-
بررسی لکنت زبان درکودکان
بررسی لکنت زبان درکودکان
لکنت زبان، یک پدیده پیچیده روانی – حرکتی است که به‌طور موقت یا دائم در ادا و تلفظ کلمات و سیلاب‌ها به وجود می‌آید که به علت انقباض غیرعادی عضلانی، کلمه درست تلفظ نمی‌شود.این اختلال در میان پسران، بیش از دختران شایع است به گونه‌ای که در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف، نسبتی در حدود 70% برای پسران و 30% برای دختران به دست آمده است.
یكی از موضوعاتی كه خانواده‌ها را بسیار نگران می‌كند لكنت زبان كودكانشان است. لكنت زبان عبارت است از تكرار و طولانی شدن اصوات و كلمات كه باعث كاهش روانی كلام می‌شود و معمولا همراه با وقفهها و سكوت‌های مكرر است.
میزان شیوع لكنت در جمعیت كلی حدود یك درصد است؛ اما میزان بروز آن را نزدیك به 3 درصد تخمین زده‌اند. لکنت زبان، از مهمترین و متداول‌ترین انواع اختلالات تکلمی است و در سه مرحله سنی امکان بروز دارد:
الف. 2 تا 4 سالگی: یعنی سن آغاز سخن گفتن، که به علت رشد سریع فرهنگ لغات، کودک دچار لکنت می‌شود.
ب. 6 تا 7 سالگی: یعنی زمان آغاز مدرسه، که به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری‌های اجتماعی خاص این مرحله از زندگی کودک و مواجه شدن وی با اولین تجربه رسمی اجتماعی، ایجاد می‌شود. این دوره زمان مناسبی برای بروز این اختلال است.
پ. دوران بلوغ: به علت تغییرات هورمونی، روانی و اجتماعی، زمینه مناسبی برای بروز یا تشدید لکنت زبان است.
انواع لکنت زبان
با توجه به عوارض و حالات مختلف لکنت، یعنی مدت زمان وقفهها، فراوانی و توالی آنها، میزان قوت و فشار مربوط به تلفظ حروف و کلمات دو نوع لکنت وجود دارد:
نوع اول: لکنت زبان انقباضی Tonic
به علت انقباض عضلات دهان، حلق، حنجره و تار آواها ایجاد می‌شود و فرد مبتلا به این نوع لکنت، دچار گیر و وقفه در ادای کلمه و تلفظ می‌شود و برای ادای کلمه شدیدا به خود فشار می‌آورد و پس از لحظاتی به‌طور ناگهانی کلمه را ادا می‌کند. این حالت بیشتر جنبه روانی دارد.
نوع دوم: لکنت زبان تشنجی Clonic
در این نوع، معمولا یک بخش(بخش اول) با تشنج تکرار می‌شود. مثلا کلمه مادر را چنین بیان می‌کند: م م م مادر. این نوع را غالبا ناشی از اختلال فیزیولوژیک عصبی – عضلانی می‌دانند. گاهی اوقات هر دو نوع لکنت در مبتلایان با هم دیده می‌شود.
مراحل مختلف لکنت زبان
الف. لکنت پذیرفته‌شده توسط کودک:
در این مرحله، کودک به دلیل سن کم و عدم آگاهی از اختلال و با وجود اینکه متوجه تکرار غیرطبیعی برخی کلمات می‌شود، اما ظاهرا نگران نیست و رنجی نمی‌برد و تلاشی هم برای رفع آن نمی‌کند. لکنت کودک در این مرحله همراه با اختلالات تنفسی و عوارض بیماری نیست و برنامه‌های گفتاردرمانی موثر است.
ب. لکنت پس‌رانده یا لکنتی که کودک در برابر آن عکس‌العمل نشان می‌دهد:
به‌تدریج کودک، بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع‌تر می‌شود و به واسطه فشار از سوی والدین و همسالان، نسبت به اختلال خود عکس‌العمل نشان می‌دهد و علاقه شدیدی به تصحیح و بهبود تکلم خود دارد و همواره می‌کوشد با تحمل اضطراب و فشارهای روزافزون، بر لکنت خود فائق آید. از دیگر خصوصیات این مرحله، بروز حالات نامطلوب الحاقی است همچون: حرکات مختلف چهره، فشردگی عضلات پیشانی و صورت، انقباض عصبی دست‌ها و تکان دادن سر، که کودک در ابتدا این حرکات اضافی را برای پنهان کردن لکنت انجام می‌دهد ولی به‌تدریج این رفتارهای اضافی و زائد به صورت عادی درمی‌آید.
پ. لکنت پیچیده و شدید:
به‌تدریج لکنت، شدت می‌یابد و هرچه کودک بیشتر نسبت به موقعیت‌ها و کلمات از خود نگرانی و ترس نشان می‌دهد، لکنت او بیشتر می‌شود و هرچه لکنت بیشتر شود، ترس او نیز از شرایط، موقعیت‌ها، کلمات و اصوات افزایش می‌یابد. در واقع میان لکنت و نگرانی رابطه دوطرفه وجود دارد. به‌طور کلی شدت لکنت فرد بر اساس موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کند، مثلا زمانی که می‌خواهد با تلفن صحبت کند لکنت شدت می‌یابد. دوران بلوغ نیز با تحولات فیزیولوژیکی عاطفی و اجتماعی، یکی از عوامل تاثیرگذار در شدت لکنت است.
علل لکنت زبان
از این جهت که لکنت، یک پدیده پیچیده روانی – حرکتی است، دلایل بروز لکنت در کودکان تاکنون به‌طور دقیق روشن نشده است، اما آنچه که تا حدودی مشخص است آن که، لکنت نمی‌تواند دارای یک علت باشد بلکه همواره معلول علل بدنی، عاطفی و اجتماعی یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از مبتلایان، دچار بعضی از ناراحتی‌های عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند، اما تشخیص اینکه آیا این‌گونه ناراحتی‌های روانی، علت لکنت زبان است یا لکنت، خود علت حالات و فشارهای روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از موارد ممکن است لکنت، حاصل نارسایی‌ها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و در مواردی نیز از زمان کودکی بر اثر بعضی ناهنجاری‌های خفیف فیزیولوژیکی به وجود آید. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد مبتلایان به لکنت، به گونه‌ای در معرض فشارهای عاطفی – روانی قرار داشته یا عموما والدین مضطرب و عصبی داشته‌اند که مرتبا کودکان را به تلفظ صحیح کلمات وادار می‌کردند و این عوامل سبب اختلال در سیالی و روانی گفتار شده است.
درمان
لكنت زبان گر چه یك بیماری رفتاری تلقی می‌شود ولی به علت تاثیر و مداخله در شكل‌گیری ارتباط و شخصیت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در تشخیص و درمان لكنت زبان كودكان برخورد درمانی باید به نحوی طرح‌ریزی شود كه به اعتماد‌به‌نفس كودك لطمه‌ای وارد نشود. متخصصان گفتاردرمانی، بهترین سن برای درمان لكنت زبان در كودكان را قبل از 7 سالگی می‌دانند. امروزه از روش‌های مختلفی برای اصلاح، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لكنت زبان استفاده می‌كنند. از جمله این روش‌ها می‌توان به روش‌های زبانی یا تلفظی، روش دوجانبه یا مكمل، روان‌درمانی، دارودرمانی، رفتاردرمانی و خوددرمان‌گری اشاره كرد.
10 توصیه برای والدین
- در صورت داشتن كودكی با لكنت زبان، هر چه زودتر در زمینه درمان عارضه وی به پزشك معالج مراجعه كنید، چرا كه تاخیر در شروع درمان و شدت یافتن فشارهای محیطی، می‌تواند منجر به بروز صدمات روحی و جسمی در آینده كودك شود.
- از كمك به فرزند دارای لكنت خویش در گفتن كلمات خودداری كنید و هرگز جمله او را كامل نكنید.
- از دادن تذكر و فشار آوردن به كودك برای صحیح حرف زدن خودداری كنید.
- سعی كنید با تشویق كودك به صحبت كردن در جمع، اعتماد به نفس وی را بالا ببرید.
- سعی كنید آرام و به طور طبیعی گوش كنید تا جمله تمام شود و ابراز خستگی نكنید.
- با رفتار و بیان خود به او نشان دهید كه شما گوش می‌كنید كه چه می‌گوید نه چگونه می‌گوید.
- از بیان عباراتی مثل سعی كن آهسته‌تر صحبت كنی، نفس عمیق بكش و آرام باش خودداری كنید.
- ارتباط چشمی طبیعی را با كودك دچار لكنت حفظ كنید.
- همواره با كودك دارای لكنت شمرده و ملایم صحبت كنید، ولی نه خیلی آرام كه غیرطبیعی به نظر برسد.
- توجه داشته باشید كه لكنت زبان به هیچ وجه با بهره هوشی كودك ارتباطی نداشته و این كودكان دارای ضریب هوشی در محدوده طبیعی هستند.
فرآوری: نسرین صفری
بخش خانواده ایرانی سایت تبیان
