگر بعد از ركوع متوجه شدید باز هم نماز صحیح است و احتیاطاً بعد از نماز2 سجده سهو به جا آورید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1010)
سؤال 6: اگر در هنگام نماز خواندن حروف درست ادا نشود آیا نماز ایراد دارد آیا این مطلب صحیح است كه می‌گوید: نماز هر چند كه ایراد داشته باشد با مهر كربلا ایراد آن به طرف می‌شود؟
جواب: باید سعی كنید كه نماز را به طور صحیح بخوانید البته رعایت همه نكات تجویدی در نماز لازم نیست، باید به نحوی باشد كه نگویند غلط می‌خواند. و نماز با مهر كربلا ثواب بیشتری دارد لكن نباید نماز غلط خوانده شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 7: دو سوره‌ایی كه در نماز یك سوره محسوب می‌شود كدام است؟
جواب: دو سوره(انشراح و الضحی) و (فیل و قریش) یك سوره به حساب می‌آیند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص565, ذیل م 978)
سؤال 8: تسبیحات اربعه چند بار باید در نماز خوانده شود؟
جواب: بسیاری از مراجع می‌فرمایند1 بار كافی است اگر چه بهتر آن است كه 3 بار گفته شود و بعضی می‌فرمایند بنابر احتیاط واجب در وسعت وقت3 مرتبه تسبیحات اربعه را بگویند به رسأله مرجع تقلید خود در بحث قرائت نماز مراجعه فرمائید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1005 و1006)
سؤال 9: اگر یك انگلیسی زبان را نماز را به عربی نتواند بخواند و معنی آن را یاد داشته باشد می‌تواند نماز را به انگلیسی بخواند؟
جواب: نماز باید به عربی صحیح خوانده شود بلی اگر كسی كوشش كرد و نتوانست یاد بگیرد یا وقت نماز تنگ بود می‌تواند ترجمه نماز را به زبان دیگری بخواند و احتیاط مستحب آن است كه در نماز جماعت شركت نماید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 10: آیا قنوت در نماز جزء غیر ركن‌ها است كه اگر عمداً ترك شود باعث بطلان نماز می‌شود؟
جواب: قنوت نه ركن است و نه از واجبات غیر ركنی بلكه مستحب مؤكد است بنابراین اختیار با نمازگزار است كه آن را به جا آورد یا ترك كند و ترك عمدی و سهوی آن اشكال ندارد.
-
واجبات نماز . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1117 و1121)
سؤال 11: اگر در جایی پر سروصدا مشغول خواندن نماز ظهر و عصر باشیم به طوری كه اگر نماز را آهسته بخوانیم نمی‌توانیم صدای خود را بشنویم در این صورت تا چه حدی مجاز هستیم صدای خود را بلند كنیم؟(مقلد آقای لنكرانی)
جواب: نماز ظهر و عصر را باید آهسته خواند و شنیدن صدای خود در مورد سؤال لازم نیست. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م992)
سؤال 12: كسی كه لكنت زبان دارد و نمی‌تواند برخی از حروف را درست ادا كند قرائت او چه حكمی دارد و آیا این شخص می‌تواند امام جماعت باشد؟
جواب: در صورتی كه نتواند حروف را از مخارج خود ادا كند نمی‌تواند امام جماعت بشود و نسبت به نماز خود در صورتی كه امكان اصلاح نیست اشكالی ندارد و نماز او صحیح می‌باشد.(عروه الوثقی, ج1, احکام القراءه, م33)
سؤال 14: پدرم و مادرم در نمازشان اشكالاتی دارند و هر دو بی‌سوادند بنده بارها سعی كرده‌ام اشكالات آنها را برایشان بازگو كنم ولی آنها بر حسب عادت دوباره اشكالات خود را تكرار می‌كنند حال تكلیف بنده در قبال ایشان چیست و تكلیف نسبت به خودشان چیست؟
جواب: بر آنها واجب است كه در یادگیری نماز كوشش لازم را بنمایند و چنانچه موفق به اصلاح قرائت نشدند نماز را به همان صورت به جای آورند و شما هم بیش از تذكر وظیفه دیگری ندارید خداوند شما را موفق فرماید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 997)
سؤال 15: كسی كه در صحت قرائت حمد و سوره خود شك دارد آیا می‌تواند امام جماعت بشود؟
جواب: خیر، چون یكی از شرایط امام جماعت صحت قرائت اوست مضافاً براینكه چنین شخصی برای انجام نمازهای واجب خود كه فرادی می‌خواند نمی‌تواند به قرائت مشكوك اكتفا كند، بلكه باید یقین به صحت داشته باشد بلی اگر پس از اطمینان از صحت دچار شكهای بی‌مورد و وسوسه در این جهت باشد نباید به آن اعتنا كند.
سؤال 16: در نماز اگر یك واجب غیر ركنی مثلاً قرائت ترك شود وظیفه چیست؟
جواب: اگر عمدا ترک شود نماز باطل است ولی اگر سهوا باشد اگر قبل از گذشتن محل باشد(مثل اینکه حمد یا سوره را فراموش کند و قبل از رکوع یادش بیاید باید آن را بجا آورد) ولی اگر بعد از محل (مثلابعد از رکوع)باشد نماز صحیح است و بنابر فتوای بعضی مراجع مانند آیت الله اراکی(ره) ،بنابر احتیاط واجب، دو سجده سهو بجا آورد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1263)
سؤال 17: اگر كسی در تسبیحات اربعه شك كند3 تا گفته یا2 تا آیا به شك خود اعتنا بكند یا نه و در صورت اعتنا حكم آن چیست؟
جواب: بنا را بر اقل بگذارد.
ركوع
سؤال 1: فردی در ركوع ذكر را اشتباه می‌خواند مثلاً عظیم را أعظیم می‌خواند، حكمش چیست؟
جواب: اگر سهواً اشتباه گفته و بعد از ركوع متوجه شده است نماز او صحیح است و اما اگر غلط می خوا ند به نظر برخی از مراجع باید نمازهای خود را قضا کند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 159, س116)
سؤال 2: فرد مكلف در ركوع باید به چه میزانی خم شود؟
جواب: در ركوع باید بقدری خم شد كه دستها به سر زانو برسد. البته مستحب است انسان بمقداری خم شود كه پشت به صورت افقی قرار گیرد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1022)
سؤال 3: اگر در نماز ركوع را فراموش كنیم چه حكمی دارد؟
جواب: اگر ركوع را فراموش كند و بعد از انجام دو سجده یادش بیاید نماز باطل است. اگر رکوع را فراموش کند و پیش از آن که به سجده (اول) برسد یادش بیاید، باید بایستد و بعد به رکوع رود و بعد دو سجده را انجام دهد و اگر بعد از آنکه پیشانی به محل سجده رسید یادش بیاید رکوه نکردن بنابر احتیاط واجب باید بایستد و رکوع را بجا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1041 و1042)
سؤال 4: اگر در سجده یا ركوع كه دو ذكر را می‌توان گفت هر دو ذكر را بگوید و یكی ا زآن دو را غلط بخواند نمازش صحیح است یا خیر؟
جواب: در فرض مرقوم نماز صحیح است. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 163, س132)
سؤال 5: كسی كه نشسته نماز می‌خواند باید عمل ركوع را به چه شكلی انجام دهد؟
جواب: كسی كه نشسته ركوع می‌كند، باید بقدری خم شسود كه صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است بقدری خم شود كه صورت نزدیك جای سجده برسد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1027)
سؤال 6: آیا در ركوع فقط آن دو ذكر مخصوص را می‌توان خواند؟
جواب: انسان هر ذكری در ركوع بگوید كافی است ولی احتیاط واجب ان است كه به قدر سه مرتبه (سبحان الله) یا یك مرتبه (سبحان ربی العظیم و بحمده) كمتر نباشد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1028)
سؤال 7: اگر كسی بعد ار ذكر ركوع بدون اینكه بایستد یا بدن آرام بگیرد به سجده رود نماز او چه حكمی داد؟
جواب: بعد از تمام شدن ذكر ركوع، باید راست بایستد و بعد از آن كه بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمداً پیش از ایستادن، یا پیش ار آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1040)
سجده
سؤال 1: اگر كسی كه در حال نماز خواندن است مهر نماز او را یك بچه از جلوی او بردارد برای نماز خواندن چه باید بكند؟
جواب: اگر وقت دارد و نمی‌تواند مهر دیگری در نماز پیدا كند نماز را بشكندو با مهر نماز را دوباره بخواند و اگر وقت ندارد نظر آقایان مراجع در این خصوص متفاوت است و به نظر مرجع تقلید خود مراجعه نمائید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1087)
سؤال 2: در انجام سجده سهو آیا باید بلند شده و نیت نموده و بعد آن را انجام دهیم یا همان نشسته نیت نموده و سجده‌ها را بجا آوریم؟
جواب: در مورد سؤال ایستادن لازم نیست پس از سلام سجده سهو را بجا آورید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
سؤال 3: اگر بجای مهر نماز بر ریگ یا سنگ سجده كنیم آیا نماز صحیح است؟
جواب: اشكالی ندارد و نماز بر مهری كه از خاك باشد یا سنگ، ریگ و یا ماسه صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1076)
سؤال 4: مدت یكسال است كه نماز خود را در سجده روی میز كوچك سجده می‌كردم و كف دستهایم را بر روی زمین نمی‌گذاشتم و دستهایم را روی میز می‌گذاشتم در حالی كه توانایی آن را داشتم روی زمین بگذارم، حال نمازهائی كه خوانده‌ام چه حكمی دارد؟ (مقلد آقای لنكرانی)
جواب: نمازهای گذشته شما صحیح است و در نمازهای بعدی دستها را در موقع سجده روی زمین بگذارید. (دفتر آیت الله فاضل لنكرانی)
سؤال 5: معمولاً مهر پس از مدتی جرم پر رنگی بر روی آن به وجود می‌آید آیا سجده و نماز بر آن صحیح است؟
جواب: اگر چربی و چرك روی مهر به قدری باشد كه مانع از تماس پوست پیشانی با خاك مهر گردد سجده، صحیح نیست اما تغییر رنگ مهر و جرم كمتر از مقدار مذكور اشكالی ندارد. ولی خوب است روی مهر را مرتباً تمیز نگه دارید تا دچار وسوسه در صحت سجده نشوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 6: آیا در نماز حتماً باید خود پیشانی با مهر تماس پیدا كند؟ اگر چادر روی پیشانی را بگیرد اشكال دارد؟
جواب: بلی، باید پوست پیشانی با مهر تماس پیدا كند و چادر روی پیشانی مانع است و باید كنار زده شود. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 7: آیا در هنگام سجده باید فقط شست پا بر زمین باشد یا اگر انگشتان پا هم روی زمین باشد ایرادی ندارد؟
جواب: در سجده واجب است سر انگشت شست پا بر روی زمین باشد و علاوه بر آن تماس سایر انگشتان با زمین نیز مانعی ندارد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1062)
سؤال 8: آیا در هنگام سجده باید آرنج‌ها روی زمین باشد یا از زمین باید فاصله داشته باشد؟
جواب: لازم نیست در سجده آرنج‌ها روی زمین باشد ولی اگر روی زمین هم قرار گیرد نماز را باطل نمی‌كند و برای زن ها مستحب است.(ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی(ره), ج 1, احكام السجده, ص 176, م10)
سؤال 9: محل سجده یا مهر نماز باید حداقل به چه اندازه‌ای باشد؟
جواب: اگر جائی كه پیشانی بر آن قرار می‌گیرد به اندازه دو ریالی باشد كفایت می‌كند.
سؤال 10: در هنگام سجده چه مقدار لازم است كه سر روی مهر قرار گیرد؟
جواب: بعد از آرام گرفتن بدن باید به اندازه گفتن ذكر واجب سجده (مثلاً سه تا سبحان الله، یا یك سبحان ربی الاعلی و بحمده) صبر كند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1049 و1050)
سؤال 11: در نماز نشسته اگر حین ركوع اشتباهاً سر به مهر بخورد تكلیف چیست؟ (مقلد آقای لنكرانی)
جواب: سجده محسوب نمی‌شود و موجب بطلان نماز نیست.
سؤال 12: در سجده گفته شده اگر آن چیزی كه سجده بر آن صحیح است نباشد باید بر لباس یا دامن یا آستین سجده كند. حال آیا فرش را هم شامل می‌شود، اگر بر روی لباس سجده نكرد و بر روی فرش سجده كند آیا نمازش باطل است و آیا اگر باطل شد قضاء آن واجب است؟
جواب: شامل غیر لباس نمی‌شود و در صورت تخلف اگر مقصر بوده قضا كند علی الاحوط. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 164, س134)
سؤال 13: اگر انسان بعد از سر برداشتن از سجده شك كند كه سجده اول بوده یا دوم در این حالت چه باید بكند؟
جواب: بنا را بر سجده اول بگذارد و سجده دوم را به جا آورد.
-
واجبات نماز (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 165, س141)
سؤال 14: در هنگام سجده چند جای بدن باید بر روی زمین قرار گیرد؟
جواب: باید هفت جای بدن را بر روی زمین قرار دهد: پیشانی، كف دو دست، سر دو زانو، و سر دو انگشت بزرگ پاها. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1045)
سؤال 15: اگر دمل و مانند آن در پیشانی باشد و نتوان پیشانی را بر سر مهر گذاشت حكم آن چیست؟
جواب: اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد باید به یكی از دو طرف پیشانی سجده كند و اگر ممكن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممكن نیست باید به هر جایی از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هیچ جایی از صورت ممكن نیست باید با جلو سر سجده نماید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1066 و1067)
سؤال 16: اگر پیشانی به اختیار از جای سجده بلند شود، چه حكمی دارد؟
جواب: چنانچه ممكن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد و این یك سجده حساب می‌شود، چه ذكر سجده را گفته باشد چه نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم رفته یك سجده حساب می‌شود و اگر ذكر نگفته باشد باید بگوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1071)
سؤال 17: بر چه چیزهائی سجده صحیح است؟
جواب: باید بر زمین و چیزهای غیر خوراكی كه از زمین می‌روید، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چیزهای خوراكی و پوشاكی صحیح نیست و نیز سجده كردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است. اما سجده كردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشكالی ندارد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1076)
سؤال 18: برای چند چیز باید دو سجده سهو به جا آورد؟
جواب: برای سه چیز: 1ـ آنكه در بین نماز، سهواً حرف بزند. 2ـ آنكه یك سجده را فراموش كند. 3ـ آنكه در نماز چهار ركعتی بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده یا پنج ركعت. و در دو مورد هم احتیاط واجب آن است كه سجده سهو بنماید: اول در جائی كه نباید نماز را سلام بدهد. دوم آنكه تشهد را فراموش كند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1236)
سؤال 19: دستور سجده سهو به چه شكل است؟
جواب: آن است كه بعد از سلام نماز فوراً نیت سجده سهو كند و پیشانی را به چیزی كه سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد» یا بگوید: «بسم الله و بالله السلام علیك ایها النبی و رحمه الله و بركاته» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یكی از ذكرهائی را كه گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد، سلام دهد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
تشهد و سلام
سؤال 1: اگر كسی تشهد را فراموش كند و بایستد و پیش از ركوع یادش بیاید كه تشهد را بجا نیاورده چه باید بكند؟
جواب: باید بنشیند و تشهد را بخواند و دوباره بایستد و آنچه باید در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند و اگر در ركوع یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز تشهد را قضا كند، و بنابر احتیاط واجب برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1102 )
سؤال 2: اگر كسی سلام نماز را فراموش كند چه باید بكند؟
جواب: اگر موقعی یادش بیاید كه صورت نماز به هم نخورده و كاری هم كه عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌كند مثل پشت به قبله كردن انجام نداده باید سلام نماز را بگوید و نمازش صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1106 )
ترتیب و موالات
سؤال 1: اگر كسی عمداً ترتیب نماز را به هم بزند نماز او چه حكمی دارد؟
جواب: اگر كسی عمداً ترتیب نماز را به هم بزند مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند یا سجود پیش از ركوع به جا آورد نماز او باطل می‌شود. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1 , م1108 )
سؤال 2: اگر كسی ركنی را در نماز فراموش كند باید چه عملی را انجام دهد؟
جواب: اگر ركنی را از نماز فراموش كند و ركن بعد از آن را به جا آورد مثلاً پیش از آنكه ركوع كند دو سجده نماید نماز او باطل است ولی اگر ركنی را فراموش كند و واجب غیر ركنی بعد از آن را به جا آورد مثلاً پیش از آن كه دو سجده كند تشهد بخواند باید ركن را به جا آورد و آنچه را اشتباهاً پیش از آن خوانده دوباره بخواند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1 , م1109 و1110 )
