زندگی نشسته، سرمنشأ دردها
بروز درد در نقاط مختلف بدن بخصوص ناحیه لگن، کمر و گردن این روزها شیوع زیادی پیدا کرده است، به گونه ای که اکثر افراد در سنین مختلف از احساس این گونه از دردها و مشکلات شکایت دارند.دکتر فرزانه ترکان مدیر گروه طب فیزیکی بیمارستان میلاد، علت پیدایش این دردها و چگونگی توجه به آنها و تلاش در رفع آنها را در تغییراتی می داند که هر فرد باید در زندگی خود ایجاد کند تا با تغییر این شرایط این گونه دردها برطرف شود.توجه به نکاتی که این متخصص طب فیزیکی بیان می کند می تواند راهگشا باشد.
● ابتدا می خواهیم تعریفی از طب فیزیکی داشته باشیم و فرق آن را با فیزیوتراپی روشن کنید.
▪ رشته طب فیزیکی، رشته ای است که در ایران نسبتاً جدید است ولی در کشورهای امریکا و کانادا قدمت طولانی تری دارد.این طب در واقع به فیزیک بدن، شرایط عضلات، اسکلت و بیماری های مربوط به آن می پردازد که متأسفانه مشکلات ذکر شده این روزها در کشور ما خیلی رایج شده است.در واقع می توان گفت طب فیزیکی حلقه ای است بین توانبخشی و طب و ما پزشکانی هستیم با دانش توانبخشی.
● در طب فیزیکی به دنبال معالجه هستید یا پیشگیری؟
▪ کارهای پیشگیری بخشی از کار ماست. سعی ما در این است که به مردم فرهنگ مناسب زیستن از نظر نوع فعالیت مناسب، ساختار مناسب، درست نشستن و فیزیک مناسب بدن را آموزش دهیم چون این نکات اکثراً فراموش می شود.در بخش بعد تلاش ما این است که درمان صحیح را انجام دهیم. خیلی از بیماران که احساس درد دارند، بیماران طب فیزیک و توانبخشی هستند.
● چه افرادی نیازمند مراجعه به متخصصان طب فیزیک هستند؟
▪ دیدگاه ما این است که بیماری های پراکنده با دردهای عضلانی و اسکلتی به جز آسیب تصادفات و شکستگی، ضربه های حاد لحظه ای، دردهای مزمن عضلانی، اسکلتی باید تحت نظر متخصص طب فیزیکی قرار داشته باشند.این افراد اگر پس از معاینات نیاز به جراحی داشته باشند از سوی متخصص طب فیزیک به متخصصان جراحی اعصاب یا ارتوپدی معرفی خواهند شد.
● این روزها می بینیم که افراد دچار دردهای زیادی در بدن هستند، سرمنشأ این دردها به کجا برمی گردد؟
▪ بزرگ ترین مشکل مربوط به نوع زندگی مردم در ایران است. ما زندگی نشسته ای داریم و مردم به صورت نشسته روزگار را سپری می کنند و با همین حالت خمودگی و کمی تحرک کودکی تا بزرگسالی شان را می گذرانند که باعث ایجاد مشکلاتی می شود.در جامعه ما بیماری های قلبی-عروقی علت بسیاری از مرگ ومیرها شناخته شده است که حتی گریبانگیر افراد با سن پائین هم می شود. علت آن نبودن تناسب، کمی تحرک و نداشتن تغذیه مناسب است، همین مسئله به تدریج اختلالات ساختاری را نیز در بدن ایجاد می کند.شما می بینید که دختران ما عضلات ضعیفی دارند، قوزپشت و انحراف ستون فقرات در آنها دیده می شود و دردهای پراکنده را از سنین پائین احساس می کنند.این مشکلات در جامعه زنان بیشتر دیده می شود. می بینیم که شروع سن بلوغ در جامعه زودتر شده است علتش نداشتن فعالیت فیزیکی و ورزش نکردن است، پائین آمدن سن بلوغ باعث می شود که نه تنها رشد قدی افراد محدود شود بلکه رشد عقلانی آنها نیز در این زمان کامل نشده است بنابراین شاهد هستیم که آنان ساختار فیزیکی خوبی را به دست نمی آورند.
● چه پیشنهادی دارید؟
▪ باید ورزش را جدی بگیریم، باید در دوران دبستان به ورزش دختران بهای بیشتری داده شود و معلمان ورزش با حساسیت بیشتری نسبت به این مسئله برخورد کنند. زنگ ورزش تبدیل به کلاس درسی و... نشود. باید بدانیم به علت حساسیت های مذهبی و فرهنگی دختران امکان ورزش در کوچه و خیابان و... دارند پس به فکر باشیم در هر منطقه سالن ورزشی به آنان اختصاص داده شود تا بتوانند فعالیت فیزیکی داشته باشند. دختران نوجوان باید انرژی شان را به صورت صحیح تخلیه کنند.
● دخترانی که ورزش می کنند در دوران بارداری چه مزیت های جسمی دارند؟
▪ دخترانی که ورزش نکرده اند، در بارداری مادران سالمی نخواهند بود. باید ورزش را جدی تر بگیرند تا در دوران بارداری، دردهای پراکنده عضلات کمر و شکم وجود نداشته باشد. زنان باردار جوان فکر می کنند هر چه بیشتر بخوابند، مادران سالم تری هستند در حالی که اگر پزشک به زن باردار توصیه برای استراحت نکرده باید ورزش کند تا هم خودش و هم جنین سالم تری داشته باشند.
● استراحت طولانی چه مشکلاتی را در این دوره ایجاد می کند؟
▪ معمولاً استراحت بدون دلیل طولانی در بارداری باعث ضعیف شدن عضلات شکم و لگن می شود و در پی آن سزارین باید انجام گیرد و شاهد مشکلات بعدی باید بود و بعد از بارداری مشکلات شدیدتر می شود زیرا عضلات شکم شل شده است.نوع تغذیه نامناسب برای شیردهی و افزایش حجم غذا باعث چاقی و ضعف عضلات شکم و گودی کمر می شود و موجب دردهای مزمن در ناحیه کمر می شود.
● چه زمانی پس از زایمان برای ورزش مناسب است؟
▪ هفت روز پس از زایمان طبیعی فرد می تواند ورزش هایی مثل پیاده روی و… را انجام دهد و ۲۰ روز پس از سزارین هم امکان ورزش وجود دارد و قبل از آن نیز مادران جوان می توانند نرمش کنند. علاوه بر فوایدی که گفته شد با انجام ورزش پس از بارداری از عواقب چاقی و به هم خوردن اندام ها و درد می توان جلوگیری کرد.
● در میانسالی ورزش چه کمکی به فرد می کند؟
▪ در میانسالی باید ورزش یک رکن زندگی باشد تا فرد ذخیره قوی از تراکم استخوانی داشته باشد و علاوه بر سلامت قلبی و عروقی، وزن او نیز مناسب خواهد شد. از طرف دیگر ورزش در این دوره باعث می شود تا جلوی دیابت نوع دوم گرفته شود و مانع از ایجاد چربی خون، فشار خون، چاقی و پوکی استخوان در فرد می شود.
توصیه می کنم زنان سالمند در حد تحمل خود ورزش کنند. می توانند از روزی ۱۰دقیقه با پیاده روی آرام شروع کرده و کم کم آن را به یک ساعت در روز برسانند.
پیاده روی، مادر تمام ورزش های هوازی است. کسانی که امکان ورزش ندارند پیاده روی به آنها کمک خواهد کرد. ورزش های قدرتی نیز خیلی برای آنان مناسب است.
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که خیلی ها فکر می کنند شنا می تواند اثرات ورزش را برای آنها پوشش دهد در حالی که شنا ورزشی مفرح است و باعث بهبود شرایط روحی می شود و در کاهش دردهای عضلانی مفید است، ولی شنا باعث کاهش وزن نمی شود و چون تحمل وزن در استخوان نمی کند در پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر نیست. برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به ورزش های تنیس، بدمینتون، والیبال و پیاده روی پرداخت.
● چه اعضایی از بدن بیشتر در معرض آسیب قرار دارند؟
▪ خیلی از دردهای عضلانی اسکلتی مربوط به ناحیه گردن و پشت است. علت اصلی این دردها به ساختار بدنی مربوط می شود.
کشیدگی عضلات پشت باعث دردهای پراکنده می شود.
این دردها را با فیزیوتراپی می توان موقتاً برطرف کرد ولی اگر ورزش انجام نشود و عضلات در شرایط مناسب قرار نگیرد، مشکل و درد دوباره برمی گردد.در گودی های زیاد کمر بیمار نیاز به توانبخشی و فیزیوتراپی دارد ولی اختلال ساختاری را نمی شود برطرف کرد و با همکاری بیمار و در طول زمان می توان تغییر ساختار بدن را موجب شد.
● این مشکلات و دردها در میان زنان شایع تر است یا مردان؟
▪ زنان زندگی نشسته بیشتری را در جامعه امروزی ما دارند. خیلی از زنان اظهار می کنند که کار می کنند ولی منظور از ورزش انجام حرکات ورزشی از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه است و این فعالیت ورزشی جزو برنامه زندگی فرد قرار ندارد. از طرف دیگر زایمان و بارداری باعث می شود که فیزیک بدن به هم بخورد.
همچنین زنان بیشتر دچار اختلالات با پایه روانی می شوند و مشکلات روحی، استرس، افسردگی و اضطراب با دردهای پراکنده تظاهر پیدا می کند.
زنان با تحمل این دردها، مشکلات بیشتر روحی را نیز موجب می شوند. آیدا اصلانی
