کلیه‌هایی که سنگ می‌سازند
درد امانش را بریده بود. به زمین و زمان چنگ می‌زد و صدای فریادهایش به آسمان بلند شده است.
هرگز گریه او را ندیده بودم اما این بار از درد به خود می‌پیچید و گریه می‌کرد. دکتر بیماریش را سنگ کلیه تشخیص داده بود و لیزر را یکی از شیوه‌های درمانی مورد نظر.
با دیدن وضعیت او بیش از پیش گفته یکی از دوستان پزشکم را که می‌گفت درد ناشی از دفع سنگ کلیه جزو شدیدترین دردها در انسان است باور کردم.
دستگاه ادراری از دو کلیه که وظیفه تصفیه مواد زائد از بدن را برعهده دارند تشکیل شده است. حالب‌ها (لوله‌های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کنند) که مواد زائد دفع‌شده را منتقل می‌کنند، مثانه به عنوان نگه‌دارنده و سپس دفع‌کننده ادرار و مجاری ادراری به عنوان مسیر دفع ادرار.دکتر محمد نوروزی متخصص اورولوژی در مورد سنگ کلیه می‌گوید: اگر در مسیر دفع ادرار اختلالی به وجود آید. خواه ناخواه جریان دفع متوقف می‌شود. به‌ویژه اگر این امر ناشی از انسداد یا سنگ باشد. ادرار در پشت محل مسدود جمع می‌شود و فشار منفی به سمت بالا ایجاد می‌کند که در نتیجه آن درد ناشی از کشیدگی کپسول کلیه به صورت درد کلیه بروز می‌کند.
وی می‌افزاید: این دردها معمولا یک فاز حمله شدید دارند و با تهوع و استفراغ همراه است. همچنین در نواحی دستگاه تناسلی منتشر می‌شوند و به‌تدریج که سنگ کلیه از بالا به پایین حرکت می‌کند ممکن است ناحیه درد از سمت پهلو به زیر شکم گسترش پیدا کند و زمانی که به نزدیکی مثانه می‌رسد با سوزش و تکرر ادرار همراه می‌شود. محل اتصال حالب به مثانه تنگ‌ترین جایی است که سنگ باید از آن عبور کند و در بسیاری موارد سنگ‌های پنج میلی‌متر و بزرگ تر در آن مکان گیر کرده و شانس کمتری برای دفع دارند.
هنگامی که مواد معدنی و پروتئین‌ها در ادرار شروع به کریستال شدن می‌کنند به مرور سنگ کلیه ایجاد می‌شود. این سنگ‌های کوچک سخت ممکن است در هر دو کلیه یا یکی از آنها دیده شوند. اندازه این سنگ‌ها معمولا از یک دانه شن تا یک مروارید متفاوت است. این سنگ‌ها معمولا به رنگ قهوه‌ای یا زردند و گاهی دارای سطحی صیقلی یا زمخت هستند.
سنگ‌های کلیوی دارای انواع مختلفی هستند اما بیشتر آنها از اگزالات کلسیم ایجاد شده‌اند. سنگ‌های کوچک ممکن است بدون ایجاد علامت عبور کنند و بدون اینکه فرد متوجه شود دفع شوند. این در حالی است که سنگ‌های بزرگ‌تر از پنج میلی‌متر آن‌قدر بزرگ هستند که نمی‌توانند از حالب عبور کنند و به تدریج با گذشت چند سال رشد می‌کنند. در واقع سنگ‌های دستگاه ادراری در ابتدا به صورت کریستال‌های کوچک قابل دفع هستند که اگر حجم مایع ادراری زیاد باشد این کریستال‌ها به راحتی دفع می‌شوند اما اگر کریستال‌ها در حد فوق‌اشباع قرار گیرند به‌ویژه زمانی که آب بدن کم است به یکدیگر متصل شده و هسته‌ای را تشکیل می‌دهند که با اضافه شدن مواد دیگری سنگ را می‌سازند.
رشد زیاد این سنگ‌ها ممکن است باعث انسداد و تورم‌شده، جریان ادرار را کند کرده و حتی باعث خونریزی داخل ادرار، عفونت و گاه ازکارافتادگی کلیه شود.
● علائم سنگ کلیه
درد ناشی از سنگ کلیه که به قولنج کلیوی معروف است به صورت متناوب و خنجری از پشت شروع شده و در حین عبور سنگ به طرف پایین حالب به‌تدریج به لگن و کشاله ران انتقال پیدا می‌کند. این درد با هیچ نوع تغییر وضعیتی در نشستن، ایستادن و خوابیدن تسکین پیدا نمی‌کند. در این مواقع ممکن است فرد دچار تهوع یا استفراغ شده و ادرار خونی داشته باشد. احساس مکرر نیاز به ادرار کردن یا درد یا سوزش هنگام ادرار از دیگر نشانه‌های سنگ کلیه هستند. تب و لرز هم می‌تواند از دیگر علائم سنگ کلیه محسوب شود که معمولا نشانه ایجاد عفونت است که نیازمند درمان طبی است.
● ساکنان مناطق گرم و مرطوب بیشتر مراقب باشند
با توجه به محل سکونت افراد مبتلا به سنگ کلیه می‌توان ادعا کرد معمولا این بیماری در بین ساکنان مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب بیشتر از مناطق سرد دیده می‌شود.اختلالات متابولیسمی و مواد معدنی هم در این زمینه بی‌تاثیر نیستند. تحرک هم به نوعی می‌تواند عامل کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه محسوب شود.
نتایج یک تحقیق حاکی از کمتر بودن سن بروز سنگ کلیه بیماران دارای سابقه فامیلی است. دکتر یدالله احمدی عصربدر طی تحقیقی که روی ۳۰۰ بیمار انجام داد به این نتیجه رسید که ارث در ابتلا به سنگ کلیه موثر است.
نتایج این تحقیق نشان داد ۲۷ درصد بیماران مورد بررسی دارای سنگ کلیه و سابقه فامیلی سنگ کلیه بودند.میانگین سن بروز سنگ کلیه در بیماران دارای سابقه فامیلی ۷/۴۰ سال و میانگین سن بروز سنگ کلیه در بیماران فاقد سابقه فامیلی ۴/۴۳ سال بود. در این مطالعه هیچ ارتباطی بین جنس، محل سکونت، محل سنگ، تعداد سنگ، اندازه سنگ و گروه خونی بیماران با وجود سابقه فامیلی ابتلا به سنگ کلیه در بیماران یافت نشد.
جالب است بدانید در بریتانیا از هر ۲۰ مرد ۳ نفر و از هر ۲۰ زن یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شوند. این بیماری بیشتر در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند.
● تا می‌توانید آب بنوشید
همیشه برای پیشگیری از هر دردی راه‌هایی وجود دارد. به‌خصوص اگر شما مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستید و خودتان یا یکی از اعضای فامیلتان قبلاً به این بیماری مبتلا شده است حتماً توصیه‌های ما را جدی بگیرید. قدم اول نوشیدن آب است؛ سعی کنید روزانه در حدود ۸ لیوان آب بنوشید. ورزش و تحرک را فراموش نکنید. ورزش سدی است در برابر بسیاری از بیماری‌ها از جمله سنگ کلیه. لازم نیست خیلی سخت بگیرید و منتظر شوید تا حقوقتان افزایش پیدا کند و بعد به یک سالن ورزشی بروید، می‌توانید خیلی ساده از پیاده‌روی در یک پارک، حیاط منزل و حتی کوچه‌های اطراف محل کار و سکونتتان شروع کنید. کمتر فلفل و غذاهای تند و پر چاشنی و حاوی کالری بخورید.
زیاد قهوه نخورید، کافئین موجود در قهوه باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار می‌شود و وجود کلسیم زیاد در ادرار باعث تشکیل سنگ می‌شود. غذاهای حاوی اگزالات مانند شکلات، اسفناج و نوشابه‌های گازدار، سبوس گندم و توت‌فرنگی هم می‌تواند در افراد مستعد زمینه ایجاد سنگ باشد.اگر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستید رژیم غذایی کم چرب و پر فیبر برایتان بسیار مناسب است.تا قبل از سال ۱۹۸۰ برای برداشتن سنگ کلیه از عمل‌های جراحی ماژور استفاده می‌شد اما با پیشرفت‌های پزشکی در چند سال اخیر دیگر از این روش استفاده نمی‌شود.
درمان از طریق اشعه‌های آلتراسونیک (فراصوتی) این امکان را فراهم می‌کند که با کمی شکاف سنگ کلیه از طریق اشعه‌های فراصوتی، از بین برود. امواج اکستر اکورپوریل هم برای شکستن سنگ کلیه استفاده می‌شوند که در این روش نیازی به جراحی و بریدگی وجود ندارد.
دکتر نوروزی در این مورد می‌گوید: امروزه با پیشرفت تکنولوژی‌های جدید دیگر نیازی به عمل جراحی نیست و بسیاری از سنگ‌ها را می‌توان با استفاده از دستگاه سنگ‌شکن از بین برد. استفاده از دستگاه سنگ‌شکن که پایه اصلی آن امواج التراسون است با تمرکز بر یک نقطه سنگ‌ها را به قطعات بسیار ریز تبدیل می‌کند و امکان دفع آنها مهیا می‌شود البته سنگ‌های بسیار بزرگ را نمی‌توان سنگ‌شکن کرد و ممکن است نیاز به استفاده از سنگ‌شکن‌های داخل بدنی و یا عمل جراحی باشد.
این متخصص اورولوژیست در ادامه می‌گوید: اگر سرویس‌های مناسبی برای این دستگاه‌ها انجام شود و به‌طور مرتب قطعاتی که تولیدکننده انرژی هستند تعویض شود دستگاه‌ها قادر خواهند بود ۸۰ درصد سنگ‌هایی را که قابلیت سنگ‌شکن دارند از بین ببرند.این درحالی است که متاسفانه به علت محدودیت امکانات در بسیاری از مراکز میزان موفقیت دستگاه‌ها کاهش پیدا می‌کند.
