انتخاب منصفانه

در نوشتار پیشین گفته شد که اصطلاح نرم افزار مدیریت محتوا فراتر از اصطلاح رایج CMS است و به هر نرم افزاری اطلاق می شود که امکان مدیریت چرخه محتوا یعنی ورود، نگهداری، دسته بندی، تصحیح و انتشار محتوا را به اشکال مختلف فراهم کرده است. جنس محتوا به محل مورد استفاده وابسته است که می تواند محتوای آموزشی، دانش نامه، مقاله سیاسی، یادداشت شخصی، گپ و گفت یا هر چیز باشد که اطلاعات (محتوا) خوانده می شود.
همچنین گفته شد که نرم افزارهای مدیریت محتوا در سال های اخیر در گروه های مختلف دسته بندی شده و با عناوین مختلفی چون سیستم مدیریت عام محتوا (CMS)، سیستم مدیریت جامع محتوا (Portal)، وبلاگ های شخصی (Blogs)، سیستم های مدیریت فروش (eCommerce)، سیستم های مدیریت گروه و انجمن (Forum/Groupware)، سیستم های مدیریت محتوای دانش نامه (Wikis)، مدیریت اسناد (DMS)، سیستم مدیریت آموزش الکترونیک (LMS)، سیستم مدیریت اسناد آموزشی (LCMS) و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. درباره تکنولوژی های رایج صحبت شد و بنا بر دلایل مطرح شده در سطور پایانی آن نوشتار، قرار شد که محدوده انتخاب نرم افزار مدیریت محتوا به گونه های مبتنی بر زبان برنامه نویسی PHP و پایگاه داده های MySQL و PostgreSQL محدود شود. رسم است که از تجربه های موفق شرکت های دیگر در انتخاب انواع و اقسام ابزارها مانند نرم افزارهای مدیریت محتوا به صورت گسترده استفاده می شود. مهم آن است که این ابزارها باید هم راستا با استراتژی و سیاست های کلان شرکت ها باشند. از این رو پیش از انتخاب ابزار، بر رعایت سه گام اصلی تاکید می شود.
۱) تعریف و تفکیک سرویس هایی که قرار است ارائه شود؟ (Portfolio)
۲) تعریف نوع مخاطبانی که قرار است از این سرویس ها استفاده کنند؟ (Demand)
۳) هزینه تهیه و نگهداری و استفاده از سرویس های ارائه خواهد شد؟ (Finance)
در گام اول خدماتی که قرار است ارائه شود تعریف شده و چشم اندازی از ابزارهای موردنیاز ترسیم می شود. در گام دوم مشخص می شود که این خدمات برای کدام دسته از مخاطبان طراحی شده و در گام سوم تبیین می شود که هزینه عرضه و استفاده از این خدمات چگونه است؟ با رعیت گام های سه گانه فوق الذکر می توان حدود و ثغور ابزارهای فنی را مشخص کرد. همچنین بر وجود دو رویکرد متفاوت و متقابل در طراحی و تولید نرم افزارهای مدیریت محتوای متن باز و رایگان تاکید شد. اگر قرار باشد دقیق تر صحبت کنیم باید رویکردهای دوگانه را به سه رویکرد اقیانوس بی کران، چاه لایتناهی و دریاچه امن تعمیم داده و درباره مشخصات هریک به اختصار بگویم که: . رویکرد اول که اقیانوس بی کران خطاب می شود به تولید نرم افزار همه کاره توجه نشان می دهد و مشابه اقیانوسی به عمق یکی دو سانتی متر و وسعتی بی کران است. کمیت امکانات در این گونه نرم افزارها فراوان است که با قابلیت های فنی محدودی ارائه می شوند. نرم افزارهای عام راه اندازی وب سایت و پورتال مانند DotNetNuke و WebGUI و TikiWiki از این دسته اند.
رویکرد دوم که به گونه ای فانتزی چاه لایتناهی خوانده می شود، به تولید نرم افزار تخصصی اعتقاد دارد و همانند چاهی به قطر یکی دو سانتی متر و عمقی بی نهایت است. کمیت امکانات در این قبیل نرم افزارها محدود اما از بعد کیفی قابل توجه است. نرم افزارهای تخصصی وبلاگ و دانش نامه مانند MovableType و WordPress و MediaWiki از این دسته اند. . رویکرد سوم که چند سالی است مورد توجه قرار گرفته، دریاچه امن خوانده می شود و گرته برداری هوشمندانه ای از رویکردهای دوگانه قبلی است، بدین صورت که اعتقادی به ارائه امکانات کیفی لایتناهی و امکانات کمی بی کران نداشته و بر ایجاد تعادل در امکانات منتخب تاکید دارد. به طور خلاصه می توان گفت که رویکرد دریاچه امن بر ارائه بهنیه امکانات اصرار می کند. نرم افزارهای مبتنی بر این رویکرد از یک سو امکانات قابل توجهی دارد و از دیگرسو قدری هم وارد لایه های تخصصی می شود. نرم افزارهای Drupal و Plone بهترین نمونه های تولید شده با رویکرد بهینه هستند.
● هزینه مالکیت نهایی

تب استفاده از فرآورده های جنبش متن باز و رایگان چنان بیداد می کند که توجه به زیر و زبر کار در این هیاهو اغلب فراموش می شود. انتخاب نرم افزارهای متن باز اغلب براساس تصور نادرست کاهش هزینه ها صورت می گیرد. اصطلاح Total Cost of Ownership در میان زعمای وادی فناوری اطلاعات بسیار مورد استفاده قرار دارد و به مجموع هزینه هایی اطلاق می شود که از ابتدای تعریف خدمات تا پایان آن باید صرف شود. موسسه گارتنر نشان داده که تعریف انواع خدمات نیازمند گرد آمدن دانش و ابزارهای سخت افزاری و نرم افزاری و مدیریت و پشیبانی و غیره است. در این میان ۷۰ درصد هزینه ارائه خدمات صرف ارائه خدمات پشتیبانی شده و تنها ۶ درصد هزینه صرف تهیه نرم افزار می شود. سخت افزار حدود ۱۵ درصد و پیاده سازی شبکه حدود ۲ درصد از کل هزینه خدمات را صرف می کنند. حدود ۷ درصد از کل هزینه نیز به علت عدم دسترسی خدمات تلف می شود. براین اساس می توان گفت که استفاده از نرم افزارهای متن باز در بهترین حالت کمتر از یک بیستم در هزینه کل صرفه جویی خواهد کرد. موضوع ارائه خدمات کیفی پشتیبانی جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی های اغلب سازمان های ایرانی که وظف به ارائه خدمات الکترونیک هستند ندارد. خلاصه این که درآمد اصلی اغلب شرکت های حاضر در وادی فناوری اطلاعات و ارتباطات از بطن خدمات حاصل می شود.
● آیا مدیریت محتوا ضرورت دارد؟

بعضی سازمان ها نیازی به استفاده از نرم افزار مدیریت محتوا نمی بینند و صرف داشتن آدرسی اینترنتی (URL) و یکی دو صفحه ثابت (html) که آدرس و تلفن تماس با سازمان در آن لحاظ شده باشد را کافی می دانند. اما اگر بیش از یکی دو مرتبه در ماه نیاز به تغییر محتوا یا انتشار محتوای جدید دارید، اگر وجود بلاگ در وب سایت شما ضرورت دارد، اگر می خواهید تغییرات را به طور مستقیم و بدون دخالت برنامه نویسان در محتوای وب سایت اعمال کنید، اگر می خواهید که وابستگی جغرافیایی به وب سایت نداشته باشید و از هر نقطه آن را مدیریت کنید و اگر می خواهید که وب سایت شما به سهولت توسط سیستم های جستجو مانند یاهو و گوگل شناسایی شوند، ناگزیر به استفاده از نرم افزار مدیریت محتوا هستید، در غیر این صورت همان صفحات ثابت برای شما کفایت خواهد کرد.
● از منظرهای مختلف

انتخاب نرم افزار مدیریت محتوا را از منظرهای مختلف می توان بررسی کرد. به عنوان مثال می توان چند نکته را مورد توجه قرار داد و نرم افزارهای متعدد را با آن فیلتر کرد، یا فهرستی از قابلیت های خاص را تهیه و انطباق قابلیت های مختلف نرم افزارهای گوناگون را با آن بررسی کرد. توصیه می کنیم که از هر دو منظر به موضوع انتخاب بهینه نرم افزار مدیریت محتوا نگریسته شود تا انتخابی جامع و مانع صورت گیرد.
● انتخاب از منظر نکته های کلیدی

▪ اول؛ به طور عمومی این گونه تصور می شود که تمام نرم افزارهای مدیریت محتوا برای تولید، تغییر، انتشار و نگهداری محتوا به کار می روند و کار دیگری برای انجام ندارند. کارکرد اصلی نرم افزارها و شیوه مدیریت محتوا را در همین قدم باید زیر ذره بین قرار داد. به عنوان مثال نرم افزار WordPress برای ایجاد وبلاگ شخصی و خرده وب سایت ها استفاده می شود. از Drupal و Plone برای ایجاد وب سایت های بزرگ و متعدد استفاده می شود. همچنین باید در شیوه مدیریت محتوا نیز دقیق شد. برخی از نرم افزارهای ایجاد وبلاگ اجازه تعریف صفحه نمی دهند و تمام کارها را به صورت خودکار (هوشمند) انجام می دهند.
▪ دوم؛ کار با محتوا به شکل ذاتی با امکانی به نام ویرایشگر گره خورده است. ویرایشگر بخشی از نرم افزار محسوب می شود که بین کاربر و نرم افزار قرار گرفته و دریچه ای است که محتوا را از کاربر دریافت کرده یا برای ایجاد تغییر در اختیار کاربر قرار می دهد. برخی از نرم افزارها از ویرایشگرهای ضعیف استفاده می کنند که امکانات مختصری دارند. برخی دیگر این ضعف را با امکان افزودن نرم افزارهای ویرایشگر مرتفع ساخته اند. ویرایشگر مطلوب باید از دسته ویرایشگرهای WYSIWYG باشد. البته این گونه از ویرایشگرها با امکاناتی همراه هستند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
اگر به ویرایشگرهای ساده نیاز دارید، از انواع WYSIWYG صرف نظر کنید. در ضمن WYSIWYG مخفف عبارتی است که ترجمه اش می شود محتوا به همان صورتی نمایش داده می شود که وارد ویرایشگر شده است.
▪ سوم؛ این مورد را به دقت مورد بررسی قرار دهید که آیا نرم افزار مورد نظر شما امکان مدیریت منابع محتوایی دیگر مانند انواع فایل و تصاویر را مهیا کرده است یا خیر. اغلب نرم افزارهای مدیریت محتوا از این مشکل رنج می برند و امکانات مناسبی عرضه نمی کنند. در ضمن به غنای امکانات مدیریتی تصاویر دقت و شیوه های علامت گذاری فایل ها بیشتری داشته باشید.
▪ چهارم؛ امکان جستجو از جنس امکانات حیاتی سیستم هاست. بیشتر کاربران، وب سایت ها را از طریق وب سایت های جستجو پیدا می کنند. غنای امکانات جستجو تضمین می کند که وب سایت به سهولت قابل دسترس است. اغلب نرم افزارهای مدیریت محتوا شامل بخشی ذیل عنوان مدیریت جستجو (Search management) هستند، اما کیفیت در موارد مختلف متفاوت است. منابع متعددی در این باره صحبت کرده اند و استفاده از آنها اکیدا توصیه می شود. شک نکنید که امکان جستجوی اغلب نرم افزارهای مدیریت محتوا برای فعالیت های جدی کفایت نمی کند.
▪ پنجم؛ این نکته بدیهی را به خاطر بسپارید که تکنولوژی نرم افزاری نباید شیوه نمایش محتوا را مشخص کند، بلکه چگونگی نمایش محتوا باید به طور کامل توسط کاربر مدیریت شود. ارائه چنین امکانی به معماری نرم افزار بستگی دارد. بسیاری از نرم افزارهای کنونی از معماری MVC پیروی می کنند که محتوا در لایه ای مستقل (Content) نگهداری می شود و در لایه ای دیگر نمایش (Design) داده می شود. برنامه نویسانی که به تجربه های موفق دیگران وقعی نمی نهند و بر شیوه نه چندان موثر خود اصرار می ورزند کم نیستند و باید از این دست نرم افزارها اجتناب کرد.
▪ ششم؛ استراتژی سازمانی و سیاست شرکت ها جایگاه مخاطب را مشخص می کند.
چنانچه این امر از موارد ضروری قلمداد شود، باید از نرم افزارهایی بهره برد که امکان گردآوری و دسته بندی نظرات کاربران را فراهم سازند. اغلب نرم افزارها امکاناتی در این باره عرضه می کنند که برای امور ساده کفایت می کند. در کاربری های جدید باید از امکاناتی حرفه ای مدد جست که برقراری ارتباط دوطرفه با مخاطب را در اختیلر مدیریت قرار می دهد.
▪هفتم؛ اینکه حدود و ثغور اختیارات و بازه عمل کاربران مشخص شود از مهم ترین ویژگی های نرم افزارهای فاخر است. غنای این امکانات به کاربری وب سایت و تعداد مخاطب و کاربران پشتیبان مربوط می شود. برخی از نرم افزارها می توانند به دقت مشخص کنند که کدام کاربر، در کدام بخش ها، چه نقش هایی (Roles) دارد و مجاز (Permission) به انجام کدام کار است. حتی چگونگی انجام کارها نیز در برخی نرم افزارها قابل تعریف است. در نرم افزارهای فاخر می توان جریان محتوا (Workflow) را به طور کامل تعریف، مدیریت و حتی ارزیابی کرد.
▪ هشتم؛ اینکه بتوان به نسخه های قبلی محتوا دسترسی داشت برای برخی از افراد و سازمان ها واجد اهمیت است. این امکان اغلب با عنوان Versioning در نرم افزارهای مدیریت محتوا قرار می گیرد و استفاده از آن چندان ضرورت ندارد. بیشتر دانش نامه ها و وب سایت های خبری از طرفداران این امکان هستند.
▪ نهم؛ بسیار مشاهده شده که یک سازمان واحد نیاز به راه اندازی و مدیریت چندین وب سایت دارد و برای هر یک، از نرم افزاری مشابه و مستقل استفاده کرده است. برخی از نرم افزارهای مدیریت محتوا امکانی تحت عنوان Multiple Website دارند که به مدد آن می تواند چندین وب سایت مختلف را با دامنه های متفاوت با یک نرم افزار واحد راه اندازی و مدیریت کرد.
این امکان بیش تر مطلوب سازمان ها بود، اما افراد حقیقی نیز چندی است که از این امکان بهره می گیرند و بعید نیست که ظرف دو سه سال آینده به امکان اصلی بسیاری از نرم افزارهای مدیریت محتوا تبدیل شود.
▪ دهم؛ پشتیبانی از زبان های مختلف به اهداف مالکان نرم افزار مدیریت محتوا مربوط می شود. چنانچه قرار باشد از زبان های دیگر مانند عربی و انگلیسی و سواحیلی و اردو و اسپانیولی و پرتغالی پشتیبانی شود، همان بهتر که از نرم افزاری استفاده شود که این امکان را به صورت ذاتی در خود دارد. این قبیل نرم افزارها را در اصطلاح Multilingual خطاب می کنند. همچنین برای پشتیبانی از زبان فارسی باید نرم افزار از UTF ۸ پشتیبانی کند.
▪یازدهم؛ این که کدام یک از نکات فوق ارجحیت دارند به مراجعی مربوط می شود که قصد راه اندازی وب سایت را دارند. شاید نکته هفتم (نقش ها و مجوزها) از نکته دوم (ویرایشگر) اهمیت بالاتری داشته باشد. امنیت دسترسی ها و امکان انتخاب دستی URL برای هر مطلب و امکان تعریف Metadata برای هر مطلب و امکان دسته بندی های متنوع و پشتیبانی از RSS و پشتیبانی از CSS و تکنولوژی های توسعه و دسترسی به منابع آموزشی و موارد دیگر را نیز می توانند در زمره نکات مهم قرار داد. در بخش بعدی، فرایند انتخاب نرم افزار مدیریت محتوا را از منظری دیگر مورد بررسی قرار خواهم داد.
● انتخاب از منظر ویژگی های فنی

پیش از آغاز این بخش، ذکر این نکته لازم است که نرم افزارهای مختلف از منظر ویژگی های فنی توسط منابع و مراجع مختلف در دسته های متفاوتی قرار می گیرند که برای مخاطب عام معنادار هستند. در صورتی که مخاطب خاص می داند وضعیت فلان نرم افزار در فلان دسته بندی ضعف قلمداد می شود یا خیر.
▪ اول؛ نیازمندی های فنی (System Requirements) نرم افزار را از منظر بستر فنی مورد بررسی قرار می دهد. نوع سیستم عامل، وب سرور، پایگاه داده، مجوزها، زبان برنامه نویسی و غیره در این دسته قرار می گیرد. به طور خلاصه می توان گفت که نرم افزارهای متن باز مبتنی بر زبان برنامه نویسی PHP و پایگاه داده MySQL و وب سرور Apache در اولویت قرار دارند. برای سیستم های بزرگ استفاده از پایگاه داده شئ گرای PostgreSQL توصیه می شود. دیگر این که اغلب نرم افزارهای جدید مستقل از سیستم عامل طراحی می شوند. هر چند ثابت شده است که کارایی سیستم عامل لینوکس بالاتر است.
▪ دوم؛ امنیت (Security) از ویژگی های بسیار حیاتی است که از جنبه های مختلف در انتخاب نرم افزار تاثیر خواهد داشت. مواردی چون تصدیق هویت (Authentication) و SSL و مجوزهای دسترسی مشروط مانند Captcha و مدیریت نشست ها (Session Management) در این حوزه بررسی می شوند.
در صورت امکان توصیه می شود که مطالعه جامعی در این باره توسط کارشناسان فنی مجموعه انجام شود. این را هم بگوییم که نرم افزارهای کنونی به پشتیبانی از گونه های مختلف Authentication مانند Granular و Kerberos و LDAP و غیره اکتفا می کنند.
▪ سوم؛پشتیبانی (Support) از موارد حائز اهمیت در انتخاب نرم افزار است. امکان دریافت خدمات حرفه ای، مشاوره، دسترسی به انواع مکتوبات، وب سایت های مرجع، کنفرانس های منطقه ای، دسترسی به مراکز داده حرفه ای طرف قرارداد با توسعه دهندگان نرم افزار و... ذیل امنیت مورد بررسی قرار می گیرند. این که بالاخره مرجعی برای رفع مشکلات وجود داشته باشد و حتی بتوان در ازای صرف هزینه مشورت دریافت کرد، برای برخی سازمان ها اهمیت دارد. این موارد کمتر برای افراد حقیقی مهم تلقی می شوند، هر چند قابل اغماض نیستند.
▪ چهارم؛ سهولت استفاده (Ease of Use) به امکاناتی اشارت دارد که تسهیل کننده مدیریت محتوا و کاربران باشند. امکان آپلود یک باره تعداد زیادی فایل (Mass Upload)، امکان ورود محتوا به صورت Drag & Drop، امکان پیش نمایش وب سایت (Prototyping)، امکان لغو دستورات (Undo)، امکان تبادل فایل های فشرده (Zip Archives)، امکان استفاده از ویرایشگر WYSIWYG، امکان تعریف آدرس های دلخواه (Friendly URLs) و امکان مدیریت کامل بر تصاویر از جمله مواردی است که موجب سهولت در استفاده از نرم افزار خواهد شد. سرعت، دقت و لذت کار با نرم افزار با استفاده از این امکانات افزایش قابل توجهی خواهد داشت.
▪ پنجم؛ کارایی (Performance) شامل موارد پیشرفته ای چون نگهداری موقت محتوا برای درخواست های متعدد (AdvancedCaching)، امکان تبادل غیرهمزمان داده میان پایگاه داده ها (Replication) و امکان مدیریت درخواست میان سرورهای مختلف (Load Balancing) می شود. این گونه امکانات اغلب مورد استفاده وب سایت های بزرگ قرار گرفته و برای منابع محتوایی محدود اهمیت ندارد.
▪ ششم؛ ابزارهای مدیریتی (Management Tools) که به طور کامل در اختیار مدیریت مجموعه قرار می گیرد و از موارد فوق العاده مهم در انجام بهینه مدیریت محسوب می شود. مدیریت تبلیغات، مدیریت منابع محتوایی مانند تصاویر و فایل های متنوع، مدیریت دسترسی به بخش های مهم، مدیریت چند وب سایت ذیل یک نرم افزار، مدیریت محتوای اضافی، مدیریت آمارها، مدیریت جریان کاری مجموعه و مدیریت قالب های بصری در این حوزه مورد بررسی قرار می گیرند. توجه به این بخش اهمیت وافری برای مالکن وب سایت های بزرگ و پرمخاطب دارد. اغلب نرم افزارهایی که با عنوان پورتال (Portals) و دانش نامه (Wikis) منتشر می شوند در این زمینه غنی از امکانات هستند.
▪ هفتم؛ امکانات تعاملی (Interoperability) مورد نیاز تمام مجموعه هاست. این موارد بیشتر در نرم افزارهایی مطرح می شوند که با عنوان شبکه های اجتماعی (Social Network) منتشر می شوند. پشتیبانی از RSS و UTF ۸ و WebDAV و سازگاری با XHTML در این حوزه بررسی می شود. هر چه امکانات تعاملی وب سایت بالاتر باشد، امکان مشارکت مخاطبان در جریان محتوا افزایش خواهد یافت.
▪ هشتم؛ انعطاف (Flexibility) بیشتر مفهوم فنی دارد و به امکاناتی اشاره می کند که موجب دسترسی آسان تر به محتوا و مدیریت بهتر مجموعه می شوند. به عنوان مثال امکان بازنویسی آدرس اینترنتی برای هر صفحه (URL Rewriting) و امکان تعریف اطلاعات تکمیلی (Metadata) و امکان تولید محتوا و استفاده متعدد از یک محتوا (Content Reuse) یا پشتیبانی از امکان فنی CGI Mode که برای برخی مجموعه های ضروری قلمداد می شود از این موارد است. چنانچه دو نرم افزار را که تفاوت های در این حوزه دارند با یکدیگر مقایسه کنید، خواهید دید که استفاده از نرم افزاری که شامل این امکانات است برای پشتیبان و مخاطب سهل تر خواهد بود.
▪ نهم؛ امکانات ذاتی (Built in Applications) شامل تمامی امکانتی است که در سیستم های مختلف ذیل عناوین Module و Component شناخته می شوند و انجام فعالیت های اصلی مجموعه های تحت وب را در اختیار دارند. تمام آنچه که بلاگ، امکان چت، امکان دسته بندی، انواع گزارش گیری ها، تقویم، پرسش های مکرر، نظرسنجی، رای گیری، نظرات کاربران، نقشه وب سایت، امکان RSS و ویکی خطاب می شوند در این بخش قرار می گیرند. تنوع امکانات در این بخش به نوع نرم افزار بستگی دارد. به عنوان مثال نرم افزار e۱۰۷ در این باره فوق العاده فقیر است و برای پیاده سازی وب سایت های بزرگ مناسب نیست، حال آنکه نرم افزارهای Drupal و TikiWiki غنی از انواع امکانات هستند. ذکر این نکته ضرورت دارد که برخی امکانات به صورت ذاتی در بطن نرم افزار تعبیه نشده است. با مراجعه به وب سایت مرجع نرم افزار می توان از امکانات متعددی که در گذر زمان توسعه داده شده است استفاده کرد و دامنه فعالیت های نرم افزار را توسعه داد.
▪ دهم؛ تجارت الکترونیک (eCommerce) چند صباحی است مورد توجه اغلب توسعه دهندگان نرم افزارهای مدیریت محتوا قرار گرفته است و امکاناتی برای پشتیبانی از آن در بطن نرم فزارها قرار گرفته است. البته هستند نرم افزارهایی که به طور اختصاصی برای این کار طراحی و تولید شده اند. برخی از نرم افزارها امکانات ضعیفی در این حوزه عرضه کرده اند، اما بستر لازم برای توسعه این قبیل امکانات رادر بطن نرم افزار لحاظ شده است. برخی دیگر در این زمینه هم فقیر محسوب می شوند.
● نتیجه گیری

به طور قطع نمی توان گفت که فلان نرم افزار برای استفاده همگان مناسب است، اما تجربه های موفق بسیاری از شرکت ها خبر از موفقیت عام برخی نرم افزارها می دهد. از آنجا که استفاده از نرم افزارهای مبتنی بر زبان PHP را برای داخل کشور توصیه کردیم، می توانیم چند نرم افزار را برای کارهای مختلف معرفی کنیم. بدون شک Drupal بهترین گزینه برای وب سایت های پر ترافیک و بزرگ است که قابلیت مدیریت چندین زیر وب سایت را نیز مهیا کرده است. نرم افزارهای Joomla و mambo برای راه اندازی وب سایت های متوسط مناسب هستند. هرچند نرم افزار Movable Type با زبان Perl نوشته شده، اما همراه با WordPress بهترین گزینه برای دارندگان وبلاگ ها و وب سایت های جمع و جور محسوب می شوند. نرم افزار MediaWiki به عوان گزینه اول و TikiWiki به عنوان گزینه بعدی برای راه اندازی دانش نامه مناسب هستند. شرایط نرم افزارهای انجمن (Forum) مانند گذشته نیست و بسیاری از نرم افزارهای مدیریت محتوا امکانات مشابه و گاهی قوی تر عرضه می کنند. برای راه اندازی شبکه اجتماعی می توان از Drupal و Elgg استفاده کرد.
نرم افزارتجارت الکترونیک دوران ابتدایی رشد خود را طی می کنند و مانده است که بالغ شوند، اما OSCommerce برای استفاده گزینه مناسبی است. علاوه بر این حداقل بیست تا سی نرم افزار متن باز دیگر هم هستند که برای استفاده مناسب هستند. امیدواریم در آینده نزدیک مطالعه ای موردی ترتیب داده و نرم افزارهای معروف Plone و Drupal و Liferay را از جنبه های مختلف برای استفاده در سازمان های بزرگ مورد بررسی قرار دهیم.