خمپاره هدایت شونده

همواره مأموریت یک سلاح مخرب انهدام کامل یک هدف است و بهسازی و تغییراتی که در آن انجام می پذیرد در جهت نیل به این هدف می باشد . اینگونه بهسازی ها همیشه در جهت افزایش قدرت انفجار و یا نفوذ نیست گاهی اوقات افزایش دقت ، سهولت در استفاده و مواردی از این دست قدرت انهدام یک سلاح را به مراتب بالا می برد .یکی از سلاح های بسیار پر کاربرد با پیشینه ی قدیمی خمپاره ها هستند .

برخی مخترع آن را تیمور لنگ می دانند و معتقدند برای فتح قلعه های مستحکم به پیشنهاد اودرون خم های سفالی را از باروت به همراه سنگ و قطعات فلزی پر کرده و با منجنیق به درون قلعه می انداختند و تلفات سنگینی به مدافعان وارد می ساختند . امروزه نیز خمپاره به علت سهولت در کاربرد ، نواخت زیاد ، در تیررس دشمن نبودن کاربر به علت مسیر منحنی شکل ( بالستیک ) گلوله ، برد قابل توجه ، حمل و جابجایی آسان و ... از سلاح های مورد توجه محسوب می گردد . لکن در مورد پرتابه هایی مانند خمپاره و توپ عوامل مختلفی در عدم اصابت دقیق مانند خطا در تعیین مختصات هدف ، خطا در تنظیم زاویه ی شلیک ، ارتعاشات و عدم پایداری به علت تکیه گاه نامناسب زمان شلیک ، اغتشاش در مسیر پروازمانند غبار ، وجود باد ، جابجایی هدف در زمان پرواز گلوله ، نقش اساسی دارد . استفاده از مهمات خوشه ای در راستای جبران نسبی این خطاها از طریق پوشش در منطقه ی وسیع تری می باشد ولی این اقدام باعث ضعیف شدن و کاهش قدرت نفوذ گلوله ی توپ و یا خمپاره می گردد .حال اگر بتوان ویژگی های بسیار مثبت یک پرتاب خمپاره را با ویژگی هدایت پذیری ترکیب نمایی نتیجه یک سلاح بسیار موثر با احتمال برخورد به هدف بسیار بالا در اختیار داریم . زیرا مسیر حرکت این گلوله دایما اصلاح می گردد و از این رو هدف را تعقیب می نماید . ایده ی ساخت گلوله های هدایت شونده در 1970 در آزمایشگاه های رادمن ارتش امریکا شکل گرفت و بعدها در قالب گلوله ی توپ هدایت شونده کاپرهد به عرصه ی نظامی وارد شد . اماعمر فعالت بر روی گلوله ی هدایت شونده شاید بیش از 20 سال تجاوز نکند . از این رو تاکنون در غرب ، تنها یک محصول عملیاتی به بازار عرضه شده است .

در این نوع خمپاره ها گلوله ابتدا مسیری بالستیکی متداول خود را انجام می دهد سپس در نزدیکی هدف بخش هدایت و کنترل ، هدایت گلوله به سمت هدف را به دست می گیرد و به این ترتیب گلوله می تواند حتی به اهداف زرهی مانند تانک و نفربر از بالا حمله نماید . قابل ذکر است که زره تانک ها از بالا در مقایسه با طرفین و روبرو بسیار آسیب پذیر است . گلوله های هدایت شونده برای یافتن هدف از روش های متفاوتی مانند امواج رادیویی ، مادون قرمز ، لیزر و یا دوربین های تلویزیونی و پردازش تصویر استفاده می نمایند . د رادامه به بررسی چند خمپاره ی هدایت شونده و نحوه ی عملکرد آن ها می پردازیم

گلوله ی خمپاره 120 میلیمتری استریکس


خمپاره ی استریکس محصول وزارت دفاع و شرکت ساب سوئد می باشد . شروع پروژه در سال 1984 می باشد و در سال 1994 اولین محموله ی آن تحویل ارتش سوئد گردید . گلوله ی خمپاره ی استریکس نخستین گلوله ی خمپاره ی غربی است که قابلیت شلیک از قبضه های خمپاره ی استاندارد معمولی را دارد . در این گلوله هدایت به روش مادون قرمز غیر فعال از انتهای مسیر پرواز انجام می پذیرد . گلوله ی خمپاره به از خرج گود نیز مجهز است که توسط آن حمله به اهداف زرهی از بالا را صورت می دهد . نواخت گلوله 9 شلیک در دقیقه گزارش شده است . گلوله به عنوان مهمترین جزء دارای قسمت های زیر است :
جستجوگر ، بخش الکترونیک و تغذیه ، مجموعه ی تراستر ها ، سر جنگی ، فیز و در نهایت بالک ها .
گلوله در فاز هدایت و کنترل توسط آشکارساز که در دماغه قرار دارد تصویر دیجیتالی از منطقه ، تهیه نموده و با انتقال آن به ریز پردازنده از طریق پردازش سیگنال پیشرفته هدف را از دیگر منابع انحرافی مانند آتش و دود تفکیک می نماید .
تراستر ها 12 عدد موتور کوچک سوخت جامد هستند که دایره وار در اطراف گلوله قرار دارند و در صورت نیاز در چند دهم ثانیه روشن شده و مسیر گلوله را اصلاح می نمایند . مجموعه ی بالک های انتهایی که پس از خروج گلوله از قبضه باز میگردد و سبب چرخش گلوله با سرعت کمی می گردد . نکته ی مهم این است که تراستر ها در کنار حرکت چرخشی توانایی اصلاح مسیر گلوله را دارند و در صورت نبود چرخش وجود این تراستها بی فایده است . در صورت نیاز به بردهای با لا تر از5000 متر یک مجموعه ی موتور موشکی سوخت جامد با زمان سوزش 6 ثانیه به مجموعه اضافه میگردد که پس از سوزش و اتمام حرکت شتابدار، قبل از شروع فاز هدایت و کنترل جدا می گردد . این واحد 4 ثانیه پس از شلیک فعال می گردد . باتری گلوله که انرژی واحدهای الکترونیکی را تأمین می نماید از نوع حرارتی است و همزمان با شلیک فعال می گردد . ( به علت شتاب ) برای استفاده از استریکس دیدبانی در جلو موقعیت هدف را اطلاع می دهد . در پای قبضه محاسبات لازم از قبیل مقدار زاویه ی پرتاب ، زمان لازم تا فعال شدن جستجو گر و ... انجام می پذیرد و این اطلاعات توسط یک کابل به گلوله منتقل می گردد و گلوله درون قبضه رها می شود . بقیه ی کارهای لازم را خود گلوله انجام می دهد . برد استریکس بدون موتور کمکی 1000 تا 5000 متر است و به همراه موتور کمکی تا 7500 متر می رسد.
خمپاره ی 120 میلیمتری پی جی ام ام


شروع پروژه در سال 1975 توسط آلمان غربی و در ادامه با همکاری لاکهید مارتین امریکا .
گلوله قابلیت شلیک از تمام قبضه های استاندارد را دارد . برای تصحیح مسیر بجای تراستر از هدایت آیرودینامیک بهره می برند . برای یافتن هدف هدف از پردازش تصویر مادون قرمز بهره می برد و هم می تواند پرتو لیزر باز تابیده شده از روی هدف را که توسط دیده بان بر روی هدف انداخته شده را تعقیب نماید . برد گلوله بین 500 تا 15000 متر گزارش گردیده است.
گلوله ی خمپاره ی 81 میلیمتری مرلین


محصول انگلستان است و در دهه ی 80 ساخت آن در دستور کار وزارت دفاع انگلستان قرار گرفت . برد آن بین 1500 تا 4200 متر گزارش گردیده . برای تعقیب هدف از هدایت آیرودینامیک بهره می برند که توسط 4 باله در جلوی گلوله تأمین می گردد . گلوله پس از رسیدن به اوج از رادار موج میلیمتری برای یافتن هدف استفاده می نماید . ابتدا به دنبال اهداف ساکن می گردد ودرصورت یافت نشدن دنبال هدف متحرک میگردد . به علت قیمت بالای سامانه تاکنون سفارشی برای تولید دریافت نگردیده است .