شيمي كاربردي - عطر

دید کلی

عطرها موادی هستند که انسانها برای اینکه خوشبو باشند و در نزد دیگران مقبول ، از آنها استفاده میکنند. عطرهایی که از مواد طبیعی بدست میآیند، مانند مشک آهوی ختن ، اندکند. اغلب این مواد ، از مواد شیمیایی و بصورت سنتزی تولید میشوند. با ساختار عطرها آشنا میشویم.

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/i...omiserfade.jpg
مواد سازنده عطر

هر نوع عطر دستکم از سه جزء تشکیل یافته است که فراریت و وزن ‏مولکولی آنها تا حدی باهم تفاوت دارند.
جزء اول

جزء اول که تاپ نوت نامیده می شود، فرارترین ماده و مشخصترین بو را در دارا بوده ‏و در تولید عطر کاربرد دارد.‏
جزء دوم

جز دوم که میدل نوت نامیده می شود، کمتر فرار است و عموما عصاره یک ‏گل (بنفشه ، یاس و غیره) است.‏
جزء سوم

آخرین جزء یا اندنوت ، کمترین فراریت را دارد و معمولا یک رزین یا پلیمر مومی ‏است.‏
سیوتون ، اصلیترین سازنده عطر

بیشتر عطرها اجزای بسیاری دارند و از لحاظ شیمیایی غالبا مخلوطهای ‏کمپلکس هستند. با پیشرفت تجزیه مواد عطر طبیعی ، مصرف ترکیبات آلی ‏سنتزی خالص که بوی آنها همانند بوی عطر خاصی میباشد، بسیار ‏معمول شده است. نمونه آن سیوتون ، یک کتون حلقوی است که از سیویت ‏بدست میآید. سیویت ، مادهای است که از غدههای گربه سیویت ترشح ‏میشود.

گربه سیویت ، حیوانی شبیه به گربه است که در اتیوپی و افریقای ‏مرکزی یافت میشود.‏ سیوتون در عطر سازی ارزش بسیار دارد. امروزه سیوتون بصورت سنتزی ‏موجود است. برای سنتز سیوتون ، نخست 8 ، هگزادکان ـ1 ، 16، دی ‏کربوکسیلیک اسید تهیه میکنند و سپس آنرا بصورت حلقه در میآورند. یون توریم (Th+4) کاتالیزور بسته شدن این حلقه است.

سیویت ، مانند مشک ، مجموعهای از مواد جاذب .... است. این مواد ‏جاذب .... در عطرهای موثر با زیرکی بوسیله بوهای گل و گیاهی ‏پوشانده میشوند. جاذبه اولیه از بوی خوش حاصل میشود. اما اثر ‏اساسی ناشی از سیویتون یا مشک است.‏
سایر ترکیبات عطر

ترکیبات دیگری که در عطرها بکار میروند، شامل الکلها و استرهایی با وزن ‏مولکولی زیادند. یک نمونه ، ژرانیول (با نقطه جوش‎‎‏ 230 درجه سانتیگراد) یک جزء اصلی از ‏روغن ژرانیوم (شمعدانی معطر) ترکیهای است.‏ استرهای این الکل ، برای ساختن ماده معطر سنتزی که بوی رز دارد، در ‏عطرسازی بکار میرود. مثلا استری که از واکنش میان ژرانیول و اسید فرمیک تشکیل میشود، بوی رز دارد.‏

عطرها نوعا 10% تا 25% اسانس عطر و 75% تا 80% الکل و یک ثابت ‏کننده برای نگه داشتن روغنهای اسانسی دارد. عطرها به بیشتر مواد ‏آرایشی افزوده میشوند تا محصول بدست آمده بوی مطلوب داشته باشند؛ ‏این مواد بوهای طبیعی و دیگر اجزایی مانند مواد جاذب .... را می‏پوشانند. آنها بعلت داشتن الکل ، خاصیت ضدعفونی و باکتریکشی ‏ملایمی دارند.‏
مواد دافع بو

حدود 2 میلیون غده عرق بر سطح بدن دست اندرکار تنظیم دمای بدن ‏هستند. این غدهها با ترشح آب که تبخیر آن اثر خنک کنندگی دارد، دمای بدن ‏را تنظیم میکنند. از این تبخیر ، اجزای جامدی به جای میماند که عمدتا ‏سدیم کلرید و مقادیر کمتری پروتئین و دیگر مواد مرکب آلی است. ‏بوی بدن بیشتر از آمینها و مواد حاصل از هیدرولیز روغنهای چرب (اسیدهای ‏چرب ، آکرولیین و غیره) است که از بدن و از رشد باکتریایی در باقیمانده ‏حاصل از غدههای عرق گسیل می یابند. برای آنکه بدن انسان وظایف خود را ‏به خوبی انجام دهد، عمل تعریق هم امری عادی و هم ضروری است. خود ‏عرق کاملا بی بو است، اما محصولات تجزیه باکتریایی چنین نیستند.‏

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/i.../perfum_m7.jpg
انواع مواد دافع بو

مواد دافع بو از سه نوع عمده هستند:

• یک نوع آنها ، بطور مستقیم تعرق را میخشکاند یا بعنوان مواد ‏منقبضکننده عمل میکنند.
• نوع دیگر آنها که بو دارند و بوی عرق را میپوشانند.
• نوع سوم آنها که ترکیبات بودار را با واکنش شیمیایی برطرف میکنند. از جمله موادی که بعنوان قابض عمل میکنند، آلومینیم سولفات ‏آبپوشیده ، کلرید آلومینیم آبپوشیده (‏O‏2‏H‏6 . 3‏AlCl‏) ، آلومینیم کلروهیدرات ( در ‏واقع آلومینیم هیدروکسی کلرید ) و الکلها هستند. ‏

مواد بیبو کننده

از جمله مواد مرکبی که بعنوان عوامل بیبو کننده عمل میکنند، روی ‏پروکسید ، روغنهای اسانسی و عطرها و انواعی از مواد ضد عفونی کننده ‏ملایم هستند. روی پروکسید ، مواد مرکب بودار را با اکسید کردن آمینها و ‏ترکیبات اسیدهای چرب بر طرف میکند. روغنهای اسانسی ، عطرها یا ‏بوها را جذب میکنند یا آنها را میپوشانند و ضدعفونی کنندهها معمولا ‏عوامل اکسید کننده یا کاهندهای هستند که باکتریهای ایجاد کننده بو را ‏میکشند.‏