مانیفستی برای نوگرایی

نکات بسیاری درباره حیات آنتونی تاپیس وجود دارد که شاخص بودن فعالیت ها و حضور کلیدی او را در عرصه هنر اسپانیا و حتی در سراسر اروپا تضمین می کند. بسیاری از منتقدان اسپانیایی معتقدند اگر آنتونی تاپیس در سال های آغازین دهه ۱۹۴۰ به نقاشی روی نمی آورد، احتمالاً هنر نقاشی مدرن در این کشور و در نتیجه حیات بسیاری از هنرمندان اسپانیایی و اروپایی به مسیری کاملاً متفاوت کشیده می شد. تاپیس را می توان به جرات یکی از شناخته شده ترین و تاثیرگذارترین هنرمندان اروپایی نسل خودش نامید. او بعد از سه سال تحصیل در رشته حقوق، دانشگاه را رها می کند و از آن زمان تاکنون، دیگر هرگز از نقاشی جدا نبوده است. او که هنرمندی خودساخته و خودآموخته است، هرگز تحصیلات آکادمیکش را چه در نقاشی و چه در رشته های دیگر به پایان نرساند و از این نظر به خود می بالد.
او معتقد است آموزش یکنواخت هنر به هنرآموزان و هنرمندان روح خلاقیت را در آنها از بین می برد: «کلاس های نقاشی در آن سال ها پر بود از هنرجویانی که دل به لیوان یا گلدان گلی می بستند که استاد با بی حوصلگی تمام برای طراحی پیش رویشان می گذاشت. آنها خلاقیت را در خود می کشتند و در جنبشی همگانی به تقلید از آنچه از پیش ساخته شده، می پرداختند.» آنتونی تاپیس مشهورترین هنرمند نقاشی است که در آن سال ها که جهان در آتش جنگی بین المللی می سوخت به اوج رسید و در سال های پس از آن هم در اوج باقی ماند. با آغاز دهه ۱۹۵۰ تاپیس اولین نمایشگاه انفرادی اش را در بزرگ ترین و معتبرترین گالری بارسلونا برگزار کرد. او از آن زمان تا کنون در فاصله شهرهای بارسلونا و پاریس در رفت و آمد است. در تمام این سال ها میشل تاپیه با شور و شوق بسیار از مهم ترین علاقه مندان آثار این نقاش اسپانیایی بوده است.
تاپیس در سال ۱۹۴۸ جنبش هنری سال های پس از جنگ را پایه گذاری کرد. این جنبش ارتباطی تنگاتنگ با سوررئالیسم و دادائیسم داشت و از هنرمندانی از قبیل پل کلی و خوان میرو تاثیر پذیرفته است. توجه به ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه در زمان خلق اثر، از بنیادی ترین اصول این جنبش هنری است. تاپیس در سال ۱۹۵۳ استفاده از رسانه های متنوع و ظاهراً بی ربط را در خلق آثارش آغاز کرد و همین جسارت هنرمندانه است که مهم ترین و اصلی ترین کمک او به هنر مدرن اسپانیا و حتی اروپاست. تاپیس در آثارش خاک رس و گرد سنگ مرمر را در رنگ های مختلف به بوم های نقاشی اش افزود و از این بابت یکی از نخستین هنرمندانی است که از این تکنیک استفاده کرده، او همچنین از کاغذ باطله و سیم و تکه پارچه (نقاشی خاکستری و سبز، گالری تیت لندن، ۱۹۵۷) برای آفریدن لحظاتی تاثیرگذار، آثاری ماندگار و نقاشی هایی استفاده کرد که طبق گفته خودش، در زمان خلق آنها، هم به آینده شان امیدوار بود و هم از آن می ترسید.
آنتونی تاپیس هرگز خود را جدا از مسیر دگرگونی های هنر مدرن در سایر نقاط جهان نمی داند. او حدود ۲۰ سال (در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰) جهان را تحت تاثیر خلاقیت و تکنیک های بدیع ترکیب عناصر و مواد حاضر در نقاشی اش قرار داد و در دهه ۱۹۷۰ که پاپ آرت در سراسر جهان جایگاهش را تثبیت می کرد، تحت تاثیر آن قرار گرفت. تاپیس در همین سال ها اشیای زندگی روزمره انسان را به جهان نقاشی هایش وارد کرد. او با استفاده از تکه هایی از مبلمان خانه و ترکیب هوشمندانه آنها با رنگ و بوم، مجسمه سازی و لیتوگرافی را هم تجربه کرد. آثاری که امروز منتقدان آنها را در گروه آثار اکسپرسیونیستی انتزاعی هم قرار می دهند. او سازه هایی از جنس رنگ و روغن و ماسه می ساخت و روی آنها را با مجموعه ای نامنظم و پراکنده از نشانه ها و نمادها خراش می داد. او اولین لیتوگرافی هایش را در سال ۱۹۵۰ ساخت.
تاپیس که یکی از برترین هنرمندان مدرن در سراسر جهان است، نقاشی ها، مجسمه ها و لیتوگرافی هایش را با خاطرات کودکی اش درهم می آمیزد، از آذین های ارگانیک کاتالانی الهام می گیرد و در نهایت، تمام تاریخ قومش را با هنر مدرن پیوند می زند. او تصنع و تکبر را به آثارش راه نمی دهد و برای همین است که بیننده به راحتی می تواند با آنچه پیش رویش قرار گرفته، ارتباط برقرار کند. او بیننده را با پیچیدگی های مصنوعی و غیرضروری در آثارش نمی ترساند و برعکس، او را برای ورود به جهانی متفاوت از رنگ و ماده و نشانه تشویق می کند. بسیاری آنتونی تاپیس را میراث دار هنرمندان بزرگ اسپانیایی از قبیل پیکاسو و دالی می دانند، اما او خود را مانند هنرمندانی می داند که رنسانس را پشت سر گذاشته بودند و هوای تقلید از پیشینیان سرشناس و خلاق خود را در سر نداشتند: «من از خوان میرو آموختم چه کنم و از سالوادور دالی آموختم که سراغ چه چیزهایی نباید بروم؛ چه در زندگی و چه در نقاشی.» فرم و رنگ و ترکیب در آثار تاپیس، آمیزه ای از نوگرایی و اکسپرسیونیسم در سایه دادائیسم و سوررئالیسم است. اما تمام این واژه های ثقیل در آثار او جای خود را به ساده انگاری مدرن و طرح هایی بدیع می دهند که برای تثبیت اندیشه ها و دلمشغولی های هنرمند بر بوم نقاشی او نقش بسته اند. البته اوضاع برای تاپیس همیشه هم به همین منوال نبوده است.
او در سال های انتهای دهه ۱۹۷۰ و آغاز ۱۹۸۰ که مینی مالیسم عرصه هنر خصوصاً نقاشی را در اروپا، بیش از سایر نقاط جهان به تسخیر خود درآورده بود، کم کار شد. در همان زمان در هنر امریکا اکسپرسیونیسم به تدریج صحنه هنر مدرن را ترک می گفت. اما آثار تاپیس در بازسازی آن در سال های انتهای دهه ۱۹۸۰ بی تاثیر نبوده است. در این سال ها بود که اسپانیا هم در رقابت تنگاتنگ با ایتالیا و آلمان به قلب تپنده تولید و پیشرفت هنر مدرن تبدیل شده بود. حضور کمرنگ او در این سال ها به معنای کم کاری و سرخوردگی تاپیس نبود. او که آرام آرام به رشد هنری اش نزدیک می شد، نقاشی را حتی برای لحظه ای کنار نگذاشته بود و وقتی بعد از قریب به پنج سال نمایشگاهی از آثارش برگزار کرد، به نماد پرشور هنر مدرن در اسپانیا و اروپا تبدیل شد. او دلیل بازگشتش به عرصه هنر را رویارویی با بحران در ارزش هایی می داند که به اندیشه ها، باورها، علایق و دلبستگی های مردم سراسر جهان تاخته و از آنها، لاشه ای بی جان بر جای گذاشته است: «اگر نمی توانم جهان را تغییر دهم، حداقل می کوشم دیدگاه مردم را به آن دگرگون کنم.
امروز ما با بحران ارزش ها دست و پنجه نرم می کنیم. با توسعه مدرنیته ما انسان ها به تکنولوژی هایی پیشرفته و بدیع دست پیدا کرده ایم اما در همین مسیر، سنگدل تر از همیشه، جهان و ارزش هایی را تخریب می کنیم که برای هزاره های متمادی، سنگرگاه ما در مقابل توفان ها بوده اند.» در درونی ترین لایه های آثار تاپیس، ژرف اندیشی او درباره طبیعت انسان نهفته است. او از هر فرصتی برای مرور درونی ترین احساسات و اندیشه ها استفاده می کند. او حتی از تجربه روزها و اندیشه هایی الهام می گیرد که در طول دو سال مبارزه اش با بیماری سل در سال های جوانی به دست آورده است. تاپیس فیزیک را دوست دارد، دستی هم بر آتش فلسفه شرقی دارد و با نمایش فضاهای وسیع و دست نخورده در بعضی آثارش، گرایش بنیادی اش را به عالم معرفت به تصویر می کشد. از میان موتیف های تکراری در آثار تاپیس می توان به شکل صلیب در اندازه ها و با نسبت های متفاوت؛ حرف A و حرف T اشاره کرد که البته هرکدام از این تکرارها مفهوم خاص خود را دارند.
این دو حرف، حروف آغازین نام هنرمند و همسرش هستند. همچنین T را می توان فرمی ناقص از صلیب دانست که با ترکیب با دیگر عناصر آثار تاپیس، مفهوم مورد نظر هنرمند را به بیننده منتقل می کند. برای چند سال آثار آنتونی تاپیس در انبارهای خانه هایش در بارسلونا و پاریس و نیویورک پنهان بودند اما امروز بسیاری از گالری ها و موزه های هنر معاصر در سراسر جهان، نمایشگاه هایی طولانی مدت از مجموعه آثار او برگزار می کنند. هنرمندان جوان از این نمایشگاه ها بازدید می کنند و تحت تاثیر آنها، شاید حتی مسیر فعالیت هایشان را هم تغییر دهند؛ آگاهانه یا ناخودآگاه، درست مانند آنچه هنرمند در نظر دارد.
http://www.aftabir.com/images/article/break.gif









ثمین نبی پور