پروانه کله مرده Acherontia atropos
پروانه کله مرده Acherontia atropos
(Sphingidae, Lep.)
http://ufile.info/up/files/xnnk50kldrgjb3dicpf1.jpg
وجه تسمیه پروانه کله مرده آنست که پشت سینه پروانه نقشی بشکل اسکلت سر انسان وجود دارد. این آفت در ایران ابتدا در سال 1317 توسط افشار شرح داده شده است حشره کامل علاقه زیادی به عسل دارد و غالبا خود را وارد کندو نموده و از عسل تغذیه می نماید ولی خسارت آن از این بابت زیاد نیست زیرا زنبورها بزودی پروانه را کشته و بدنش را از ورقه موم می پوشاند. لارو پروانه کله مرده آفت سیب زمینی است و از برگهای این گیاه تغذیه می نماید.
شکل شناسی:
پروانه کله مرده یکی از بزرگترین پروانه ها است و طول 50-60 میلیمتر و عرض آن با بالهای باز 100-130 میلیمتر می باشد. سینه پروانه بزرگ و پوشیده از موهای قهوه ای رنگ و نقش اسکلت سر انسان نیز روی آن دیده می شود. بالهای جلویی طویل و کم عرض و رنگ آنها قهوه ای تیره است. روی این بالها نوارهای عرضی موج
دار زرد رنگ وجود دارد.
بالهای عقبی کوتاه ـ رنگشان زرد و در قسمت پائین آنها دو نوار موازی تیره رنگ دیده می شود. شکم پروانه قطور و در بین حلقه های آن نوارهای سیاه وجود دارد. رنگ عمومی شکم زرد و در طول آن یک نوار نسبتا عریض آبی رنگ غیر منظم مشاهده می شود. تخم حشره سبز متمایل به خاکستری یا آبی متمایل به خاکستری می باشد.
لارو حشره در حالت کامل 150 میلیمتر طول دارد. رنگ بدن آن زرد مایل به سبز و روی پشت آن نیز یک نوار آبی رنگ غیر منظم وجود دارد.
یک خط سیاه و یک خط زرد در طرفین هر یک از حلقه های بدن لارو نمایان است. روی حلقه ما قبل آخر شکم لارو یک استطاله گوشتی شبیه شاخ قرار گرفته است.
شفیره به طول 60-50 میلیمتر و رنگ آن قهوه ای متمایل به قرمز است و در داخل حفره ای در عمق 20-15 میلیمتری عمق خاک قرار دارد (دواچی. 1328 و وریونی. 1962).
مناطق انتشار:
پروانه کله مرده یک حشره مخصوص نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد. در آسیای شرقی این حشره از قسمت های جنوب شرقی قاره تا ژاپن و در آسیای غربی و آسیای صغیر انتشار دارد ولی در عراق دیده نشده است. همچنین در آفریقای شمالی . اروپای جنوبی و اروپای شمالی وجود دارد. در ایران این حشره در استانهای مرکزی اطراف تهران . قزوین. اصفهان. مازندران و احتمالا سایر نقاط کشور انتشار دارد.
زیست شناسی:
پروانه کله مرده زمستان را بصورت شفیره می گذراند و در اوایل بهار حشره کامل آن خارج شده و ماده ها پس از جفت گیری تخم های خود را روی بوته سیب زمینی و سایر گیاهان خانواده سولاناسه قرار می دهند. پروانه ها از نکتار و شیره گلها تغذیه می کنند.لارو پس از خروج از تخم به برگها حمله نموده و از آنها تغذیه می نماید. لارو پس از 3-2 ماه به رشد کامل خود رسیده و سپس برای تبدیل به شفیره وارد خاک میگردد.
اگر شرایط جوی مساعد باشد این حشره می تواند در سال دو نسل داشته باشد و در این صورت پروانه های نسل دوم را در اوایل تابستان می توان مشاهده نمود. پروانه کله مرده قادر به مهاجرت می باشد و در هر بهار ممکن است محل زمستانی خود را ترک کند و به مناطق دیگری مهاجرت کند.
مبارزه:
با اینکه لارو این پروانه خیلی بزرگ و پر اشتها است معهذا زیان مهمی وارد نمی آورد زیرا دشمنان طبیعی مانع ازدیاد فوق العاده آن می شوند و یکی از پارازیتهای مهم آن مگس
Sturmia atropivora R.D.
Tachinidae ازخانواده
می باشد که لاروها را پارازیته می کند. در نقاطی که پروانه کامل مزاحم کندوی عسل باشد بوسیله تور سیمی در ورودی کندو را مسدود می نمایند. سوراخهای تور سیمی باید به اندازه ای باشد که زنبورها به آسانی بتوانند وارد کندو شوند ولی پروانه کله مرده نتواند داخل گردد.
این پروانه فقط برای کندوهای معمولی که مدخل آن بزرگ است خطرناک می باشد ولی در هر حال اگر کندو قوی و دارای تعداد کافی زنبور باشد پروانه کله مرده به محض ورود مورد تهاجم مدافعین قرار گرفته و در نتیجه نیش زنبورها کشته شده و بزودی مومیایی می گردد.
