آفتهاي دين
http://img.tebyan.net/big/1388/04/22...3154177222.jpg
قال على(عليهالسلام):
«لِكُلِّ شَىْء آفَةٌ»؛ هر چيزى آفتى دارد (در هر كار مراقب آفتها باشيد.)(1)
شرح و تفسير
هر چيزى در جهان هستى، همانگونه كه در روايت بالا آمده، آفت يا آفتهايى دارد؛ يعنى تمام موجودات عالم آسيبپذيرند و نمىتوان چيزى پيدا كرد كه بى آفت باشد. به عنوان نمونه بدن خود ما انسانها چقدر آسيبپذير و پر آفت است. انواع و اقسام بيمارىها، كه از مرز هزاران نوع بيمارى مىگذرد، همواره سلامت انسان را تهديد مىكند. بدين جهت رشتههاى مختلف پزشكى براى مداواى آنها به وجود آمده است، حتّى آفات يك عضو(مثلا چشم) آنقدر زياد است كه در جهان كنونى يك طبيب نمىتواند در همه مشكلات چشم متخصّص شود؛ بلكه چشم، متخصّصهاى مختلفى دارد. روح انسان نيز چنين است؛ نباتات، حيوانات، جامعه انسانى و خلاصه همه چيز آفت دارد.
با توجه به اين اصل كلى و فراگير، بايد در هر موفّقيت و موهبتى با دقت مراقب آفات آن باشيم وگرنه پيروزىها و نعمتها در معرض خطر قرار مىگيرد. حضرت على(عليهالسلام) در ادامه اين سخن، آفت نزديك به سى نعمت را بيان كرده، كه در اين جا به چهار مورد آن مىپردازيم:
چيزى كه انسان را به حرام مىاندازد، چيزى كه آدمى را حريص بر استفاده از اموال شبههناك مىكند، چيزى كه افراد ضعيف الايمان را به سوى ترك خمس و زكات سوق مىدهد، چيزى كه باعث مىشود تا انسان براى كسب اموال بيشتر به آب و آتش بزند، قانع نبودن است! اگر زندگى انسان آميخته با قناعت باشد، اداره آن آسان است.
1ـ «آفَةُ الْوَرَعِ قِلَّةُ الْقِناعَةِ؛ آفت مهمّ تقوا (و نقطه آسيبپذيرى آن) قانع نبودن در زندگى است.»(2) چيزى كه انسان را به حرام مىاندازد، چيزى كه آدمى را حريص بر استفاده از اموال شبههناك مىكند، چيزى كه افراد ضعيف الايمان را به سوى ترك خمس و زكات سوق مىدهد، چيزى كه باعث مىشود تا انسان براى كسب اموال بيشتر به آب و آتش بزند، قانع نبودن است! اگر زندگى انسان آميخته با قناعت باشد، اداره آن آسان است.
در حالات هارون الرشيد نوشتهاند كه در جشن عروسى يكى از فرزندانش به جاى نُقل و سكّه، قطعههايى از كاغذ كه بر روى هر كدام نام يك آبادى نوشته شده بود بر سر عروس خود مىريخت!(3) روشن است وقتى كسى بخواهد اين كار را بكند، نمىتواند به حلال قناعت نمايد، بلكه به ناچار آلوده به غصب و غارت و چپاول و دزدى و ساير كارهاى خلاف مىشود، ولى اگر قناعت كند دست به اين كارها نمىزند.
در حالات هارون الرشيد نوشتهاند كه در جشن عروسى يكى از فرزندانش به جاى نُقل و سكّه، قطعههايى از كاغذ كه بر روى هر كدام نام يك آبادى نوشته شده بود بر سر عروس خود مىريخت!
2ـ «آفَةُ الْقَوِىِّ اسْتِضْعافُ الْخَصْمِ؛ آفت نيرومند، كوچك شمردن دشمنانش مىباشد.»(4) نقطه آسيب قدرتمندان و جوامع قوى اين است كه دشمنان خود را كوچك مىشمارند. نگوييد تهاجم فرهنگى مهم نيست! اگر فلان روزنامه توهين كرد، اهميّتى ندارد! اگر فلان فيلم دهن كجى كرد، تأثيرى ندارد و ...؛ چون اگر دشمن را كوچك شمردى از او ضربه مىخورى.
3ـ «آفَةُ الدّينِ الْهَوى؛ هواى نفس آفت دين است.»(5) هواى نفس دين انسان را بر باد مىدهد، آفت دين يك چيز درونى به نام هواى نفس است.
4ـ «آفَةُ الْعَقْلِ الْهَوى؛ هواى نفس آفت عقل انسان(نيز) هست.»(6) هواى نفس عقل انسان را از كار مىاندازد و انسان را پر اشتباه ظاهر مىكند. هواپرستى حجاب مىشود. هواپرستى هم آفت دين است و هم آفت عقل. آرى همه چيز آفت دارد، بايد آفتها را شناخت و با آن مبارزه كرد.
پينوشتها:
1. ميزان الحكمه، باب 97، حديث 514، (ج 1، ص 110).
2. ميزان الحكمة، باب 97، حديث 537، (ج 1، ص 111).
3. اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، ج 1، ص 118.
4. ميزان الحكمة، باب 97، حديث 541، (ج 1، ص 111).
5. ميزان الحكمة، باب 97، حديث 513، (ج 1، ص 110).
6. ميزان الحكمة، باب 97، حديث 526، (ج 1، ص 111).
برگرفته از کتاب 110 سرمشق از سخنان حضرت على(عليهالسلام)، آية الله مکارم شيرازي.
تنظيم گروه دين و انديشه تبيان، هدهدي .
