رابطه افسردگی با تغییر فصل

آیا تاکنون دچار تغییرات خلقی در تغییر فصلهای سال شدهاید؟ و یا اینکه احساس کنید با آمدن هر فصل تازه، خسته تر و خواب آلوده تر شدهاید؟

برخی افراد در ماههای آبان و آذر دچار افت خلق و کاهش انرژی میشوند اما در عوض در ماههای فروردین و اردیبهشت دوباره به حالت عادی برمیگردند. اما عده ای دیگر درست عکس این قضیهاند. یعنی در شروع فصل بهار دچار نوعی افسردگی میشوند.

معمولا به این نوع اختلالها، افسردگی فصلی یا اختلال تاثیرپذیری فصلی (sad) میگویند؛ حالتی که هر ساله در یک زمان مشخص رخ میدهد. نوع نادر این اختلال هم وجود دارد که افسردگی تابستانی نام دارد و معمولاً از اواخر بهار شروع میشود و تا اوایل تابستان یا اواخر پاییز ادامه دارد.

بیدار شدن از خواب در تاریکی برای رفتن به محل کار و بازگشت دوباره به خانه در هوای تاریک میتواند نشاط و شادابی را از انسان سلب کند، اما در برخی افراد این تغییر روحیه شدیدتر است. کسانی که از این اختلال رنج میبرند بسیاری از علائم شایع افسردگی مانند غمگینی، اضطراب، بی قراری، انزواگرایی، بیعلاقگی به فعالیتهای روزانه و ناتوانی در تمرکز را دارا هستند.

این افراد اغلب نشانههایی همچون خستگی مفرط و کمبود انرژی، نیاز شدید به خواب، به مواد قندی و نشاسته ای، افزایش اشتها و پرخوری و در نهایت اضافه وزن را تجربه میکنند.

روانشناسان میگویند شیوع افسردگیهای فصلی در سنین بالای 45 بیشتر است. واکنش بیوشیمیایی بدن در برابر تغییرات آب و هوایی در این سنین به ایجاد تغییرات خلقی دامن میزند. اگر چه این نوع از افسردگی در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد. البته بعضی از افراد بهطور ژنتیک مستعد ابتلا به این اختلال هستند که در زنان بهمراتب بیشتر از مردان است.

از آنجا که نور خورشید در فصلهای مختلف به روی فعالیت جانداران میتواند تاثیرات متفاوتی داشته باشد (مانند خواب زمستانی و دورههای باروری)، افسردگی فصلی (sad) هم ممکن است ناشی از تغییرات طول روز و شدت نور در فصول مختلف باشد.

افسردگی در فصل پاییز و زمستان مربوط به ترشح هورمون ملاتونین از غده پینه آل در مغز است که هورمون وابسته به خواب نیز نام دارد و در تاریکی و هنگام خواب شبانه بیشترین میزان ترشح را دارد. بنابراین در پاییز و زمستان که طول روز کوتاه و طول شب بلند میشود، میزان ترشح این هورمون در بدن افزایش مییابد و در فرد ایجاد علائم افسردگی میکند.

علل افسردگیهای فصلی

علت دقیق این اختلال کاملا مشخص نیست. اما تاثیر عرض جغرافیایی بر sad حاکی از این است که این اختلال بهواسطه تغییرات قابلیت دسترس بودن نور خورشید ایجاد میشود. یک فرضیه این است که با کاهش نور خورشید، ساعت بیولوژیکی که خلق و خوی افراد، خواب و هورمونهای آنان را تنظیم میکند، در زمستان به نوعی عقب میماند و کندتر میگذرد.

کارشناسان پیشنهاد میکنند اگر دچار علائم افسردگی هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید چرا که گاهی مشکلات جسمی باعث افسردگی میشوند. اما گاهی هم نشانههای افسردگی فصلی بخشی از یک مشکل روانی پیچیدهتر هستند.

درمان افسردگی

محققان دریافتهاند که فتوتراپی (نور درمانی) روش مؤثری برای رفع این اختلال است و میتواند از ترشح بیش از حد ملاتونین در بدن جلوگیری کند. اغلب افراد به این درمان پاسخ میدهند. این شیوه درمان شامل نور سفید فلوروسنت است که بر صفحه فلزی انعکاس داده میشود و شخص در مقابل این نور، با چشمان باز بدون نگاه مستقیم به نور قرار میگیرد. از این شیوه درمانی بهمدت نیم الی دو ساعت در روز استفاده میکنند.

البته در موارد خفیف بیماری، نبودن در خانه در ساعات زیادی از شبانه روز و قدم زدن در نور آفتاب به تنهایی میتواند شخص را در بهبود بیماری کمک کند. روانشناسان در یک بررسی دریافتهاند که یک ساعت قدم زدن در نور آفتاب به اندازه دو ساعت قرار گرفتن در مقابل نور سفید فلوروسنت میتواند در بهبود بیماری مؤثر باشد.

اگر فتوتراپی مؤثر واقع نشود ( که البته درصد کمی را شامل میشود ) میتوان از داروهای ضد افسردگی همراه با نور درمانی در درمان بیماری کمک گرفت. البته عوارض ناشی از مصرف داروهای ضدافسردگی را نباید فراموش کرد.

راههای پیشگیری

به نظر بسیاری از روان شناسان بالینی برای پیشگیری از این اختلالهای روانی میتوان صبحها زودتر از خواب بلند شد و به پیادهروی رفت. آنان توصیه میکنند هنگامی که هوا ابری است زمانی را در خارج از خانه بگذرانید. انجام فعالیتهای ورزشی به ویژه پیادهروی در هوای آزاد و روشنایی روز نیز میتواند سهم به سزایی در کاهش افسردگی داشته باشد. هرگز خود را در اتاق تاریک و بسته حبس نکنید.

رژیم غذایی مناسبی داشته باشید که از مقادیر کافی ویتامینها و مواد معدنی برخوردار باشد و از گرفتن رژیمهای کاهش وزن غیرعلمی و غیرکارشناسی خودداری کنید. کمبود آهن، امگا ۳ و اسیدفولیک تاثیر مستقیمی با بروز علائم افسردگی دارد، پس هر چه بیشتر از گذشته به رژیم غذاییتان اهمیت دهید و برای رهایی از اختلالات خلق و خوی تا میتوانید از سبزی و میوه استفاده کنید.

ویتامین گروه b را که در گوشت قرمز، جگر، تخم مرغ، غلات، دانههای خوراکی و ماهی یافت میشود، در رژیم غذاییتان بیفزایید. مصرف قهوه و شکر را در روز کاهش دهید چرا که شکر از تاثیر ویتامین گروه b در بدن میکاهد و علائم افسردگی را شدت میبخشد.

همچنین هفتهای 3 بار و هر بار 30 دقیقه ورزش کنید. خود را از فعالیتهای اجتماعی دور نکنید و با دوستان و همفکران خود تبادل نظر کنید. حضور در اجتماع در مقابله با افسردگی فصلی نقش مؤثری دارد بنابراین از پیله تنهایی خود بیرون بیاید و با دوستان خود صحبت کنید.

برای تغییر حالت عمومیتان، بیشتر از روزهای گذشته در اجتماع حضور یابید و بالاخره اینکه با اتخاذ شیوههای سالم زندگی و روشهای مناسب پیشگیرانه از هرگونه حالت کسالت بار و انزوا گرایانه و با نگاه مثبت به زیباییهای بینظیر فصول، زمانی را در لذت بردن از آنها سپری کنید و اگر با تمام پیشنهادی گفته شده تغییری در درونتان مشاهده نشد به روانپزشک مراجعه کنید.