رسیدن از کثرت به وحدت در گره زرین گروس

فرش دستباف ایران از دیرباز یکی از مهم ترین و زیباترین صنایع دستی این سرزمین کهن و تاریخی بوده و همچنان نیز تجلی گاه روح هنر و عظمت ملت ایران پیش چشمان جهانیان است. این «هنر صنعت» اصیل و مادری با خون انگشتان هزاران کودک و نوجوان، پیر و جوان و زن و مرد رنگ گرفته و بر تار و پود آن، نقش نمادین بسته است. شادابی و طراوت لطیف فرش های ایران زمین، چشمان علاقه مندان را در سراسر گیتی متوجه خود کرده که عالمی دیگر دارد.
بر این اساس، فرش ایرانی یک سجل و نشانگر عظمت روح ایرانی است چرا که عواطف و معصومیت هنرمندان فرش، خود یک فرهنگ است. از پیشینه قالیبافی در استان کردستان، اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به اعتبار قالی اصیل و عشایری آن، می توان قدمت فرش این منطقه را در سده های طولانی گذشته جست وجو کرد. قالی امروزین کردستان، بیشترین شهرت و اعتبار خود را مدیون بافندگان و طراحان بیجار و سنندج (سنه) است و فرش هایی که در چندصد سال گذشته در این منطقه بافته شده، به ویژه بافته های اوایل قرن جاری، از شاهکارهای تاریخ فرش در ایران است. اما دلیل ماندگاری و شهرت فرش بیجار چیست؟ تاجران قدیمی فرش، هنوز فرش بیجار را به نام قدیمی آن یعنی گروس می شناسند.
استحکام بافت قالی بیجار که آن را در دنیا به فرش آهنین معروف کرده و همچنین استفاده از رنگ های گیاهی و خامه های بومی و تلفیق طرح های آن با نقشه های ذهنی و خلاقانه، از دلایل این شهرت است. به گونه ای که هنوز هم استفاده از نام بیجار و نقشه های آن باعث رونق فرش شهرهای دیگر در استان های همدان، زنجان، آذربایجان غربی و جاهای دیگر است که مایه افتخار و مباهات بیجاریان است. اگرچه فرش های زیادی هستند که حاصل ذوق و استعداد ایرانیان بوده و در موزه ها و نمایشگاه های جهان می درخشند، اما قالی معروف به بافت بیجار که توسط حسنعلی خان امیرنظام گروسی به ناپلئون بناپارت هدیه شده است، دنیایی دارد که اروپاییان هنردوست را به تحسین واداشته است. قدیمی ترین مجموعه قالی های موجود در بیجار، فرش های معروف به چهارگوهر است که امروزه در حسینیه شهر قرار دارند که حدود ۱۲۰ سال قبل به دستور حاکم وقت علیرضا خان امیر تومان برای حسینیه بافته شده اند.
از ویژگی های این قالی های باارزش و قدیمی، نقشه معروف به اسلیمی سرداری است که از چهار قسمت کله گی (بالاسر)، دو کناره (لاکش) و یک متن اصلی (میان فرش) تشکیل شده اند که هرکدام به تنهایی یک فرش کامل بوده و در کنار هم قرار گرفتن آنها، یک مجموعه مکمل و بی نظیر ایجاد می کند. از مهم ترین طرح های فرش بیجار می توان به انواع نقوش ماهی درهم(هراتی)، لچک ترنج شاه عباسی، انواع گل فرنگ مستوفی، گل وکیلی و گل سرخی اشاره کرد که در فرش های امروزی و قدیمی این منطقه به چشم می خورد. از دیگر طرح های زیبای این دیار، می توان سممبر خانم و اسلیمی دهان اژدری را نیز نام برد که همگی اصیل و دیدنی هستند. تاحدود ۸۰ سال قبل، طراحی فرش بیجار بیشتر با الهام از طبیعت صورت می گرفته و هرکس با توجه به طبیعت اطرافش و با استفاده از آنچه در دسترس داشته، به طراحی و بافت فرش می پرداخته است. تا اینکه در اوایل سلطنت پهلوی، شخصی به نام حاج ابوالقاسم شادمان معروف به حاجی قالیباف، که گویا شخصی تبریزی و تبعید شده به بیجار بوده، فرشبافی بیجار را از حالت ایلیاتی خارج کرده و به آن سازمان می دهد. وی تمامی مراحل تبدیل پشم به فرش شامل ریسندگی، طراحی، رنگرزی، چله کشی، بافندگی و کارشناسی فرش را انجام می داد. پس از وی زنده یاد استاد موسی مسعودی راهش را ادامه داد. همین جا باید به نقش ارزنده شادروان استاد اصغر الله مرادی نیز اشاره کرد. خوشبختانه هنوز ستون های اصلی و استخوان های طراحی بیجار پابرجا هستند و طراحان جوان نیز به این ستون ها و طراحان پیشکسوت جانی دوباره بخشیده اند.
استاد قدرت الله گیچلو و استاد علی اصغر لک، شاخص ترین طراحان فرش بیجار در زمان حاضر هستند که اعتباری چشمگیر برای فرش بیجار به حساب می آیند. این دو استاد صاحب سبک، کوشا و هنرمند، با دارا بودن ویژگی های گرانقدر هنری، از سرمایه های هنری این سرزمین هستند و باید قدر و مرتبه آنان را بیش از پیش گرامی داشت. جوان برومند و هنرمند گروسی، یعنی هادی ساعی نیز با احیای نقشه های اصیل و قدیمی گروس، خدمات شایانی به هنر صنعت گروس کرده که در مجال دیگری باید به آن پرداخته شود. و اما سخن پایانی اینکه: قالی یعنی گره زدن میلیون ها گره بر تار و پود موجود در چارچوبی که از کثرت به وحدت می رسد و حاصل کار چیزی نیست جز خلاقیت دست اندرکاران این هنر که هنر خداوند رحمان و رحیم در کار آنها متجلی است. مگر نه اینکه خداوند متعال، خود هنرمند اصلی و نقاش چیره دست طبیعت است؟
خیز تا بر کلک آن نقاش جان افشان کنیم
کین همه نقش عجب در گردش پرگار داشت
http://www.aftabir.com/images/article/break.gif