آئين نامه ساماندهي کودکان خياباني

فصل اول – كليات

ماده 1- اصطلاحات زير در آيين ‌نامه در معاني مشروح مربوط به كار مي‌روند:

1- كودك خياباني : فرد كمتر از 18 سال تمام كه به صورت محدود يا نا محدود در خيابان به سر مي‌برد ، اعم از كودكي كه هنوز با خانواده خود تماس دارد و از سرپناه برخوردار است و يا كودكي كه خيابان را خانه خود مي‌داند و رابطه او با خانواده به حدقل رسيده و يا اساساً چنين ارتباطي وجود ندارد.

2- ساماندهي : مجموعه فعاليتهايي كه توسط نهادها، سازمانها و دستگاههاي اجرايي دولتي و غير دولتي تعريف شده در اين آيين‌نامه ، از شناسايي ، جذب و پذيرش كودكان خياباني آغاز و تا رسيدن وي به فرجام قابل اطمينان ادامه مي‌يابد .

3- شناسايي : ارتباطي كه توسط مددكار اجتماعي با كودك خياباني شكل مي‌گيرد و به تشخيص وضع موجود وي مي‌انجامد.

4- جذب : ارتباط تقويت مددكار اجتماعي با كودك خياباني كه جلب اعتماد و پذيرش ارتباط از سوي كودك خياباني را به همراه دارد. اين فعاليت با هدف آگاه نمودن كودك خياباني از منابع و خدماتي كه مي‌تواند در اختيار او قرار گيرد انجام پذيرد.

5- اقامت: حضور كوتاه مدت، ميان مدت و دراز مدت كودك خياباني درمركز اقامت كه شامل سه سطح زير مي‌شود:

الف – اقامت كوتاه مدت: حضور كودك خياباني در مركز اقامت حداكثر به مدت 21 روز.

ب- اقامت ميان مدت : حضور كودك خياباني در مركز اقامت بيشتر از 21 روز تا يك سال.

ج- اقامت دراز مدت: حضور كودك خياباني بي‌سرپرست يا بدسرپرست در مراكز شبانه‌روزي تا پايان 18 سالگي مطابق با ايين‌نامه مراكز شبانه‌روزي سازمان بهزيستي كشور.

تبصره – در موارد استثنايي و در صورت ضرورت با نظر تيم تخصصي مدت اقامت موضوع بند «الف» حداكثر يك دوره قابل تمديد مي‌باشد.

6- مراكز كودكان خياباني: مراكزي كه در آنها خدمات تخصصي به كودكان خياباني ارايه مي‌شود. اين مراكز در چهار سطح زير مي‌باشند:

الف – مراكز و پايگاه‌هاي سطح يك ( سرپايي): مراكز و پايگاههاي ثابت و سياري كه بدون اقامت كودك نسبت به ارايه خدمات سرپايي به وي و خانواده‌اش اقدام مي‌نمايند.

ب- مراكز سطح دو ( اقامت كوتاه مدت): مراكزي كه امكان اقامت كودك حداكثر تا 21 روز فراهم مي‌كنند( موضوع جزء « الف » بند (5) ماده( 1) اين آيين‌نامه)

ج- مراكز سطح سه (اقامت ميان مدت) : مراكزي كه امكان اقامت كودك را حداكثر تا يك سطح مهيا مي‌كند. 0 موضوع جزء «ب» بند (5 ) ماده (1) اين آيين‌نامه )

د- مراكز سطح چهار ( اقامت دراز مدت) : مراكزي كه امكان اقامت كودكان بي‌سرپرست يا بدسرپرست را تا پايان 18 سالگي تأمين مي‌كند.(موضوع جزء «ج» بند (5) ماده (1) اين آيين‌نامه)

7- پذيرش : برقراري رابطه پايدار حرفه‌اي كه زمينه را براي اجراي فرآيند مشكل گشايي در سطح مختلف فراهم مي‌كند. پذيرش در سه سطح زير انجام مي‌پذيرد:

الف – پذيرش سطح يك : برقراري ارتباط فعال مددكار با كودك خياباني براي فراهم نمودن حمايتهاي لازم ، بدون نگهداري كودك در مر كز اقامت . اين نوع پذيرش در مركز كودكان خياباني سطح يك صورت مي‌پذيرد.

ب- پذيرش سطح دو : اقامت كوتاه مدت كودك خياباني در مركز سطح دو براي دريافت خدمات تخصصي بيشتر . ( پذيرش سطح (2) از طريق از سطح (1) يا به طور مستقيم انجام مي‌شود).

ج- پذيرش سطح : اقامت ميان مدت كودك خياباني در مركز سه براي دريافت خدمات تخصصي و حمايتهاي بيشتر .( پذيرش سطح (3) از طريق ارجاع از سطوح (1) و (2) انجام مي شود).

د- مراكز سطح چهار ( اقامت بلند مدت): اين مراكز مستقيماً و يا با اعطاي مجوز رسمي سازمان بهزيستي كشور به اشخاص حقيقي و حقوقي تأسيس و اداره مي‌شوند.

تبصره – اقامت بلند مدت و ميان مدت كودكان خياباني كه در مراكز سطح (39 و (4) انجام مي‌گيرد مي‌تواند به اشخاص حقيقي و حقوقي و سازمانها و مؤسسات غير دولتي علاقمند و واجد صلاحيت واگذار شود . ضوابط و شاخصهاي تشكيل ( فضاي فيزيكي، نيروي انساني و غير ) نحوه اداره و كنترل كيفيت اين مراكز بر اساس آيين‌نامه ضوابط تاسيس و انحلال مراكز نگهداري كودكان خياباني، موضوع بند (2) ماده (26) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت – مصوب 1380 – توسط سازمان بهزيستي كشور تهيه و ابلاغ خواهد شد.

8- ترخيص : پايان اقدامات تيم تخصصي مراكز و دستيابي به اهداف تعيين شده كه منجر به پاسخگوي به نيازهاي كودك در كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت مي‌گردد. بازگشت كودك به كانون خانواده اولويت اقدامات ترخيص مراكز خواهد بود.

9- پيگيري : سلسله اقداماتي كه به منظور پيشگيري از بروز مجدد مشكل براي كودك پس از ترخيص از طريق تماس با خانواد و بازديد از شرايط خانوادگي يا دعوت والدين يا خانواده كودك يا سرپرستان وي جهت بررسي و مشاوره‌هاي مددكاري انجام مي‌پذيرد.

10-توانمندسازي : فرآيندي است كه طي آن مجموعه اقدامات و خدماتي با هدف تحقق زندگي عادي باحداقل وابستگي به منابع حمايتي و ارتقاء تواناييها و مهارتهاي آموزشي ، اجتماعي و حرفه‌آموزي به كودك و يا خانواده وي ارايه مي‌شود.

11-تيم تخصصي : شامل گروهي از متخصصين و كارشناسان از جمله سرپرست مركز، روانشناس ، مددكار اجتماعي، روانپزشك، پزشك ، پرستار ، كارشناس حقوقي ، مربي و غيره است كه به صورت سيار يا ثابت به ارايه خدمات تخصصي به كودك خياباني و خانواده وي مي‌پردازند.

12-نهادهاي حامي: كليه نهادها و سازمانهايي كه به استناد اساسنامه يا وظايف سازماني‌، نسبت به ارايه تمام يا بخشي از خدمات موضوع اين آيين نامه به كودكان خياباني اقدام مي‌نمايند.

فصل دوم – روند اجرايي

ماده 2- سازمان بهزيستي كشور موظف است با همكاري و مشاركت شهرداري ، انجمنهاي خيريه، تشكلهاي غير دولتي و نيروي انتظامي و با استفاده از مددكار اجتماعي ( در قالب تيم تخصصي سيار يا مستقر در مراكز كه با همكاري شهرداريها سازماندهي خواهد شد) . نسبت به شناسايي ، جذب ،پذپرش و توانمند سازي كودكان خياباني در كليه مراكز استانها و در صورت صلاحديد كار گروه اجتماعي استان در شهرهاي بالاي دويست هزار نفر اقدام نمايد.

تبصره1- نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران موظف است در مواردي كه سلامت جسماني و رواني كودك در معرض خطر جدي قرار مي‌گيرد در امر جذب سازمان بهزيستي كشور همكاري نمايد.

ماده 3- در هر مرحله مسئوليت پيگيري پس از ترخيص كودك به عهده مركز ترخيص كننده است به جز مركز سطح يك موضوع اين آيين نامه و اين امر تا رسيدن وي به فرجام قابل اطمينان ادامه مي‌يابد.

ماده 4- در صورت تحويل كودك خياباني به خانواده ، بهزيستي استانها و ساير نهادهاي حامي موظفند در زمينه حمايت مادي و معنوي خانواده اقدامات لازم را به عمل آورند و هر شش ماه يك بار گزارش اقدامات خود را به سازمان بهزيستي كشور و كارگروه اجتماعي استان اعلام نمايند.

ماده 5- اداره كل بهزيستي استانها به منظور تأمين هماهنگي بين بخشي و استفاده از همكاري ساير سازمانها و ادارات كل ذي‌ربط موظفند مسايل مربوط به ساماندهي كودكان خياباني را به طور مستمر در كارگروه اجتماعي استان مطرح و نسبت به جلب همكاري و مشاركت سازمانها و نهادهاي ذي‌ربط اقدام نمايند.

فصل سوم – وظايف سازمانها و نهادهاي همكار در سازماندهي كودكان خياباني

ماده 6- سازمانها و نهادهاي همكار در فرآيند ساماندهي كودكان خياباني در زمينه‌هاي تعيين شده زير همكاري خواهند نمود:

1- نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران:

الف – برقراري امنيت در كليه مراحل اجرايي( امنيت مراكز و تيمهاي سيار).

ب- اقدامات لازم براي اجراي تبصره (2 ) ماده (2) اين آيين‌نامه .

ج- تعيين تكليف كودكان خياباني بزهكار.

2- وزارت دادگستري :

الف – صدور مجوز‌ها و احكام قضايي لازم درمراحل مختلف ساماندهي .

ب- ارايه مشاوره حقوقي لازم جهت تسهيل ساماندهي كودكاني خياباني.

3-شهرداري :

الف – تخصيص و تجهيز فضاي فيزكي مناسب جهت اجراي مراحل ساماندهي به استناد ماده (6) قانون شهرداريها.

ب- تأمين امكانات مورد نياز ساماندهي يا اجراي تصميمات كارگروه اجتماعي استان .

4-وزارت كار و امور اجتماعي :

الف – ارايه تسهيلات اعتباري اشتغالزا به خانواده‌هاي جوياي كار كودكان خياباني و كودكاني بالاي پانزده سال ( با اولويت ).

ب- آموزش رايگان مهارتهاي شغلي به خانواده كودكان خياباني و كودكان بالاي پانزده سال توسط سازمان آموزش فني و حرفه‌اي .

1- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي :

الف – تأمين نيازهاي بهداشتي و درماني كودكان خياباني و خانواده در جه اول آنان و تأمين پزشك و پرستار مورد نياز مراكز ساماندهي كودكان خياباني.

ب- ارايه خدمات بهداشت و درمان در مراكز سطح (2) و (3) و

2- سازمان بيمه و خدمات درماني:


http://hoghoogh.online.fr/puce_rtl.gif تأمين و صدور بيمه نامه خدمات درماني براي كودك و خانواده درجه اول وي حسب اعلام بهزيستي استانها.

3- سازمان تأمين اجتماعي :


http://hoghoogh.online.fr/puce_rtl.gif پوشش درماني و خدماني مورد نياز كودك و خانواده درجه اول وي در مراكز درمان و بيمارستانهاي تابعه بدون دريافت وجه.

4- سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران :

الف- انجام اقدامات فرهنگي و تبليغي لازم .

ب- تهيه برنامه‌ها و تيزرهاي لازم براي آگاه سازي اقشار مختلف جامعه

ج- همكاري رسانه‌اي با سازمانهاي مسئول در جهت انجام وظايف محوله به آنان.

5- جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران:


http://hoghoogh.online.fr/puce_rtl.gif تأمين خدمات حمايتي و انسان دوستانه جهت كودك و خانواده وي در حد مقدور حسب درخواست بهزيستي استانها.

10-وزارت آموزش و پرورش :

الف – هشدار و آگاه سازي اوليا دانش‌آموزان از طريق طرح مسئله توسط انجمنهاي اوليا و مربيان .

ب- شناسايي و راهنمايي دانش‌آموزاني كه در معرض آسيب هستند از طريق اوليا و مربيان.

پ- شناسايي و راهنمايي دانش آموزاني كه در معرض آسيب هستند از طريق مشاور مدرسه با همكاري مددكاران سازمان بهزيستي .

ج- ارايه آموزشهاي لازم و آگاه سازي دانش‌آموزان توسط مربيان و معلمان در خصوص خطرات فرار از خانه و گروههاي آسيب رسان و دامهاي اجتماعي .

11-كميته امداد امام (ره) :


http://hoghoogh.online.fr/puce_rtl.gif اعمال حمايتهاي لازم از خانواده‌هاي تحت پوشش حمايتي كه داراي كودكان خياباني بوده‌آند.

فصل چهارم – هماهنگي و نظارت

ماده 7- هماهنگيهاي لازم و نظارت بر حسن اجراي مفاد اين آيين نامه در استانها توسط كارگروه اجتماعي استان اعمال خواهد شد.

تبصره – چنانچه كار‌گروه اجتماعي استان ضروري بداند ، كارگروهي با تركيب و وظايف مشابه در سطح شهرستان نيز قابل تشكيل خواهد بود.

ماده 8- اداره كل بهزيستي استانها موظفند محورهاي زير را در كارگروه اجتماعي استان مطرح و نسبت به تحقق موارد زير پيگري نمايند:

1- بررسي فرآيند و عملكرد هر يك از دستگاهها و نهادهاي مجري در هر يك از مراحل اجراي طرح ساماندهي .

2- بررسي و رسيدگي به شكايات و تخلفات و بررسي گزارشهاي ادارات بهزيستي يا كار گروه اجتماعي شهرستان.

3- فراهم نمودن تمهيدات لازم براي تسهيل اجراي برنامه‌ةاي عملياتي ساماندهي كودكاني خياباني در سطح استان.

4- ايجاد تعهد و حمايت سياسي از اجراي برنامه‌هاي عملياتي ساماندهي كودكان خياباني در سطح استان .

5- برقراري هماهنگي بين بخشي در سطح سازمانها و نهادهاي اجرايي دولتي و غير دولتي در راستاي تحقق اهداف برنامه.

6- ارزيابي عملكرد و پايش مستمر شاخصهاي تعيين شده در سطح استان.

7- تحليل وضع موجود در استان بر اساس گزارشهاي دريافت شده از شهرستانها.

8- ترسيم وضعيت مطلوب استان بر اساس شاخصهاي كشور و داده‌هاي شهرستانها.

9- تهيه چارچوب آموزش، برقراري ارتباط و اطلاع رساني عمومي و ايجاد هماهنگي در زمينه‌هاي زير:

الف – برقراري ارتباط با انجمنهاي خيريه و اطلاع رساني در اين زمينه .

ب- برقراري ارتباط با مسئولان سياسي ، اجتماعي و مذهبي استان و جلب حمايت آنان.

ج- آگاه سازي مردم از آرمانها و هدفهاي برنامه با استفاده از وسايل ارتباط جمعي استان.

10-جمع‌آوري و تحليل مستندات و گزارشهاي ادواري و موردي شهرستانها.

11-ايجاد بستر لازم جهت توانمندسازي فرد و خانواده وي .

تبصره – در صورت تشخيص كارگروه اجتماعي استان، ساير سازمانها و نهادها علاوه بر سازمانها و نهادهاي موضوع ماده (6) اين آيين نامه با سازمان بهزيستي كشور در فرآيند ساماندهي كودكان خياباني همكاري خواهند نمود.

فصل پنجم : مقررات عمومي

ماده 9- سازمان بهزيستي كشور موظف است با مشاركت و همكاري سازمانها و نهادهاي ذي‌ربط نسبت به راه‌اندازي مراكز سطوح چهارگانه موضوع اين آيين نامه در كليه مراكز استانهايي كه با مشكل كودكان خياباني مواجه مي‌باشند اقدام نمايد.

ماده 10- سازمان بهزيستي كشور مجاز است از محل اعتبارات سازماندهي كودكان خياباني نسبت به جذب نيروي متخصص مورد نياز به صورت قراردادي با هماهنگي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور اقدام نمايدند.

ماده 11- سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور موظف است اعتبارات مورد نياز جهت اجراي اين آيين نامه را تأمين و در اختيار وزارت رفاه و تأمين اجتماعي قرار دهد.

ماده 12- وزارت رفاه و تأمين اجتماعي هماهنگي اجراي اين آيين نامه را بر عهده داردو اين امر را توسط شورايي متشكل از دستگاه‌هاي ذي‌ربط در ماده (6) به انجام مي‌رساند و هر شش ماه يك بار گزارش اقدامات انجام يافته را تحليل و جمع‌بندي و به شوراي عالي رفاه و تأمين اجتماعي ارايه خواهد نمود.

معاون اول رئيس جمهور – محمدرضا عارف