داستان: «مزاحم» اثر خورخه لوئیس بورخس
به هر روی «مزاحم» یکی از معروفترین و محبوبترین قصههای بورخس به شمار میآید. از اهالی ادبیات گذشته، بسیاری شیفتگان سینما در ایران و به خصوص علاقمندان سینمای....
داستان کوتاهی از ادبیات امریکای لاتین (ترجمه: احمد ميرعلائی)
بورخس نیاز به معرفی ندارد، نویسندهای که به قول خودش، همواره به عنوان کسی شناخته میشد که جایزه نوبل به او ندادهاند! جایزهای که بیاغماض چیزی به اعتبار بورخس نمیافزود، و چه بسا خود اعتبار بیشتری مییافت و این سوال همیشگی باقی نمیماند که چرا به بورخس جایزه نوبل داده نشد؟!
به هر روی «مزاحم» یکی از معروفترین و محبوبترین قصههای بورخس به شمار میآید. از اهالی ادبیات گذشته، بسیاری شیفتگان سینما در ایران و به خصوص علاقمندان سینمای کیمیایی نیز به این داستان عنایتی ویژه دارند، چرا که منبع اقتباس مسعود کیمیایی بوده برای ساخت یکی از بهترین و شاعرانهترین فیلمهایش به نام «غزل» که در سال ۱۳۵۵ ساخته شد.
مزاحم
در گذشتن از عشق زنان
شموئیل ۱:۲۶
آن.ها مدعی.اند (گرچه احتمالش ضعیف است) که داستان را ادواردو، برادر جوان.تر از برادران نلسون، بر سر جنازه کریستیان، برادر بزرگ.تر، که به مرگ طبیعی در یکی از سال.های ۱۸۹۰ در ناحیه مورون، مرد گفته است. مطمئناً در طول آن شب دراز بی.حاصل، در فاصله صرف ماته (*) کسی باید آن را از کس دیگر شنیده باشد و آن را تحویل سانتیاگودابووه داده باشد، کسی که داستان را برای من تعریف کرد. سال.ها بعد، دوباره آن را در توردرا جایی که همه وقایع اتفاق افتاده بود؛ برایم گفتند. داستان دوم، که به طرز قابل ملاحظه.ای دقیق.تر و بلندتر بود، با تغییر و تبدیلات کوچک و معمول داستان سانتیاگورا تکمیل نمود. من آن را می.نویسم چون، اگر اشتباه نکرده باشم، این داستان مختصر و غمناک، نشان.دهنده وضع خشن زندگی آن روزها در کناره.های رودخانه پلاته است. من با دقت و وسواس زیاد آن را به رشته تحریر می.کشم، ولی از هم اکنون خود را می.بینم که تسلیم وسوسه نویسنده شده و بعضی از نکات را تشدید می.کنم و راه اغراق می.پویم.
در توردرا، آنان را به اسم نیلسن.ها می.شناختند. کشیش ناحیه به من گفت که سلف او با شگفتی به یاد می.آورده که در خانه آن.ها یک کتاب مقدس کهنه دیده است با جلدی سیاه و حروفی گوتیک، در صفحات آخر، نظرش را نام.ها و تاریخ.هایی که با دست نوشته شده بود جلب کرده بود. این تنها کتاب خانه بود. بدبختی.های ثبت شده نیلسن.ها گم شد همان.طور که همه چیز گم خواهد شد. خانه قدیمی، که اکنون دیگر وجود ندارد، از خشت خام ساخته شده بود، آن طرف دالان، انسان می.توانست حیاطی مفروش با کاشی.های رنگی و حیاط دیگری با کف خاکی ببیند. به هر حال، تعداد کمی به آن.جا رفته بودند، نیلسن.ها نسبت به زندگی خصوصی خودشان حسود بودند. در اطاق.های مخروبه، روی تخت.های سفری می.خوابیدند؛ زندگی.شان در اسب، وسائل سوارکاری، خنجرهای تیغه کوتاه، خوش.گذرانی پرهیاهو در روزهای شنبه و مستی.های تعرض.آمیز خلاصه می.شد. می.دانم که آنان بلند قد بودند و موهای قرمزی داشتند که همیشه بلند نگه می.داشتند. دانمارک، ایرلند، جاهایی که حتی صحبتش را هم نشنیده بودند در خون آن دو جوش می.زد. همسایگان از آنان می.ترسیدند، همان.طور که از تمام مو قرمزها می.ترسیدند، و بعید نیست که خون کسی به گردنشان بود. یک بار، شانه.به.شانه، با پلیس در افتادند. می.گفتند که برادر کوچک.تر دعوایی با خوآن ایبررا کرده، و از او نخورده بود که، مطابق با آن.چه ما شنیده.ایم، کامال قابل ملاحظه است. آنان گاوچران، محافط احشام و گله.دزد بودند و گاه.گاهی کلاهبرداری می.کردند. به خست مشهور بودند، بجز هنگامی که قمار و شراب.خواری دست و دل.شان را باز می.کرد. از اعقاب آنان، و آن که از کجا آمده.اند کسی چیزی نمی.دانست. آنان صاحب یک ارابه و یک جفت گاو بودند.
از لحاظ جسمی کاملاً از جمعیت گردن.کلفت محل که نام بدشان را به کوستابراوا وام داده بودند مشخص بودند. این موضوع، و چیزهای دیگری که ما نمی.دانیم، به شرح این موضوع کمک می.کند که چه.قدر آن دو به هم نزدیک بودند؛ در افتادن با یکی از آن.ها به منزله تراشیدن دو دشمن بود.
نیلسن.ها عیاش بودند، ولی عشق.بازی.های وحشیانه آنان تا آن موقع به سالن.ها و خانه.های بدنام محدود می.شد. از این.رو، وقتی کریستیان خولیانا بورگس را آورد تا با او زندگی کند مردم محل دست از ولنگاری بر نداشتند. درست است که او بدین وسیله خدمتکاری برای خود دست و پا کرد، ولی این هم درست است که سرا پای او را به زرو زیورهای پرزرق.وبرق آراست و در جشن.ها او را همراه خود می.برد. در جشن.های محقر اجاره.نشینان، جایی.که فیگورهای چسبیده تانگو ممنوع بود و هنگام رقص طرفین فاصله قابل ملاحظه.ای را حفظ می.کردند. خولیانا سیه چرده بود، چشمان درشت کشیده داشت، و فقط کافی بود به او نگاه کنی تا لبخند بزند. در ناحیه فقیر نشین که کار و بی.مبالاتی زنان را از بین می.برد او به هیچ.وجه بد قیافه نبود.
ابتدا، ادواردو همراه آنان این.طرف و آن.طرف می.رفت. بعد برای کار یا به دلیل دیگری سفری به آرسیفس کرد؛ از این سفر با خود دختری را آورد که از کنار جاده بلند کرده بود. پس از چند روزی، او را از خانه بیرون انداخت. هر روز بد عنق.تر می.شد، تنها به بار محله می.رفت و مست می.کرد و با هیچ.کس کاری نداشت. او عاشق رفیقه کریستیان شده بود. در و همسایه، که احتمالاً پیش از خود او متوجه این امر شده بودند، با شعفی کینه.جویانه چشم.به.راه رقابت پنهانی بین دو برادر بودند.
یک شب وقتی ادواردو دیروقت از بار محله برمی.گشت اسب سیاه کریستیان را به نرده بسته دید. در حیاط برادر بزرگ.تر منتظر او بود و لباس بیرون پوشیده بود. زن می.آمد و می.رفت و ماته می.آورد. کریستیان به ادوراردو گفت: «می.رم محل فاریاس مهمانی. خولیانا پیش تو می.مونه. اگه از اون خوشت میاد، ازش استفاده کن.»
لحن او نیم.آمرانه، نیم.صمیمی بود. ادواردو ساکت ماند و به او خیره شد، نمی.دانست چه.کار بکند. کریستیان برخاست و فقط با ادواردو خداحافظی کرد؛ خولیانا فقط برای او حکم یک شیئ را داشت، به روی اسب پرید و با بی.خیالی دور شد.
از آن شب به بعد، آن.ها مشترکا از زن استفاده می کردند. هیچ.کس جزییات آن رابطه پلید را نمی.دانست، این موضوع افراد نجیب محله فقیر نشین را به خشم. آورد. این وضع چند هفته.ای ادامه داشت، ولی نمی.توانست پایدار باشد. دو برادر بین خودشان حتی هنگامی که می.خواستند خولیانا را احضار کنند نام او را نمی.بردند؛ ولی او را می.خواستند و بهانه.هایی برای مناقشه پیدا می.کردند. مشاجره آنان بر سر فروش پوست نبود، سر چیز دیگر بود. بدون آن.که متوجه باشند، هر روز حسودتر می.شدند. در آن محله خشن، هیچ مردی هیچ.گاه برای دیگران، یا برای خودش فاش نمی.کرد که یک زن برای او اهمیت چندانی دارد، مگر به عنوان چیزی که ایجاد تمایل می.کند و به تملک در می.آید، ولی آن دو عاشق شده بودند. و این برای آنان نوعی تحقیر بود. یک روز بعد از ظهر در میدان لوماس، ادواردو به خوآن ایبررا برخورد، خوآن به او تبریک گفت که توانسته است «تکه» خوشگلی برای خودش دست و پا کند. به نظرم، آن وقت بود، که ادواردو او را کتک مفصلی زد. هیچ.کس نمی.توانست در حضور او، کریستیان را مسخره کند.
زن، با تسلیمی حیوانی به هر دو آن.ها می.رسید، ولی نمی.توانست تمایل بیش.تر خود را نسبت به برادر جوان.تر، که، گرچه به این قرارداد اعتراض نکرده بود، ولی آن را هم نخواسته بود، پنهان دارد.
یک روز، به خولیانا گفتند که از حیاط اول برای.شان دو صندلی بیاورد، و خودش هم مزاحم نشود، چون می.خواستند باهم حرف بزنند. خولیانا که انتظار یک بحث طولانی را داشت، برای خواب بعد از ظهر دراز کشید، ولی به. .زودی فراخوانده شد. وادارش کردند که تمام مایملکش را بسته.بندی کند و تسبیح شیشه.ای و صلیب نقش.دار کوچکی را که مادرش برای او به ارث گذاشته بود از قلم نیندازد. بدون هیچ توضیحی، او را در ارابه گذاشتند و عازم یک سفر بدون حرف و خسته.کننده شدند. باران آمده بود، به زحمت می.شد از راه.ها گذشت و ساعت یازده شب بود که به مورون رسیدند. آن.ها او را تحویل خانم رییس یک روسپی خانه دادند. معامله قبلاً انجام شده بود و کریستیان پول را گرفت، و بعداً آن را با ادواردو قسمت کرد.
در توردرا، نیلسن.ها، همان.طور که برای رهایی از تار و پود عشق سهمناک.شان دست.وپا می.زدند (که همچنین چیزی در حدود یک عادت بود) سعی کردند شیوه.های سابق.شان را از سر بگیرند و مردی در میان مردان باشند. به بازی.های پوکر، زد و خورد و می.خوارگی گاه و گدار برگشتند. بعضی مواقع، شاید احساس می.کردند که آزاد شده.اند، ولی بیش.تر اوقات یکی از آنان به مسافرت می.رفت، شاید واقعاً، و شاید به ظاهر. اندکی پیش از پایان سال برادر جوان.تر اعلام کرد که کاری در بوئنوس آیرس دارد. کریستیان به مورون رفت، در حیاط خانه.ای که ما می.شناسیم اسب خال.خال ادواردو را شناخت. وارد شد، آن دیگری آن.جا بود، در انتظار نوبتش. ظاهراً کریستیان به او گفت: «اگه این طوری ادامه بدیم، اسبارو از خستگی می.کشیم، بهتره کاری برای اون بکنیم.»
او با خانم رییس صحبت کرد، چند سکه.ای از زیر کمربندش بیرون آورد و آن زن را با خود بردند. خولیانا با کریستیان رفت، ادواردو اسبش را مهمیز زد تا آنان را نبیند.
به نظام قبلی.شان باز گشتند. راه حل ظالمانه با شکست مواجه شده بود، هر دو آن.ها در برابر وسوسه آشکار کردن طبیعت واقعی خود تسلیم شده بودند. جای پای قابیل دیده می.شد، ولی رشته علایق بین نیلسن.ها خیلی محکم بود ـ که می.داند که از چه مخاطرات و تنگناهایی با هم گذشته بودند ـ و ترجیح می.دادند که خشم.شان را سر دیگران خالی کنند. سر سگ.ها، سر خولیانا، که نفاق را به زندگی آنان آورده بود.
ماه مارس تقریباً به پایان رسیده بود ولی هوا هنوز گرم نشده بود. یک روز یک.شنبه (یک.شنبه.ها رسم بر این بود که زود به بستر روند) اداردو که از بار محله می.آمد، کریستیان را دید که گاوها را به ارابه بسته است. کریستیان به او گفت:«یالله. باید چند تا پوست برای دکون پاردو ببریم. اونا رو بار کردم. بیا تا هوا خنکه کارمونو جلو بندازیم.»
محل پاردو، به گمانم، در جنوب آن.جا قرار داشت، راه لاس ترو پاس را گرفتند و بعد به جاده فرعی پیچیدند. مناظر اطراف به آرامی زیر لحاف شب پنهان می.شد.
به کنار خلنگ.زار انبوهی رسیدند. کریستیان سیگاری را که روشن کرده بود به دور انداخت و با خون.سردی گفت: «حالا دست بکار بشیم، داداش. بعد لاشخورا کمکمون می.کنن. اونو امروز کشتم. بذار با همه خوبیاش این.جا بمونه و دیگه بیش.تر از این صدمه.مون نزنه.»
در حالی.که تقریبا اشک می.ریختند، یک.دیگر را در آغوش کشیدند. اکنون رشته دیگری آنان را به یکدیگر نزدیک.تر کرده بود، و این رشته زنی بود که به طرزی غمناک قربانی شده بود و نیاز مشترک فراموش کردن او.
پی نوشت:
*چای گواتمالایی
