میراث زوجه در قانون مدنی

آشنایی با حقوق شهروندی (28) میراث زوجه در قانون مدنی


ایسکانیوز: باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران "ایسکانیوز" سلسله مطالبی با عنوان حقوق شهروندی را جهت اطلاع رسانی و روشنگری مسائل حقوقی مبتلا به شهروندان و هموطنان منتشر می کند.


http://www.iscanews.ir/Media/Images/...1324077321.jpg
به گزارش روز یکشنبه باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران "ایسکانیوز" در این شماره« میراث زوجه در قانون مدنی» تشریح می شود.


یکی از آثار حقوقی عقد ازدواج دائم، ارث بردن مرد و زن از یکدیگر بعد از فوت یکی از آن هاست. که مبنای این توارث در قرآن مجید آمده و قانون مدنی نیز به جزییات و نحوه ارث بری و تفاوت های مقدار ارث مرد و زن پرداخته است که موضوع بحث این قسمت است.


شرایط ارث بردن زن و شوهر از هم چیست؟

یکی از شرایط لازم برای این که زن و شوهر وارث هم محسوب بشوند، عقد نکاح دائم است. یعنی در ازدواج موقت توارث بین زوجین برقرار نمی شود. و شرط بعدی برای ارث بردن زن و مرد از یکدیگر این است که در زمان فوت زن و مرد در عقد هم باشند و رابطه زوجیت موجود باشد. البته در این مورد یک استثنا وجود دارد و آن طلاق رجعی است که در ایام عده طلاق رجعی زن و شوهر از هم ارث می برند زیرا در حکم زن و شوهر هستند و هنوز رابطه زناشویی به طور کامل قطع نشده و با پشیمانی شوهر از طلاق در ایام عده قرارداد ازدواج ( عقد ازدواج) به قوت خود باقی می باشد. و مانند آن که طلاقی اتفاق نیفتاده است به همین علت مرد در ایام عده طلاق رجعی مکلف خواهد بود همسر را در منزل خود بپذیرد و نفقه او را بپردازد.

همچنین در صورتی که مردی در حال بیماری اقدام به انعقاد عقد با زنی نماید و به دلیل همان بیماری و قبل از ازدواج با زن فوت نماید زن از او ارث نخواهد برد.

پیش از این نیز آمده است، شرط ارث بردن زن و مرد از یکدیگر وجود رابطه زوجیت و عقد نکاح در هنگام فوت بین آن دو می باشد. وقوع هر نوع طلاقی بین زن و شوهر ( به غیر از طلاق رجعی) باعث می شود آن ها از ارث بردن از یکدیگر محروم شوند مگر در طلاق رجعی که در ایام عده، زن و مرد از هم ارث می برند. با وجود این، ماده 944 قانون مدنی می گوید: « اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و ظرف یکسال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث می برد اگرچه طلاق بائن باشد، مشروط بر این که زن شوهر نکرده باشد.»

بنابراین قانونگذار این استثنا را نیز به نفع زن در نظر گرفته است که چنانچه شوهر در حال بیماری زن خود را طلاق دهد. و بر اثر همان بیماری ظرف یک سال فوت نماید. و زن نیز بعد از طلاق با دیگری ازدواج نکرده باشد، از ارث همسر سابق خود بهره مند می گردد. هر چند که طلاق بائن بوده و رابطه زناشویی کاملا قطع شده باشد.


میزان سهم الارث زن و شوهر:

در میزان سهم الارث زن و شوهر تفاوت هایی وجود دارد. و همچنین وجود یا عدم وجود فرزندان در میزان سهم الارث زن و مرد تاثیر دارد. و چنانچه مرد دارای همسران متعدد باشد در میزان سهم الارث زن یا زنان، تغییراتی ایجاد می شود. این تغییرات عبارتند از:

1- چنانچه زن فوت نماید و دارای فرزند یا فرزندانی نباشد، شوهر نصف اموال زن را به ارث می برد. و اگر زن وارث دیگری مانند پدر و مادر نداشته باشد نیز بقیه اموال زن برای شوهر خواهد بود. ولی اگر زن فوت نماید و دارای اولاد و یا اولاد اولاد باشد ( زیرا اولاد اولاد نیز در صورت نبود اولیاء خود جانشین آن ها محسوب شده و مانند آن ها ارث می برد.) شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث می برد.

2- در صورتی که شوهر فوت نماید و اولاد نداشته باشد، زن یک چهارم اموال شوهر را به ارث می برد. ولی اگر شوهر دارای اولاد یا اولاد اولاد باشد زن یک هشتم اموال شوهر را به ارث می برد. و چنانچه زن بعد از فوت همسر خود و قبل از تقسیم ارث فوت نماید، سهم الارث زن به وارثان وی تعلق خواهد گرفت.

3- چنانچه مرد دارای دو یا چند همسر باشد سهم الارث زن یعنی یک هشتم بین همسران به طور مساوی تقسیم خواهد شد . البته در صورتی که همسران در عقد دائمی باشند و در هنگام فوت مرد نیز رابطه زوجیت و عقد دائم برقرار بوده باشد.

4- در ماده 946 اصلاحی قانون مدنی مصوب 1387 آمده است: زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوجه یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.

5- در ماده 948 قانون فوق نیز که پس از حذف ماده 947 تصویب شده است آمده: هر گاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند.


راهنمایی واژه ها:

1- سهم الارث: میزان ارثی که به هر یک از وراث تعلق می گیرد.

2- نکاح دائم و موقت: نکاح دائم آن است که زن و شوهر به طور دائمی و بدون قید مدت ازدواج نمایند. اما در نکاح موقت مدت نکاح محدود است ممکن است یک ساعت باشد یا 99 سال. چنانچه در نکاح قید مدت آورده شود نکاح موقت محسوب می شود.

3- طلاق رجعی: در طلاق رجعی طبق قانون شوهر حق دارد در زمان ایام عده از طلاق پشیمان شود و در این صورت بدون عقد مجدد می تواند به زندگی مشترک ادامه دهد.

4- طلاق بائن: طلاقی است که بعد از اجرای صیغه طلاق شوهر حق پشیمان شدن و بازگشت به زندگی را ندارد و رابطه زوجیت کاملا قطع می شود و چنانچه شوهر از طلاق پشیمان شود با رضایت همسر مطلقه خود باید دوباره صیغه عقد ازدواج را جاری سازد و مجددا زندگی مشترک را شروع نماید.

5- اموال غیر منقول: اموالی هستند که قابل نقل و انتقال و جابجایی نباشند، مانند زمین، ساختمان و ....

6- اموال منقول: هر مالی که بدون ایجاد خرابی به خود مال یا محل آن، بتوان آن مال را از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال داد مانند ماشین، وسایل منزل و ...

7- اشجار: درخت های بزرگ و کوچک و نهال ثابت در زمین است. خواه طبیعتا روییده شده یا به وسیله انسان کاشته شده باشد.

8- ابنیه: بناها، آن چیزی است که به وسیله عمل انسان بر روی زمین با چوب، آهن، سنگ، آهک، آجر، خاک، سیمان و ... ساخته شده است و همین طور کارخانه ها و تاسیسات دیگر و آنچه در زمین مانند لوله های آب و برق و تلفن وامثال آن بکار رفته یا آب انبار، حوض و ... و آنچه در زیرزمین حفر شده است . اگرچه هیچ گونه مصالح ساختمانی در آن بکار نرفته باشد در حکم ابنیه است./06


با همکاری معاونت آموزش قوه قضاییه