آشنايي مختصر با جنگندهء صاعقه

آشنايي مختصر با جنگندهء صاعقه

Sa’eqeh, Multirole Lightweight Fighter, Iran

http://gallery.military.ir/albums/us...aeqe_draw2.jpg

براي بررسي هواپيماي صاعقه – كه اطلاعات كمي از جزئيات آن موجود است – بايد خلاصه‏اي از سابقهء حضور هواپيماي F-5 در نيروي هوايي كشورمان داشته باشيم.
نيروي هوايي كشورمان اولين كشوري بود كه هواپيماهاي F-5A/B موسوم به «جنگندهء آزادي» يا Freedom Fighter را در سال 1343 شمسي به خدمت گرفت. سابقه بسيار طولاني و ارزشمند پرسنل تعمير و نگهداري، هزينه اورهال پائين، مصرف سوخت كم، جثه كوچك هواپيما - كه باعث مي‏شد از ديد برخي رادارها مخفي بماند- همگي باعث شده‏اند كه سالهاي طولاني شاهد پرواز اين شكاري خوش تركيب در آسمان كشورمان باشيم.

http://gallery.military.ir/albums/us.../IRIAF_F5E.jpg

از جمله موفقیت‏های F-5 در جریان جنگ با عراق، شكار MiG-25PD عراقي در شمال شرقي شهر تبريز است كه توسط خلبان شجاع پايگاه دوم شكاري، سرهنگ «حسين شعباني» و با آتش مسلسل انجام پذيرفت.

پس از خاتمه جنگ تحميلي، در سالهاي آعازين دهه 1370 شمسي، پروژه‏اي به نام سيمرغ در قالب تبديل هواپيماي F-5A (تك كابين) به F-5B (نوع دوكابين جهت آموزش خلبانان مبتدي) در شركت صنايع هواپيماسازي اصفهان (هسا) و شركت صنايع هواپيمايي ايران (صها) به اجرا درآمد و پرسنل توانمند سازمان صنايع دفاع و نيروي هوايي ارتش با موفقيت توانستند قطعات و قالبهاي لازم را جهت توليد نوع دو كابين هواپيماي F-5 توليد نمايند؛ همين پروژه استارت خوبي براي بهينه سازي F-5E و همچنين نمونه‏سازي اين جنگنده در داخل كشور گشت.

اولين نمونهء F-5A در قالب پروژهء سيمرغ

http://gallery.military.ir/albums/userpics/Cmorgh.jpg

نيروي هوايي كشورمان تعداد قابل توجهي F-5E در اختيار داشت كه با توجه به نوع سازهء بدنه و فراواني نسبي قطعات يدكي، انگيزهء كافي براي بهينه سازي F-5E در كشورمان به وجود آمد. بايد توجه داشت كه نوع طراحي بدنهء F-5 بسيار فراتر از زمان خويش بوده و پروسهء بهيته‎سازي توسط كمپاني سازنده – نورثروپ – نيز در سالهاي ابتدايي دههء 1980 در قالب ساخت هواپيماي F-20 Tiger Shark به اجرا درآمده بود. هواپيماي F-20 در مناقصهء‌ نيروي هوايي ايالات متحده در مقابل F-16A بازنده شد و پروژهء ساخت هواپيماي F-20 با توليد تنها 3 فروند، بايگاني شد و به تاربخ پيوست.

با خاتمة جنگ تحميلي، و ادامهء تحريم‏هاي تسليحاتي از طرف ايالات متحده، ساخت برخي مهمات مخصوص هواپيماهاي شكاري در داخل كشور آغاز شد. مهمترين وسيلة دفاعي هواپيماي F-5E همان موشك هوابه‎هواي حرارت‎ياب موسوم به سايدوايندر (Sidewinder)، اكنون با روش مهندسي معكوس با نام «فاطر» با موفقيت كامل ساخته شده و در حال توليد انبوه مي‏باشد.
همچنين با ورود به خدمت شكاري‏هاي ساخت روسيه نظير MiG-29B/UB و شكاري چيني F-7، برخي موشكهاي مخصوص اين هواپيماها نيز همراه آنها به ايران وارد شدند. يكي از اين موشكها، موشك هوا به هواي R-60 يا AA-8 موسوم به آفيد مي‏باشد كه تقريباً نمونهء روسي موشك سايدوايندر است.
با عنايت به موارد فوق، بهينه‏سازي هواپيماي F-5E در جهتي پيش رفت كه نمونهء جديد، قابليت استفاده از اينگونه مهمات جديد را داشته باشد، ضمن اينكه با افزودن يك سكان عمودي، بر قابليتهاي ديناميكي F-5E افزوده گشت. همچنين دو صفحه LCD تمام رنگي به جاي برخي از نشانگرهاي قديمي نشست. (در این مورد، یعنی ایجاد کابین شیشه ای یا کابین مجهز به نمایشگرهای تلویزیونی، تشکیک وجود دارد، زیرا خلبانان نیروی هوایی، با این گونه ادوات آشنایی ندارند؛ ضمن اینکه توان طراحی، نصب و تبدیل کابین آنالوگ به دیجیتال، در اختیار کشورهای معدودی قرار دارد.)

http://gallery.military.ir/albums/us...ockpit%7E1.jpg

همچنين قابليت حمل و پرتاب بمبهاي 2000 پوندی هدايت شونده ليزري به نام «قاصد» نيز بر روي آذرخش اضافه شده است. اين بمبهاي هدايت شوند، از نوع ليزري بوده (يعني توسط اشعهء ليزر هدايت مي‏شوند) و بارها توسط صاعقه آزمايش شده و دقت بسيار بالايي دارند.

موتور RD-33 یا J-85 ؟ مسئله این است.
دو موتور توربوفن RD-33 ساخت كليموف، توان و چالاكي ويژه‏اي می توانند به صاعقه ببخشند. اين جنگنده با موتور RD-33 و استفاده از پس‏سوز، مي‏تواند به راحتي به سرعتهايي بين 1.6 تا 1.8 ماخ دست يابد كه از اين نظر حدود 14 تا 28 درصد افزایش سرعت نهایی هواپیما را داریم. البته با تصاویری که از صاعقه منتشر شده است، تفاوت چندانی بین اندازهء ظاهری موتورهای آن با F-5 مشاهده نمی شود، ضمن اینکه دود سهمگین موتورهای RD-33 را شاهد نیستیم؛ از این رو، به نظر می رسد تغییرات اعمالی در صاعقه، در قسمتهای آویونیک و سکان عمودی به وقوع پیوسته است و موتورها، همان J-85 مورد استفاده در F-5 می باشند.

صاعقه-80 یا آذرخش-2 ؟
صاعقه، گام بعدی نیروی هوایی ایران در روند سیر تکاملی جنگنده های مورد استفاده اش می باشد. (80 به معنی سال 1380 می باشد؛ سالی که جنگندهء صاعقه برای نخستین پرواز کرد.)
نکتهء بسیار مهم این است که صاعقه و آذرخش، هر دو طرح های دگرگون شده ای از جنگندهء اف-5 می باشند، اما باید توجه کرد که صاعقه، شباهت زیادی به آذرخش ندارد و در ساخت آن، به جای شرکت صها (IACI)، «مرکز فنآوری نیروی هوایی و صنایع الکترونیک» (MATSA) همکاری داشته اند. از نظر شکل ظاهری، صاعقه را می توان مهم ترین مدل ارتقاء یافتهء آذرخش دانست؛ یا به عبارتی دیگر: آذرخش-2 که در تولید آن، تمامی موارد بهبود یافتهء آذرخش، اعمال شده است.
علی الظاهر، مقامات مسئول، به اطلاق نام های جدید، علاقهء وافری دارند و برای هر تغییر جزئی یا انجام بهینه سازی روی هواپیماهای قدیمی، از نام های جدید استفاده می کنند. برای مثال برنامهء تولید هواپیمای آموزش «تذآرو» را در نظر بگیرید که در مقاطع گوناگون زمانی، با اسامی «رعد» ، «تندر» و «تذآرو» نامیده شده است.
MATSA مخفف Air Force Technology and Electronic Centre
IACI مخفف Iran Aircraft Industries

Fly by Wire
مهمترین تفاوت بین آذرخش و صاعقه، استفاده از سکان دوتایی همانند F/A-18 در صاعقه می باشد. بدین جهت، از سیستم جدید کامپیوتری «پرواز به وسیلهء سیم» یا Fly By Wire ساخت MASTA استفاده شده است؛ زیرا سکان عمودی اضافه شده، باعث ناپایداری آئرودینامیکی صاعقه می شود.

موتور توربوفن J-85
نکتهء قابل توجه دیگر این است که موتور توربوجت J-85 مورد استفاده در جنگندهء F-5E، با یک موتور توربوفن و کم مصرف و دارای پس سوز بهینه سازی شده بر اساس همان J-85، جایگزین شده است که تکنولوژی آن، بر اساس موتور توربوفن TF-30 P414A می باشد. این موتورهای جدید J-85، دارای کشش بالاتر و قابل ملاحظه ای نسبت به مدل قدیمی خود می باشند.

دلائل اصلی تعبیه دو سکان عمودی در صاعقه مشخص نمی باشد، اما از دلائل احتمالی و مهم آن، می توان به کاهش سطح مقطع راداری هواپیما، بهبود قابلیتهای پروازی نظیر: مسافت کوتاه شده جهت برخاست، بهبود توان چرخش افقی هواپیما و ... نام برد.
مورد دیگر، استفاده از بالهای کامپوزیتی بزرگتر در صاعقه نسبت به آذرخش می باشد. این امر ضمن اینکه باعث بهبود قابلیتهای پروازی آن گردیده، بر میزان سوخت قابل حمل درون بالها، افزوده است.

http://gallery.military.ir/albums/userpics/nBhB2.jpg

رادار کنترل آتش Phazotron-NIIR N019
افزون بر موارد فوق، صاعقه، دارای رادار پرقدرت تر و دوربردتری نسبت به آذرخش می باشد. رادار N019 ساخت فازاترون که به نام Baaz نیز شناخته می شود، قادر است 10 هدف هوایی را در حالت «رهگیری به هنگام جستجو» (TWS) از فاصلهء حدود 80 کیلومتری مورد شناسایی قرار دهد و هم زمان به دو هدف شلیک کند. توان این رادار، برابر رادار RDM ساخت تامسون سی اس اف مورد استفاده در Mirage-2000H ارزیابی شده است.
رادار N019 دارای قابلیت دیدپائین – شلیک پائین بوده و دارای دقت و قدرت تشخیص خوبی برای تمیز دادن اهداف چندگانه می باشد.

اولین هواپیمای صاعقه، به تاریخ 30 می 2004 پروازش را به انجام رسانید. از آن تاریخ تا آگوست 2006، متحمل یک سری آزمایشات سخت پروازی و تست فنی قابلیتهایش قرار گرفت. عمدهء این آزمایشات سخت، جهت اثبات توانایی این جنگنده در بهبود مسافت مورد نیاز جهت برخاست بوده است. با توجه به موفقیت آمیز بودن تست های انجام شده توسط صاعقه، انتظار می رود این جنگنده، از آگوست 2006، به صورت انبوه، بر روی خط تولید برود.
امروزه انتظار می رود در کنار تولید مدل آزمایش شده، مدلهای بر اساس Glass Cockpit و مجهز به کانارد، تولید شوند. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که صاعقه، یک جنگندهء اثبات کنندهء تکنولوژی می باشد و قرار نیست نقطهء پایانی در طراحی هواپیماهای جنگنده در ایران باشد. به بیانی دیگر، قرار نیست صاعقه به عنوان ستون فقرات اصلی نیروی هوایی ایران یا به عنوان جایگزین هواپیماهای در حال سرویس، وارد خدمت شود؛ صاعقه، به عنوان ایستگاهی در مسیر حرکت تکاملی قطار برنامه های تولید جنگنده در ایران تلقی می شود.



منبع:مركز انجمنهاي تخصصي