وقتی دندان‌ها روی هم قرار نگیرند
مال اکلوژن (Malocclusion)
اکلوژن یکی از موضوعات تخصصی رشته دندان پزشکی که به ارتباط بین دندان‌های بالا و پایین و نحوه قرارگیری دندان‌ها بر روی هم می‌پردازد. یا به عبارتی مال اکلوژن، به وضعیت قرارگیری غیر طبیعی دندان‌ها و یا فکین گفته می‌شود که انحرافی از رشد و تکامل صحیح می‌باشد و بر جفت شدن دندان‌ها، تمیز کردن دندان‌ها، سلامت لثه، رشد فکری و تکلم، تأثیر می‌گذارد.
http://img.tebyan.net/big/1390/04/19...1791715812.jpg
علت مال اکلوژن چیست؟
هم ارث و هم محیط نقش مهمی را در ایجاد مال اکلوژن دارند. شکل و اندازه صورت، فکین و دندان‌ها غالباً به وسیله توارث انتقال می‌یابند.
عوامل محیطی ایجاد کننده مال اکلوژن زیاد بوده و اغلب آن‌ها توسط دندانپزشک کودکان قابل کنترل می‌باشند و عمده‌ترین آن پوسیدگی دندان‌های شیری و یا زود از دست دادن آن‌ها می‌باشد.
دندانپزشک به چه اطلاعاتی نیاز دارد تا شکل گیری و پیشرفت مال اکلوژن را ارزیابی کند؟
چگونگی و ترکیب مشکلات اختصاصی هر بیمار، محدوده و مراحل معاینه و تشخیص را معین می‌کند. حین معاینات کلینیکی، دندان پزشک تاریخچه‌ای از سوابق پزشکی و دندانپزشکی می‌گیرد، از دندان‌ها قالب گیری به عمل آورده و آن‌ها را با گچ دندانپزشکی می‌ریزد.
این قالب‌های مطالعه علاوه بر این که روابط دندان‌ها را نشان داده و در طرح درمان کمک کننده می‌باشد، مأخذی نیز برای بررسی پیشرفت درمان می‌باشند. تهیه عکس‌های معمولی از صورت و دندان‌ها نیز یک رکورد و ثبت قبل از درمان است. تعدادی رادیوگرافی نیز ممکن است برای تشخیص پیشرفت مال اکلوژن نیاز باشد.
رادیو گرافی رایج در این زمینه پانورامیک می‌باشد که همه دندان‌ها را در یک کلیشه نشان می‌دهد. رادیوگرافی دیگر سفالومتری جانبی می‌باشد که به صورت نیم رخ رابطه دندان‌ها و فکین را نسبت به صورت و جمجمه نشان می‌دهد.
از چه دستگاه‌هایی برای تصحیح مال اکلوژن استفاده می‌شود؟
به طور کلی از 2 نوع دستگاه برای این منظور استفاده می‌شود:
1- دستگاه‌های متحرک
2- دستگاه‌های ثابت
دستگاه متحرک از سیم و مواد پلاستیکی (اکریل) ساخته می‌شود و توسط بیمار در دهان گذاشته و برداشته می‌شود. بعضی از انواع آن به طور هم‌زمان دندان‌های بالا و پایین را در بر می‌گیرد. کلا گرفتن نتیجه مطلوب درمانی با این دستگاه‌ها منوط به همکاری، پذیرش و استفاده صحیح بیمار از آن و آموزش کامل از طرف دندانپزشک به بیمار، می‌باشد. مزیت عمده دستگاه‌های متحرک این است که به راحتی برداشته شده و تمیز می‌شوند.
دستگاه‌های ثابت عبارتند از قطعاتی بنام به راکت که مستقیماً به دندان‌ها چسبانده می‌شوند و سیم در داخل آن‌ها گذاشته می‌شود. این دستگاه‌ها کنترل بهتری بر حرکات دندانی دارند. به علت گیر غذایی در اطراف این دستگاه‌ها، همکاری بیمار در تمیز کردن دندان‌ها و رعایت بهداشت دهان به منظور جلوگیری از پوسیدگی الزامی است.
نحوه قرار گیری دندان‌ها روی هم باید به گونه‌ای باشد که کوچک‌ترین مشکلی روی عضلات صورت و مفصل فک نداشته باشد و بیمار دچار دردهایی همچون سردرد، درد در ناحیه فک و درد حین باز شدن کامل دهان نشود
چه مدت زمانی طول می‌کشد تا مال اکلوژن درمان شود؟ دوره درمان برای هر ناهنجاری بستگی به نوع مال اکلوژن، شدت و پیشرفت آن و رشد کودک و همکاری وی دارد. دندانپزشک مدت زمان لازم برای انجام درمان اولیه را به طور تقریبی تخمین می‌زند.
آیا کشیدن دندان‌های سالم به منظور تصحیح مال اکلوژن صحیح است؟
انتخاب دقیق یک دندان شیری برای کشیده شدن ممکن است جهت هدایت رویش دندان دائمی لازم باشد. در این مواقع نیاز به کنترل بیمار در یک دوره زمانی بوده و گاهاً ممکن است از بعضی دستگاه‌های ارتودنسی استفاده شود، ولی کشیدن دندان دائمی بستگی به چگونگی وضعیت دندان‌ها، میزان کمبود فضا و صورت بیمار دارد و در هر بیماری متفاوت است. بسیاری از مال اکلوژن ها بدون کشیدن دندان، درمان نمی‌شوند، ولی مواردی وجود دارد که نیاز به کشیدن دندان نیست.
بیشتر سردردها ناشی از مشکلات دندانی است
دکتر همایون فراست، متخصص دندانپزشکی و عضو هیأت مدیره انجمن دندانپزشکی ایران گفت:
«بسیاری از سردردهای شبیه سردردهای میگرنی که به صورت یک طرفه بیمار با آن‌ها روبرو است، ناشی از مشکلات دندانی و فکی است. گاهی وجود مشکل در این زمینه منجر به بروز دردهایی در ناحیه گیجگاهی و فکی و به دنبال آن سردردهایی شبیه میگرن می‌شود.
اکلوژن در واقع نتیجه نهایی کار یک دندانپزشک است، یعنی چنانچه یک کار مرتبط با دندانپزشکی از جمله ارتودنسی، ترمیمی، و نظایر آن را دندانپزشک به خوبی انجام دهد، اما در آخر نحوه قرارگیری دندان‌ها مناسب نباشد و بیمار با مشکل مواجه شود، نتیجه کار رضایت بخش نمی‌تواند باشد.
نتایج یک بررسی نشان داده است در 57/5 درصد کسانی که سردرد داشته‌اند و سردرد آن‌ها میگرن تشخیص داده شده بود و در عین حال در ناحیه مفصل گیجگاهی فکی هم دچار مشکل بودند، با روش‌های درمان رفع مشکل گیجگاهی فک که مرتبط با دندان‌ها بوده است، سردرد آن‌ها درمان شد.
سردرد این دسته از افراد با روش‌های دارودرمانی، فیزیوتراپی‌های مفصل فک و یک سری جراحی‌های تخصصی دندانپزشکی روی مفصل فک بهبود یافت.
نحوه قرار گیری دندان‌ها بر روی هم باید به گونه‌ای باشد که کوچک‌ترین مشکلی روی عضلات صورت و مفصل فک نداشته باشد و بیمار دچار دردهایی همچون سردرد، درد در ناحیه فک و درد حین باز شدن کامل دهان نشود.
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که یک دندانپزشک حین کار با آن مواجهه می‌شود، صدا در مفصل گیجگاهی، فکی، درد و صدا حین جویدن و درد هنگام باز کردن دهان است که مجموعه آن‌ها بر نتیجه کار دندانپزشک تأثیر دارد.
اگر دندان‌ها کاملاً روی هم قرار نگیرند، غذا خوردن و جویدن فرد را با مشکل مواجه می‌کند و باعث فشارهای یک طرفه یا دو طرفه روی فک می‌شود که در نهایت منجر به بروز درد در ناحیه گیجگاهی فک و یا سردرد می‌شود.»
فرآوری: معصومه آیت اللهیبخش سلامت تبیان
منابع: پایگاه اطلاع رسانی علمی ایرانیان
ایرنا
