استفاده از لیلو
یکی از پر استفاده‌ترین و قدیمی‌ترین برنامه‌های مدیر بوت لینوکس برنامه‌‌ای به نام Lilo می‌باشد که نام آن مخفف Linux Loader می‌باشد. با وجودی که برنامه مدیر بوت GRUB دارای قابلیت‌های بیشتری نسبت به لیلو است، ولی هنوز از لیلو در تعداد زیادی از توزیع‌های لینوکس استفاده می‌شود.
در این مقاله چگونگی تنظیم مدیر بوت لیلو و همچنین چگونگی تغییر مدیر بوت کامپیوتر از لیلو به گراب و بلعکس را خواهید آموخت.
هنگامی که کامپیوتر شما با استفاده از مدیر بوت لیلو بوت می‌شود، ابتدا صفحه‌ای گرافیکی ظاهر می‌شود و در آن پارتیشن‌های قابل بوت (سیستم عامل‌های) سیستمتان نشان داده می‌شوند. کافی است از کلیدهای بالا و پایین برای انتخاب سیستم عامل مورد نظر استفاده کرده و سپس کلید Enter را فشار دهید. در غیر اینصورت پس از چند ثانیه، سیستم با سیستم عامل پیش‌گزیده بوت خواهد شد.
در صورتی که مایلید هنگام بوت گزینه‌هایی را به سیستم‌عامل ارسال نمایید، هنگام بوت کلیدهای Ctrl+X را فشار دهید. اعلان بوت متنی مشابه زیر مشاهده خواهید کرد:
boot:
لیلو چند ثانیه صبر کرده و سپس اولین image بوت را برای بوت شدن انتخاب می‌کند. در صورتی که مایلید دوباره لیست پارتیشن‌های قابل بوت را مشاهده کنید، سریعا کلید Tab را فشار دهید. در اینصورت صفحه ای مشابه زیر مشاهده خواهید کرد:
LILO boot:
linux linux-up windowsxp
boot:
این مثال نشانگر وجود سه پارتیشن قابل بوت روی سیستم است که به ترتیب linux ، linux-up و windowxp نام دارند. دو گزینه اول نشانگر دو image بوت متفاوت هستند که با آنها می‌توانید پارتیشن لینوکس خود را بوت کنید. گزینه سوم نشاندهنده پارتیشن ویندوز XP می‌باشد. در صورتی که هیچ کلیدی را فشار ندهید، پس از چند ثانیه سیستم با استفاده از گزینه اول بوت خواهد شد. برای اینکه سیستم را وادار به بوت با پارتیشن دیگر کنید باید نام آنرا جلوی اعلان بوت تایپ کنید.
در صورتی که در سیستمتان چند image بوت نصب شده است، با فشردن کلید Shift لیلو از شما سوال خواهد کرد که با کدام image بوت شود. Image های موجود و سایر گزینه‌های لیلو در فایل پیکربندی etc/lilo.conf ذخیره شده‌اند.
آماده سازی فایل پیکربندی لیلو
لیلو اطلاعات مورد نیاز جهت پیدا کردن و بوت شدن از پارتیشن های قابل بوت را از فایل etc/lilo.conf بدست می‌آورد. بوسیله اضافه کردن گزینه‌هایی به این فایل، می‌توانید چگونگی بوت شدن سیستمتان را تغییر دهید. مثال زیر برخی از محتویات این فایل را نشان می‌دهد:
prompt
timeout=50
default=linux
boot=/dev/hda
map=/boot/map
install=/boot/boot.b
message=/boot/message
linear
image=/boot/vmlinuz-2.4.23
label=linux
initrd=/boot/initrd-2.4.23.img
read-only
root=/dev/hda6
append=”hdc=ide-scsi”
other=/dev/hda1
label=windowsxp
با گزینه prompt on اعلان بوت همیشه هنگام بوت سیستم نشان داده خواهد شد و نیازی نیست برای ظاهر شدن آن کلیدی را فشار دهید. زمان انتظار بوت در مثال بالا ۵۰ دهم ثانیه یا ۵ ثانیه است. سیستم قبل از شروع بوت این مدت را برای فشار داده شدن کلید منتظر مانده و در صورتی که هیچ کلیدی فشار داده نشود، با سیستم عامل پیش‌گزیده بوت خواهد شد. خط بوت نشاندهنده این است که پارتیشن قابل بوت در dev/hda قرار دارد (اولین دیسک سخت).
خط نقشه (map) نشاندهنده محل فایل نقشه که حاوی موقعیت های فایلهای image بوت است، می‌باشد. خط install نشان می‌دهد که فایل boot/boot.b به عنوان سکتور بوت جدید مورد استفاده قرار گرفته است. خط message به لیلو اعلام می‌کند که هنگام بوت محتویات فایل boot/messages را نشان دهد. خط linear باعث فعال شدن آدرس دهی خطی بجای آدرس دهی سکتور/هد/سیلندر می‌شود. این قابلیت در دیسکهای سخت اسکازی کاربرد دارد.
در فایل مثال بالا دو پارتیشن قابل بوت وجود دارند. نخستین آنها (image=/boot/vmlinuz-2.4.23) نشاندهنده یک image بوت است که به نام linux نامگذاری شده است. سیستم فایل ریشه برای آن image در آدرس dev/hda6 قرار دارد. واژه فقط-خواندنی (Read-Only) نشان می‌دهد که سیستم فایل ابتدا بصورت فقط خواندنی متصل شده و پس از بررسی شدن امکان خواندن/نوشتن روی آن فعال می‌شود. خط initrd نشاندهنده محل فایل image مربوط به دیسک RAM که برای بوت سیستم استفاده می‌شود، است.
پارتیشن دوم قابل بوت که در این مثال با واژه other مشخص شده است، در dev/hda1 قرار دارد و همانطور که از نام آن پیداست پارتیشن مربوط به ویندوز XP می‌باشد.
سایر image های قابل بوت نیز می‌توانند به این فایل اضافه شوند. شما می‌توانید یک image جدید نصب کرده و با تغییر فایل پیکربندی لیلو آنرا فعال کنید.
پس از اینکه تغییرات مورد نظر خود را در این فایل اعمال کردید، باید دستور lilo را اجرا کنید تا تغییرات اعمال شوند. همانطور که قبلا گفته شد، داشتن چند فایل image هنگامی لازم است که می‌خواهید از چند هسته مختلف که دارای قابلیت‌های متفاوتی هستند بطور همزمان استفاده نمایید. مراحل تغییرات در فایل پیکربندی لیلو بصورت زیر است:
۱.فایل image جدید را از دایرکتوری که ایجاد شده است (مثلا usr/src/linux/arch/i386/boot) به دایرکتوری boot کپی کنید. سـپـس اـین فـایل را طـوری نـامگذاری کنید که نشاندهنده محتویات آن باشد. مثلا zImage-2.6test11 .
۲.خطوط مربوط به این فایل را در فایل پیکربندی لیلو به نحوی اضافه کنید تا امکان انتخاب و بوت از طریق آن فراهم شود :
image=/boot/zImage-2.6test11
label=newlinux
۳. در حالی که با کاربر ریشه به سیستم وارد شده اید دستور lilo -t را اجرا کنید تا تغییرات داده شده آزمایش شده و صحت آنها تایید شود.
۴. دستور lilo را بدون هیچ سوئیچ و گزینه‌ای اجرا کنید تا تغییرات اعمال شوند.
برای اینکه کامپیوتر با فایل image جدید بوت شود، در صفحه آغازین لیلو، newlinux را انتخاب نمایید و یا جلوی اعلان بوت نام newlinux را تایپ کنید. اگر احساس می‌کنید که زمان انتظار ۵ ثانیه مدت کمی است، می‌توانید با افزایش عدد انتظار به ۱۰۰ مدت زمان انتظار را به ۱۰ ثانیه افزایش دهید.
گزینه هایی که شما می‌توانید در فایل پیکربندی لیلو استفاده کنید، به سه دسته گزینه‌های سراسری (Global)، گزینه‌های Per-image و گزینه‌های هسته (Kernel) تقسیم شده‌اند. مستندات زیادی برای لیلو تهیه شده است. برای کسب اطلاعات بیـشـتر در مورد گـزیـنه‌هـایـی کــه ایـنـجا شـرح داده شـده اند و سایر گـزیـنـه‌هـا مـی‌توانـیـد از راهنـمـای لـیـلـو (دستور man lilo.conf) و یا مستندات موجود در usr/share/doc/lilo/doc استفاده کنید.
در زیر چند مثال برای گزینه‌های سراسری ارائه شده است. گزینه‌های سراسری این ویژگی را دارند که تاثیر خود را بر تمام لیلو اعمال می‌کنند و فقط بر یک image خاص تاثیر ندارند.
از گزینه default می‌توانید برای مشخص کردن پارتیشن یا image پیش گزیده برای بوت شدن استفاده کنید. برای مثال:
default = newlinux
از گزینه delay می توانید برای تعیین زمان انتظار لیلو استفاده کنید. توجه داشته باشید که زمان وارد شده به دهم ثانیه می‌باشد. یعنی عدد ۵۰ نشانگر ۵ ثانیه است:
delay = 50
برای تغییر پیامی که قبل از اعلان لیلو قرار دارد، می‌توانید پیامی را در فایلی ذخیره کرده و با افزودن گزینه message به فایل پیکربندی لیلو، آنرا فعال نمایید:
message=/boot/boot.message
تمام گزینه‌های Per-image بوسیله یک خط image که نشان دهنده یک هسته لینوکس است، یا other که نشاندهنده یک سیستم عامل دیگر – مانند ویندوز XP است، شروع می‌شوند. این گزینه‌ها تنها بر روی همان هسته یا سیستم عامل تاثیر دارند. برخی گزینه های Per-image عبارتند از:
- Label : این گزینه نشان دهنده نامی است که شما در لیست لیلو مشاهده می‌کنید. امکان استفاده از نام‌های با فاصله وجود ندارد.
- lock : ضبط خودکار، خط فرمان بوت را برای دریافت سایر گزینه‌های بوت فعال می‌کند.
- alias=name : با جایگزین کردن name بجای هر نامی می‌توانید از آن به عنوان جایگزین نامی که در label تایپ کرده‌اید استفاده کنید.
- password=password : می‌توانید image یا سیستم عامل مورد نظر را با کلمه عبور محافظت کنید. برای این کار جلوی گزینه password کلمه عبور مورد نظر خود را تایپ کنید.
- restricted : این گزینه به همراه گزینه password بکار می‌رود. در صورتی که آنرا بکار ببرید تنها هنگام ارسال گزینه به هسته از شما کلمه عبور درخواست خواهد شد.
همچنین برای هسته لینوکس گزینه‌های خاصی وجود دارند. این گزینه‌ها به شما امکان انجام کارهایی مانند شناساندن برخی سخت افزارها، کنترل چگونگی اتصال سیستم فایل ریشه و ... را می‌دهند. برخی از گزینه های مخصوص هسته لینوکس عبارتند از :
- append : پس از این گزینه اطلاعاتی که می‌خواهید به هسته ارسال کنید را تایپ نمایید. این اطلاعات می‌تواند مانند اطلاعات سخت افزاری یاشد که برای شناساندن یک سخت افزار خاص به سیستم‌عامل بکار می‌روند.
- ramdiak : با این گزینه می‌توانید سایز دیسک رمی که هنگام بوت تشکیل می‌شود را تعیین کنید تا بجای مقدار پیش‌گزیده هسته بکار رود.
- read-only : سیستم فایل ریشه را بصورت فقط-خواندنی متصل می‌کند. سیستم فایل ریشه در حالت عادی پس از چک شدن، بصورت خواندن-نوشتن متصل می‌شود.
- read-write : سیستم فایل ریشه را بصورت خواندن-نوشتن متصل می‌کند.
تغییر مدیر بوت کامپیوتر
در صورتی که مایل به استفاده از گراب نیستید و یا لیلو را آزمایش کرده‌اید و اکنون می‌خواهید دوباره گراب را فعال کنید، می‌توانید به آسانی این کار را انجام دهید. برای تغییر مدیر بوت خود از گراب به لیلو مراحل زیر را انجام دهید:
۱.فایل پیکربندی لیلو را با توجه به مطالبی که گفته شد، تنظیم کنید.
۲. بصورت کاربر ریشه به سیستم وارد شده و در یک پنجره ترمینال دستور زیر را تایپ کنید:
با تایپ این دستور رکورد بوت اصلی مجددا نوشته شده و لیلو فعال خواهد شد.
۳. کامپیوتر خود را راه اندازی کنید. اکنون باید صفحه آغازین لیلو را مشاهده کنید.
در صورتی که می‌خواهید برعکس این کار را انجام دهید، یعنی گراب را به جای لیلو فعال کنید، مراحل زیر را انجام دهید:
۱. فایل پیکربندی گراب را مطابق آنچه در بالا گفته شد تنظیم کنید.
۲. باید نام دیسکی که می‌خواهید گراب را در آن نصب کنید، بدانید. مثلا اگر می‌خواهید گراب را در رکورد بوت اصلی دیسک سخت اول نصب کنید، باید بصورت کاربر ریشه وارد سیستم شده و دستور زیر را تایپ کنید:
کد:
# grub -install /dev/hda
رکورد اصلی بوت مجددا نوشته شده و اکنون می‌توانید از گراب استفاده کنید.
۳. کامپیوتر خود را راه اندازی کنید. اکنون باید صفحه آغازین گراب را مشاهده کنید.
