هليوم

در اولين رديف جدول تناوبي (Periodic Table) گوشه سمت راست هليوم (Helium) با عدد اتمي 2 وجود دارد. در سال 1868 دانشمندي بنام ژوزف لاکري (Joseph Lockyer) هنگام مشاهده و تحقيق علمي برروي خورشيد گرفتگي متوجه اولين نشانه ها از وجود عنصر جديد در طيف نور خورشيد شد و به پيشنهاد دوستان نام اين عنصر را هيلوم نهاد. (Helios در يوناني به معني خورشيد مي باشد.) دانشمندان تا آن زمان چنين عنصري را بر روي کره زمين مشاهده نکرده بودند.
سالها بعد دانشمندي بنام ويليام رمزي (William Ramsay) توانست همين عنصر را در طيق مواد معدني اورانيوم دار نيز مشاهده کند و بعدها دراوايل قرن بيستم مشخص شد که در فعل و انفعالات هسته اي ذرات آلفا در واقع همان هسته هاي هليم مي باشند.
برخلاف هيدروژن که قبلا” راجع به آن صحبت کرديم، هليم از جمله عناصر فراوان در عالم مي باشد. در واقع مي توان گفت اغلب گازهاي طبيعي به نوعي شامل اين عنصر مي باشند. مقدار هليوم موجود در جو معادل يک در 200 هزار مي باشد، در بسياري از مواد معدني راديواکتيو نيز مي توان به اين عنصر دسترسي داشت.
http://www.senmerv.com/images/helium-tanker.jpg
حمل هليوم در حجم زياد به تانکرهاي مخصوص نياز دارد.
دانشمندان با تجزيه و تحليل طيف نور ستارگان مشخص کرده اند که از جمله عناصر بسيار مهم بخصوص در ستاره هاي فوق العاده داغ عنصر هليوم مي باشد و اين عنصر نقش بسيار مهمي در واکنش هاي هسته پروتون- پرتون و چرخه کربن که منبع انرژي ستارگان است، دارد. بعنوان مثال ديگر فيوژن (Fusion) هيدروژن به هليوم توانايي آزاد کردن انرژي بسيار زيادي دارد که در بمب هاي هيدروژني از آن استفاده مي شود.
اوايل قرن بيستم هزينه تهيه يک واحد حجم هليم معادل 2500 دلار بود اما با پيشرفت تکنولوژي در اواخر قرن بيستم اين رقم به 37.5 دلار براي 1000 واحد حجم رسيد. هليم از جمله عناصري است که حتي در صفر مطلق بصورت جامد در نيامده و مايع مي باشد و تنها با بالا بردن فشار مي توان آنرا بشکل جامد مشاهده کرد.
از موارد کاربرد اين عنصر در صنعت مي توان به کاربردهاي آن در جوشکاري، صنعت ساخت نيم هادي، تهيه تيتانيم (Titanium) و زيريکونيوم (Ziriconium)، سرد کردن راکتورهاي هسته اي، تونل هاي مافوق صوت و … اشاره کرد. همچنين دانشمندان از ترکيب هليوم و اکسيژن براي تهيه اتمسفر مصنوعي استفاده مي کنند. شايد آشناترين کاربرد هليوم پر کردن بالن هاي بزرگ براي پرواز باشد، در اين مورد اين گاز از لحاظ ايمني از هيدروژن بسيار ايمن تر مي باشد. امروزه کاربردهاي خاصي از هليوم براي تشخيص سرطان نيز بصورت گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد.