نقش فعالیتهای معدنی در کاهش فقر
چندي قبل در روزنامه همشهري مطلب و نقشه اي به چاپ رسيده بود با اين عنوان كه «قشه فقر در كشور تدوين شد». اين مطلب، بر گرفته از خبرگزاري ايسنا، گوياي آن بود كه نقشه جغرافيايي فقر در كشورمان براساس تعيين خط فقر استاني تدوين شده است. در اين نقشه خط فقر مناطق شهري و روستايي از سوي وزارت رفاه به ترتيب 162 و 113 هزار تومان در ماه اعلام شده است. همچنين براي نخستين بار خط فقر در سال 1383 به تفكيك استانها مشخص شده است. به عنوان مثال در استان سيستان و بلو چستان يك خانواده پنج نفره براي تأمين حداقل نيازهاي زندگي به مبلغي معادل 171 هزار و 856 تومان نياز دارد. همچنين اين استان در ميان ديگر استان هاي كشور پائين ترين درآمد مورد نياز براي تأمين حداقل نيازهاي خانواده ها را به خود اختصاص داده است.
نتايج اين بررسي كه شامل استان هاي ديگر نيز مي شود بيانگر آن است كه شمار فقراي مناطق روستايي از شهري بيشتر است و در طول سال هاي 70 تا 1383 عليرغم كاهش ميزان فقر، وضعيت پائين ترين لايه هاي درآمدي جامعه تغيير چنداني نكرده است. اين لايه از بهبود شرايط بي نصيب مانده است و تنها خانواه هاي نزديك خط فقر وضعيت بهتري يافته و از فقر مطلق خارج شده اند. اما هدف اين مقاله بحث و بررسي در مورد نقشه فقر يا آمار و ارقام مربوط به آن نيست بلكه سؤال اين است كه اصولاً چرا بايد در كشور ما نقشه فقر تهيه شود؟ گذشته از منابع سرشار نفت و گاز ، كشوري با اين حجم از ذخاير متنوع معدني و با وجود اين تعداد از معادن چگونه مي تواند براي حداقل نياز يك خانواده در استان مثلاً كردستان 216 هزار و 256 هزار تومان را به عنوان خط فقر تعيين نمايد؟ يا اينكه چرا يك خانواده پنج نفره در استان تهران بايد نيازمند حداقل 394 هزار و 943 هزار تومان درآمد در ماه براي خروج از فقر مطلق باشند؟ چه خوب بود اين اعداد و ارقام درست نمي بودند و اي كاش تهيه چنين نقشه و خبري ضرورت نمي يافت. مي دانيد به چه دليل؟ زيرا با توجه به اطلاعات ناچيز و اندكي كه نسبت به وضعيت زمين شناسي و ذخاير معدني كشور دارم واقعاً نمي دانم كه چرا بايد نقشه فقر تهيه كنيم؟
اينجانب سال ها قبل در سفر به يكي از مناطق بسيار محروم و دور افتاده هند، كه به لحاظ كشاورزي وضعيت مناسبي نداشت، شاهد بودم كه دولت با اجراي چند برنامه پنج ساله آن منطقه وسيع را كه جولانگاه اشرار شده بود به يك منطقه بسيار فعال معدني تبديل كرد و معدنكاري در مقياس كوچك (Small Scale Mining) را به نحوي كارآمد به مرحله اجرا درآورد. اين در حالي است كه نوع مواد معدني آن منطقه از تنوع چنداني نيز برخوردار نبود، اما اكثريت خانواده هاي فقير منطقه با حمايت برنامه ريزي دولت در معادن كوچك فعاليت مي كردند. جالب اين كه در گفتگو با مردم دريافتم كه بسياري از آنها، از وضعيت خود بسيار راضي هستند.
در هر يك از استان هاي كشورمان كه تصور كنيد امكان اجراي اين گونه برنامه ها به نحو بسيار بهتر و گسترده تر وجود دارد، به نحوي كه در زمان نه چندان طولاني مي توان مسئله فقر، بيكاري و معضلات اجتماعي را با ايجاد واحدهاي فعال معدني كوچك و البته براساس برنامه ريزي اصولي و حمايت هاي دولت بر طرف كرد تا ديگر با مسئله اي به نام فقر مواجه نباشيم. نمي دانم آيا به مناطق كويري مانند انارك، نخلك و روستاها و آبادي هاي آن خطه سفر كرده ايد و يا حتي با اين نام ها آشنايي داريد؟ در منطقه بسيار وسيعي بعد از انارك، كه يك بخش است، اگر وارد منطقه كويري شويد انواع و اقسام معادن متروكه و قديمي فلزي و بسياري ذخاير بكر و شايد اكتشاف نشده وجود دارد. با اين همه اگر به آن ناحيه توجه كنيد فقر از جهات مختلف بيداد مي كند و تنها معدن عمده منطقه كه همان معدن سرب نخلك است نيز عملاً در آستانه تعطيلي است و از حدود 600 نفر كاركنان آن در سال 1368 اكنون تنها حدود 100 نفر مشغول به كارند. اين در حالي است كه اين معدن يكي از قديمي ترين معادن ايران و بلكه جهان مي باشد و مي تواند بهترين مكان آموزشي باشد و يا حتي به صورت
موزه اي درآيد كه بازديدكنندگان مختلف خارجي را نيز به خود جلب كند.
اما موضوع اصلي اين مقاله لزوم، برنامه ريزي مسئولين محترم وزارت صنايع و معادن براي راه اندازي و فعال كردن هرچه بيشتر معادن سنگهاي تزئيني و ساختماني است، زيرا در حال حاضر استقبال بخش خصوصي از سنگ هاي تزئيني و ساختماني به مراتب بيشتر از ساير مواد معدني است و تعداد كارخانجات موجود فرآوري سنگ نيز وجود معادن بيشتري از سنگهاي تزئيني را طلب مي نمايد. از آنجا كه در حال حاضر مسئولين، مديران و كارشناسان محترم وزارت صنايع و معادن نيز نگاه مثبتي به صنعت سنگ و همكاري نسبتاً خوب و مفيدي با تشكل هاي ذيربط در اين صنعت دارند، لذا مي توان اميدوار بود كه اين همكاري ها بتواند موجب رونق و فعاليت گسترده در بخش معادن سنگهاي تزئيني گردد و با راه اندازي هر معدن جديد در مناطق مختلف زمينه هاي كار و فعاليت شماري از افراد بومي و غيربومي آن منطقه فراهم آيد به اين ترتيب علاوه بر ايجاد اشتغال، ميزان توليد معادن نيز افزايش مي يابد و كارخانجات فرآوري سنگ هم به لحاظ تأمين مواد اوليه مورد نياز در وضعيت مناسب تري قرار خواهند گرفت. هم زمان با اين اقدامات صادرات سنگهاي تزئيني افزايش خواهد يافت و سرانجام امكان كسب جايگاه و موقعيتي در خور ذخاير و معادن كشورمان در صحنه هاي بين المللي فراهم خواهد آمد.
