کم‌کاری تیرویید نوزاد را جدی بگیرید
کم‌کاری تیرویید نوزاد را جدی بگیرید
- کم‌کاری مادرزادی تیرویید، شایع‌ترین علت قابل پیشگیری عقب‌ماندگی ذهنی در نوزدان است
قدم نورسیده مبارک! نوزادتان بعد از ۹ ماه دعا و مراقبت به دنیا آمده است. چه آزمایشی برایش انجام داده‌اید؟ آیا می‌دانید در کشورهای توسعه‌یافته، برای تشخیص حدود ۲۳ بیماری در همان دوران نوزادی، آزمایش‌های بیماریابی یا غربالگری انجام می‌دهند؟ ...
یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی که ممکن است عامل عقب‌ماندگی شود، کم‌کاری تیرویید است که برای نوزادان انجام می‌گیرد و با تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری می‌توان از بروز عوارض خطرناک آن جلوگیری کرد. در این باره بیشتر بدانید.
کم‌کاری مادرزادی تیرویید شایع‌ترین علت قابل پیشگیری عقب‌ماندگی ذهنی نوزادان است. در زمانی که عقب‌ماندگی ظاهر می‌شود، درمان بی‌فایده است اما در موقع تولد به راحتی با یک آزمایش ساده از روز سوم تا پنجم بعد از تولد قابل شناسایی است و با درمان سریع می‌توان از بروز این معضل پیشگیری نمود و هرگونه تاخیر در درمان آن از ضریب هوشی و سلامتی نوزادان خواهد کاست.
● علت بیماری چیست؟
هرگاه به دلیلی غده تیرویید نوزاد قادر به تولید هورمون تیرویید (تیروکسین) به اندازه کافی نباشد یا هورمون تیرویید در بدن به درستی فعالیت نکند، کم‌کاری تیرویید اتفاق می‌افتد. هورمون تیرویید یکی از هورمون‌های مهم در رشد و تکامل نوزاد است و کمبود این هورمون عوارضی مانند عقب‌ماندگی ذهنی، کوتاهی قد، ناشنوایی، اختلال گفتار و بعضی از بیماری‌های مغزی و عصبی را به دنبال دارد. با انجام یک آزمایش ساده در فاصله روزهای ? تا ? بعد از تولد می‌توان به وجود کم‌کاری مادرزادی تیرویید پی برد.
این آزمایش با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد انجام می‌شود. این نمونه‌گیری ساده، بی‌خطر و به حدی کم درد است که گاه حتی نوزاد از خواب بیدار نمی‌شود.
نتیجه این آزمایش ?? ساعت بعد مشخص شده و در صورت وجود کم‌کاری مادرزادی تیرویید در نوزاد بلافاصله اقدامات درمانی شروع می‌شود لذا خواهشمند است روز سوم بعد از تولد فرزندتان، به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود مراجعه نمایید. زمان در جلوگیری از عقب‌ماندگی ذهنی نوزادان مبتلا به کم‌کاری مادرزادی تیرویید از طلا با ارزش‌تر است.
● کم‌کاری مادرزادی تیرویید
به مواردی از کم‌کاری تیرویید گفته می‌شود که قبل از تولد و یا در زمان تولد وجود داشته باشد. هورمون‌های تیرویید نقش عمده‌ای را در رشد و تکامل تمام اعضای بدن به خصوص سیستم عصبی مرکزی هر فرد به عهده دارند. این نقش از هفته ?? جنینی آغاز شده و تا آخر دوران رشد و بلوغ جسمی، فیزیکی و روانی فرد ادامه می‌یابد. در دوران جنینی اگر غده تیرویید بنا به هر دلیلی تشکیل نشود، مقدار اندکی هورمون تیروکسین از مادر به جنین منتقل می‌شود که ممکن است برای رشد جسمی و عصبی جنین کفایت کند اما در دوران بعد از تولد در صورت ادامه وضعیت فوق و عدم درمان سریع و به موقع، فقدان و یا کمبود هورمون تیرویید، تاثیر شدیدی روی رشد سلول‌های عصبی و سیناپس‌ها یا ارتباط‌های بین سلول‌های عصبی می‌گذارد.
● هیپوتیروییدی نوزادان
هیپوتیروئیدی نوزادان، بیماری‌ای است که در حدود ۵ درصد موارد در روزهای اول بعد از تولد دارای علایم و نشانه است. این علایم معمولاً کم و غیراختصاصی هستند. معمولاً بیماری در روزهای اول بعد از تولد به ندرت تشخیص داده می‌شود، به طوری که تنها ۱۰ درصد نوزادان در ماه اول زندگی شناسایی می‌شوند بنابراین نوزاد مبتلا تشخیص داده نمی‌شود و به علت این کم‌کاری غده تیرویید، دچار عقب‌ماندگی در رشد جسمی و ذهنی خواهد شد و به مرور علایم تاخیر در رشد عقلی کودک به صورت تأخیر در گردن گرفتن، کاهش فعالیت، خواب آلودگی و … خود را نشان خواهد داد. در حال حاضر تقریباً تمامی کشورهای صنعتی جهان برنامه غربالگری نوزادان را به طور اجباری انجام می دهند.
کم‌کاری مادرزادی تیرویید یکی از علل مهم و قابل پیشگیری عقب‌افتادگی ذهنی در نوزادان است که در صورت شناسایی و درمان به موقع از عوارض بیماری پیشگیری به عمل می‌آید. میزان بروز هیپوتیروییدی نوزادی در دنیا ? در هر ???? تا???? تولد زنده است و در مطالعات انجام شده در ایران این نسبت، ? به ???? است. نسبت سود به هزینه غربالگری کم‌کاری مادرزادی تیرویید در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با عدم انجام آن ?? به ? است. این نسبت در کشورهای درحال توسعه از ? تا ?? به ? متفاوت بوده است.
اجرای برنامه غربالگری کم‌کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در استان گیلان در سال‌های ?? و ?? علاوه بر شناسایی ?? بیمار که به اندازه جمعیت یک آسایشگاه نگهداری از کودکان عقب مانده است، باعث جلوگیری از هزینه‌های احتمالی و پیشگیری از مشکلات روحی و روانی خانواده‌های این نوزادان گردید.
برنامه کم کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در حال حاضر در همه استان‌های کشور و برای تمامی نوزادان زنده به دنیا آمده ارایه می‌شود که با گذشت سه سال از اجرای این برنامه، بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نوزاد غربالگری شده و ۳ هزار و ۹۹۰ بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته‌اند. همچنین برنامه کنترل بیماری فنیل کتون اوری یا پی‌کی‌یو از سال ۸۵ با سه استراتژی ساماندهی خدمات بالینی بیماران در سراسر کشور، پیشگیری از طریق مشاور ژنتیکی برای تمامی بیماران و خانواده‌هایشان و بالاخره غربالگری نوزادان از نظر پی‌کی‌یو در استان‌های تهران، فارس و مازندران آغاز شد. در این برنامه با شناسایی نوزادان مبتلا به فنیل کتون اوری از عقب‌ماندگی ذهنی و جسمی بعدی بیماران پیشگیری می‌شود که تاکنون نزدیک به هزار بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته‌اند.
دکتر اکبر کوشان‌فر
