محاربه و فساد في‌الارض و مجازات آن
حقوق شهروندي به زبان ساده
محاربه و فساد في‌الارض و مجازات آن
خبرگزاري فارس: براساس تعريف قانون مجازات اسلامي هر كس كه براي ايجاد رعب و هراس و سلب آزادي و امنيت مردم دست به اسلحه ببرد، محارب و مفسد في‌الارض است و ميان سلاح سرد و سلاح گرم تفاوتي نيست.
http://media.farsnews.com/Media/8804...2/A0702650.jpg
به گزارش خبرنگار قضايي فارس، «محاربه و افساد في الارض» جزء جرائم گناهاني است كه داراي مجازات خاص و معين شرعي بوده و از اين جهت، در حوزه حدود (مجازات‌هايي كه كميت و كيفيت آنها در شرع مشخص شده است) جاي مي‌گيرد.
حكم محاربه و افساد في الارض و مجازات آنها در آيه 33 سوره مائده بدين شكل بيان شده است: «همانا كيفر كساني كه به محاربه با خدا و رسولش برمي‌خيزند و در فساد روي زمين مي‌كوشند، قتل يا مصلوب كردن يا بريدن دست‌ها و پاهايشان به صورت مخالف يا نفي بلد است. اين مايه، خواري و رسوايي آنها را در اين جهان است و در آخرت نيز عذاب بزرگي خواهند داشت.»
«مرحوم علامه طباطبايي» در تفسير الميزان درباره اين آيه مي‌نويسد: «محاربه با خدا داراي معناي وسيعي است كه بر مخالفت با هر حكم از احكام الهي صدق مي‌كند؛ اما اضافه شدن رسول(ص) به خداوند، دلالت دارد كه منظور از محاربه، مخالفت با اموري است كه وجود حضرتش در آن دخالت داشته است. پس تقريباً مشخص مي‌شود كه منظور، به هدر دادن و باطل كردن اثر امور مورد ولايت و حكومت پيامبر(ص) است، همچون اخلال در امنيت عمومي كه توسط پيامبر(ص) در حيطه حكومتش ايجاد شده است.»
تعريف محاربه و افساد في‌الارض
براساس تعريف قانون مجازات اسلامي هر كس كه براي ايجاد رعب و هراس و سلب آزادي و امنيت مردم دست به اسلحه ببرد، محارب و مفسد في‌الارض است و ميان سلاح سرد (همچون چاقو، قمه، شمشير، نيزه و...) و سلاح گرم (تفنگ، هفت‌تير، مسلسل و...) تفاوتي نيست.
البته كسي كه به روي مردم سلاح بكشد ولي در اثر ناتواني موجب هراس هيچ فردي نشود محارب نيست. همچنين اگر كسي سلاح خود را با انگيزه عداوت شخصي به سوي يك يا چند نفر مخصوص بكشد و عمل او جنبه عمومي نداشته باشد، محارب محسوب نمي‌شود.
بايد توجه داشت مفهوم محاربه از مفاهيمي است كه بدون قصد، تحقق پيدا نمي‌كند، اگر چه قتلي هم صورت گرفته باشد. همچنين محاربه‌ي محارب بايد ظاهر و علني باشد، زيرا در غير اين صورت عنوان محارب صدق نخواهد كرد. البته در صدق عنوان محاربه وقوع آن در شهر يا بيابان تاثيري ندارد؛ منتها بايد سوءنيت (قصد مجرمانه) محارب ظهور و بروز پيدا كند تا عنوان محاربه صادق باشد.
در اينكه اسلحه‌اي كه محارب به كار مي‌برد قديم يا جديد باشد يا رايج يا غير رايج باشد نيز تفاوتي وجود ندارد، حتي اگر ايجاد رعب و هراس با چوب دستي و سنگ هم حاصل شود، عنوان محاربه صادق است.
نكته مهم اين است كه هر فرد يا گروهي كه براي مبارزه با محاربان و از بين بردن فساد در زمين دست به اسلحه برند محارب نيستند، زيرا عمل اين گروه جنبه فساد ندارد بلكه عنوان دفع فساد دارد.
سارق مسلح و قطاع‌الطريق (راهزن) هرگاه با اسلحه امنيت مردم يا جاده را بر هم بزند و رعب و وحشت ايجاد كند محارب است. در واقع اين دو عمل از مصاديق بارز محاربه و افساد في‌الارض هستند.
هر گروه يا جمعيت متشكل كه در برابر حكومت اسلامي قيام مسلحانه كند مادام كه مركزيت آن باقي است، تمام اعضاء و هواداران آن كه موضع آن گروه يا جمعيت يا سازمان را مي‌دانند و به نحوي در پيشبرد اهداف آن فعاليت و تلاش موثر دارند، محارب محسوب مي‌شوند، اگرچه در شاخه نظامي شركت نداشته باشند. همچنين هر فرد يا گروهي كه طرح براندازي حكومت اسلامي را بريزد و براي اين منظور اسحله و مواد منفجره تهيه كند و نيز كساني كه با آگاهي و اختيار، امكانات مالي مؤثر و يا وسايل و اسباب كار و سلاح در اختيار آنها بگذارند، محارب و مفسد في‌الارض هستند.
غير از موارد فوق، هر كس در طول براندازي حكومت اسلامي خود را نامزد يكي از پست‌‌هاي حساس حكومت بداند و كودتا كند و نامزدي او در تحقق كودتا به نحوي مؤثر باشد، محارب و مفسد في‌الارض است.
طرق اثبات محاربه و افساد في‌الارض
محاربه و افساد في‌الارض از راه‌هاي زير ثابت مي‌شود:
الف: با يك بار اقرار به شرط آن كه اقرار كننده بالغ و عاقل بوده و اقرار او با قصد و اختيار باشد.
ب: با شهادت فقط دو مرد عادل
البته شهادت مردمي كه مورد تهاجم محاربان قرار گرفته‌اند به نفع همديگر پذيرفته نيست، منتها شهادت اشخاصي كه مورد تهاجم قرار گرفته‌اند اگر به منظور اثبات محارب بودن مهاجمان باشد و شكايت شخصي محسوب نشود، پذيرفته است.
همچنين هرگاه عده‌اي مورد تهاجم محاربان قرار گرفته باشند، شهادت اشخاصي كه بگويند به ما آسيبي نرسيده است نسبت به ديگران پذيرفته خواهد شد، زيرا از اين شهادت تهمت و اتهامي كه مانع شهادت باشد ناشي نمي‌شود به عبارت ديگر در مسئله مقروض، تهمت عداوت مانند تهمت تباني منتفي مي‌باشد، زيرا كساني كه به نفع آنها شهادت داده شده است به نفع شهود شهادت نداده‌اند.
نكته مهم اين است كه شهادت زنان در اثبات محاربه و افساد في‌الارض قبول نيست چه اينكه شهادت زنان به تنهايي باشد و چه اينكه به انضمام شهادت مردان انجام گيرد.
مجازات محاربه و افساد في‌الارض
حد محاربه و افساد في‌الارض يكي از چهار چيز زير است: قتل، آويختن به دار، اول قطع دست راست و سپس پاي چپ و نفي بلد
البته انتخاب هر يك از اين امور چهارگانه به اختيار قاضي است خواه محارب كسي را كشته يا مجروح كرده يا مال او را گرفته باشد و خواه هيچ يك از اين كارها را انجام نداده باشد.
حد محاربه و افساد في‌الارض با عفو صاحب حق ساقط نمي‌شود، زيرا محاربه از حقوق‌الله است و اگرچه ممكن است برخي اعمالي كه از محارب صادر مي‌شود جنبه حق‌الناسي داشته باشد و از اين حيث قابل عفو و بخشش باشد، ليكن جنبه محارب بودن او جداي از اين جنبه است.
محاربي كه تبعيد (نفي بلد) مي‌شود بايد تحت مراقبت قرار گيرد و با ديگران معاشرت و مراوده نداشته باشد. مدت تبعيد نيز در هر حال كمتر از يك سال نيست، اگرچه محارب بعد از دستگيري توبه كند.
در صورتي كه توبه نكند همچنان در تبعيد باقي خواهد ماند. «صاحب جواهر» (ره) يك روايت از امام رضا(ع) و يك روايت از امام صادق(ع) در رابطه با كيفيت نفي بلد نقل كرده است كه در هر دو قيد يك سال ذكر شده است. اما مصلوب كردن مفسد في‌الارض و محارب به صورت زير انجام مي‌گيرد:
الف: نحوه بستن موجب مرگ او نشود،
ب: بيش از سه روز بر صليب نماند ولي اگر در اثناي سه روز بميرد مي‌توان او را پايين آورد،
ج: اگر بعد از سه روز زنده بماند نبايد او را كشت.
