شناخت قطعات و آشنایی با مفهوم مدار

اکنون که با مفاهیم اولیه الکترونیک آشنا شدیم باید ببینیم که از این مفاهیم چگونه استفاده می شود و چگونه جریان و ولتاژ به کنترل ما درمی آید و چه اتفاقی می افتد که با کنترل کردن همین جریان ها و ولتاژها می توانیم یک دستگاه الکترونیکی داشته باشیم که نتیجه و خروجی آن به شکل تصویر ، صدا و ... باشد . برای این مساله به معرفی عناصر مهم و المان های اصلی مدارات الکترونیکی وشماتیک فنی آن ها روی نقشه ها می پردازیم :
1. مقاومت : همانطور که از اسم این قطعه پیداست عنصری است که دارای مقاومت الکتریکی است و در برابر عبور جریان مقاومت می کند و به سه نوع است :

• ثابت با شماتیک فنی http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/17.jpg یا http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/18.jpg

• متغیر : - قابل تنظیم با دست ( ولوم ) با شماتیک فنی http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/19.jpg - قابل تنظیم با پیچ گوشتی ( پتانسیونر ) با شماتیک فنی http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/20.jpg

• اتومات ( سنسور ): - وابسته به ضریب حرارتی منفی NTC http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/21.jpg
- وابسته به ضریب حرارتی مثبت PTC http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/22.jpg
- وابسته به نور LDR http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/23.jpg
- وابسته به ولتاژ VDR http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/24.jpg

مقاومت ها در الکترونیک عمومی به شکل ظاهری http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/25.jpg دیده می شوند اما در مدارهای گوشی های تلفن همراه به شکل مستطیل های کوچک رنگی دیده می شوند .
در نقشه ها مقاومت ها با حرف R نمایش داده می شوند و همانطور که گفته شد واحد آن ها اهم می باشد . اما قبل از توضیح بیشتر بهتر است با یک سری از پیشوندهای کمیت های الکترونیکی آشنا شویم .

http://pic.azardl.com/images/42711405185672650367.gif


کاربرد این پیشوندها بدین صورت است که مثلا 1mv=10 ̂ -3 =0.001 V یعنی برای ساده تر کردن و خلاصه کردن اعدادی که داریم می توانیم از این پیشوندها استفاده کنیم . به مثال زیر دقت کنید :
1KΩ=10 ̂ 3 =1000 Ω (1کیلو اهم)
10 MV=10 x 10 ̂ 6 V=10 ̂ 7 = 10000000 ( 10میلیون ولت) (10 مگا ولت)

اکنون که این پیشوندها را یاد گرفتیم به ادامه مبحث المان های الکترونیکی می پردازیم :
مقاومت در الکترونیک عمومی به شکل مذکور دارای چهار حلقه رنگی روی خود است که نشان دهنده ظرفیت آن می باشد . یعنی :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/26.jpg

حلقه چهارم-حلقه سوم-حلقه دوم-حلقه اول

نحوه خواندن ظرفیت از روی حلقه های رنگی بدین صورت است :
عدد اول : حلقه اول عدد دوم : حلقه دوم
تعداد صفر : حلقه سوم میزان خطا (تلرانس ) :حلقه چهارم
باید دقت شود که همیشه حلقه تلرانس در سمت راست قرار می گیرد و گرنه ظرفیت خوانده شده اشتباه است . رنگ های حلقه های رنگی ظرفیت هر کدام نشان دهنده عدد خاصی است . جدول زیر نمایشگر این اعداد است :

http://pic.azardl.com/images/86281608230045094182.gif

و حلقه چهارم یعنی تلرانس که پرکاربردترین آنهاعمدتا به دو رنگ طلایی و نقره ای دیده می شود که :


http://pic.azardl.com/images/68846772745730564813.gif







رنگ های دیگری نیز برای تلرانس موجود است اما غالبا به این دو رنگ دیده می شود .
اکنون ما می توانیم ظرفیت این مقاومت ها را از روی رنگ آن تشخیص دهیم . به عنوان مثال اگر مقاومتی به شکل زیر بود .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/27.jpg

یعنی :

56x10 ̂ 0 ± 5 % =56 ± 5 % =56 Ω ± 5 %

می بینیم که به راحتی از روی حلقه های رنگی این مقاومت ها می توانیم به ظرفیت آنها پی ببریم اما همانطور که گفته شد در بردهای گوشی های موبایل مقاومت ها به این شکل دیده نمی شوند بلکه مقاومت های ثابت به صورت مستطیل های کوچک به رنگ های آبی ، بنفش ، سبز ، مشکی و مقاومت های VDR به رنگ خاکستری تیره ومقاومتهای فیوزی به رنگهای سفید یا روی آنها حرف K ویا اعداد 0 یا 000 دیده می شوند و تعیین ظرفیت آن ها یا از روی نقشه است و یا از طریق تست کردن ، که بعدا توضیح داده می شود ، انجام می گیرد .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/28.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/29.jpg
مقاومت روی برد گوشی ها

اما بر روی نقشه های الکترونیکی مقاومت ها با R و به صورت عدد زیر نویس نشان داده می شوند . یعنی :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/30.jpg

اولین عدد از سمت چپ نشان دهنده بخش قطعه و بقیه اعداد نشان دهنده شماره قطعه است یعنی عبارت بالا چهل و ششمین مقاومت از بخش سه خوانده می شود . همچنین ظرفیت آن ها روی نقشه به شکل زیر نشان داده می شود :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/31.jpg

آخرین مطلب راجع به مقاومت ها نوع خاصی از آن ها است که به مقاومت های فیوزی معروفند و در گوشی ها استفاده بسیار زیادی دارند . این مقاومت ها که در برابر عبور اضافه جریان و جریان بالا می سوزند و قطع می شوند . برای محافظت از مدارها استفاده شده اند و در گوشی های تلفن همراه به شکل های K,R27,R100,0,000,R22 روی قطعه مشخص می شوند .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/33.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/32.jpg
مقاومت های فیوزی روی برد

2. خازن : دومین المانی که تعریف می کنیم ، خازن نام دارد و همانطور که از اسمش پیداست ذخیره کننده ولتاژ است و در مدارهای الکترونیکی به ویژه مدارهای گوشی های تلفن همراه نقش تطبیق ولتاژ ( کوپلاژ ) پارازیت گیری از ولتاژ ، مسافت فیلتر و ... را دارد . خازن ها به دو نوع در مدارها دیده می شوند .
• ثابت : - الکترولیت ( قطب دار یا پلاریته دار ) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/34.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/36.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/35.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/37.jpg
- غیر الکترولیت ( بدون قطب یا پلاریته ) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/38.jpg
• متغیر : - خازن متغیر قابل تنظیم با دست ( تریمر ) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/39.jpg
- خازن قابل تنظیم با پیچ گوشتی ( واریابل ) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/40.jpg
- خازن قابل تنظیم با ولتاژ (واریکاپ) (که البته نوعی دیود هم محسوب می شود) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/41.jpg
خازن ها در الکترونیک عمومی به شکل های زیر دیده می شوند :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/42.jpg
خازن های سرامیکی (غیر الکترولیت)
http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/43.jpg
خازن های الکترولیت
http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/44.jpg
خازن های عدسی(غیر الکترولیت)

تفاوت خازن های الکترولیت و غیر الکترولیت علاوه بر داشتن پلاریته در ظرفیت آن ها نیز است . خازن های الکترولیت دارای ظرفیت بسیار بالاتری از خازن های غیر الکترولیت هستند .
در برد گوشی ها خازن های الکترولیت به شکل مستطیل که یک طرف آن نوار دارد و عموما به رنگ های قرمز ، زرد ، نارنجی و یا مشکی دیده می شوند .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/45.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/46.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/47.jpg

خازن های الکترولیت روی برد گوشی

و خازن های غیر الکترولیت به شکل مستطیل های کوچک به رنگ های قهوه ای ، خاکستری روشن ، کرم تیره دیده می شوند .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/48.jpg
خازن غیر الکترولیت روی برد

نکته قابل توجه و فرق خازن های الکترولیت در الکترونیک عمومی و بردهای گوشی ها در پایه های مثبت منفی آن است .
در الکترونیک عمومی پایه ای که نوار روی آن قرار دارد پایه منفی است اما در گوشی ها پایه مثبت این خازن ها دارای نوار است .

تمام خازن ها در نقشه های الکترونیکی با حرف C که مخفف Capacitor یا Capacitance می باشد نشان داده می شوند و ظرفیت آن ها فاراد ( F ) است و بصورت اعداد وحروف زیر نویس می باشند . یعنی :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/49.jpg

چهل و ششمین خازن از بخش سوم دارای ظرفیت 100 پیکوفاراد یعنی 0.000000000100 فاراد است .

1 نانو فاراد 100 -http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/50.jpgپیکوفاراد http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/51.jpg - 2.3 پیکوفاراد http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/52.jpg

نحوه خواندن ظرفیت خازن های سرامیکی و عدسی :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/42.jpg
(ضریب خطا , J:تعداد صفر, 3:رقم اول و دوم 22: ,خوانده نمی شود: 2A223J (2A

22x10 ̂ 3 PF ± 5 %

*دقت شود عددی که خوانده می شود بر حسب پیکوفاراد ( PF ) است .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/53.jpg403_40x1000pf

در مورد خازن های عدسی می تواند این عدد فقط دو رقم باشد ، به شکل روبرو:

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/54.jpg

که این دو عدد ظرفیت خازن است بر حسب پیکوفاراد . یعنی 47 پیکوفاراد . در مورد خازن های الکترولیت روی آن ها ظرفیت قطعه نوشته می شود و علاوه بر آن میزان مجاز ولتاژی که قطعه می تواند تحمل کند نیز ثبت می گردد .

3. سیم پیچ ها ( سلف ) :
این المان ها که به خود القاء هم معروفند نقش ذخیره جریان را به عهده دارند و در مدارهای گوشی های تلفن همراه نقش ذخیره جریان ، تطبیق جریان و پارازیت گیری از جریان را نیز بر عهده دارند و همچنین مانند خازن ها در فیلترها نیز ایفای نقش می کنند . سیم پیچ ها انواع مختلف دارند که در زیر آن ها را می بینیم :
• سیم پیچ بدون هسته
• سیم پیچ با هسته غیر فلزی ( پلاستیکی )
• سیم پیچ با هسته فلزی ( چوک )
• سیم پیچ قابل تنظیم با دست
• سیم پیچ قابل تنظیم با پیچ گوشتی
روی برد گوشی ها سیم پیچ ها عموما به رنگ مشکی ، دو رنگ وبه شکل های مربعی و مستطیلی دیده می شوند و یا به شکل استوانه ای که تقریبا نسبت به سایر المان های روی برد بزرگ می باشند .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/55.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/56.jpg

سیم پیچ روی برد گوشی

تمامی سیم پیچ ها در نقشه های الکترونیکی با حرف L نمایش داده می شوند و واحد آن ها هانری (H ) می باشد که به صورت حروف و اعداد زیر نویس نمایش داده می شوند .

چهل و ششمین سیم پیچ از بخش 3 دارای ظرفیت 10 میلی هانری
http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/57.jpg
ترانس : ترانس ها که خود تشکیل یافته از سیم پیچ ها هستند در واقع چند برابر کننده ولتاژ و یا جریان هستند . ترانس ها انواع مختلف دارند که در زیر از آنها یاد می شود :
1) ترانس با هسته غیر فلزی دارای یک خروجی و یک ورودی :
2) ترانس با هسته فلزی دارای یک ورودی و یک خروجی ( چوک رابط ) :
3) ترانس با یک ورودی و چند خروجی :
4) ترانس با چند ورودی و یک خروجی

ترانس ها نقش بسیار مهمی در تبدیل ولتاژ دارند و با داشتن دورهای مختلف می تواند باعث افزایش و یا کاهش ولتاژ شوند و یکی از نقش های مهم آن ها معمولا در آداپتورها مثل شارژرهای موبایل می باشد . روابط ترانس به صورت زیر است :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/58.jpg

* نقش تعداد دور در ترانس ها در زمینه ولتاژ و جریان برعکس یکدیگر است .

قطعات نام برده تاکنون جملگی از هادی های الکتریسیته بود ، به غیر از خازن یا دیود واریکاپ که ترکیبی از هادی و نیمه هادی می باشد و در ادامه المان هایی که از جنس نیمه هادی هم معرفی خواهد شد اما قبل از آن بهتر است کمی با ترکیب ها و مدارات الکترونیکی آشناشویم :
منابع ولتاژ : در مدارهای الکتریکی برای جریان یافتن الکتریسیته به منابع ولتاژ DC و AC احتیاج داریم . قانون ولتاژ کریشهف ( KVL ) : جمع ولتاژهای عناصر در یک حلقه برابر با صفر می باشد .
قانون جریان کریشهف ( KCL ) : جمع جریان های عناصر در یک گره برابر با صفر می باشد .

اکنون برای باز شدن مطلب و قوانین بالا چند مثال را بررسی می کنیم :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/59.jpg

منظور از حلقه ، یک حلقه بسته است که از یک نقطه در مدار مانند نقطه 1 شروع کنیم و پس از گذشتن از المان های مدار دوباره به همان نقطه ( مثلا نقطه 1 ) باز می گردیم بدون اینکه هیچ شاخه و مسیری از مدار را تکرار کنیم . مسیر حرکت ما همیشه در جهت عقربه های ساعت است و جریان را در حلقه از مثبت به منفی می گیریم ، اگر از پایه منفی منابع ولتاژ وارد شویم آن را با علامت منفی و اگر از پایه مثبت وارد شویم آن ها را با علامت مثبت در نظر می گیریم و در مورد المان ها اگر جهت حرکت ما هم مسیر با جریان گذرنده از المان بود ولتاژ آن را مثبت و اگر در خلاف جهت المان بود ولتاژ آن را منفی در نظر می گیریم .در مورد مثال بالا در مسیر حرکت

V=RI

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/60.jpg
( آمپر )

اما در مورد قانون دوم : گره به بخشی ازمدار گویند که چند شاخه و مسیر از آن خارج شده باشد ، در این مورد ، جریان های وارد شونده به گره با علامت منفی و جریان های خارج شونده از گره را با علامت مثبت در رابطه قرار می دهیم و جمع جبری آن ها را برابر صفر در نظر می گیریم . به مثال زیر دقت کنید :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/61.jpg

در گره مشخص شده که سه جریان به آن داخل و از آن خارج می شوند ، اگر داشته باشیم http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/63.jpg و http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/62.jpg می توان رابطه زیر را برای این مدار نوشت .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/64.jpg

مدار سری : مدار سری به مداری گویند که المان های آن به صورت سری با یکدیگر قرار گرفته اند ، در این صورت مدار جریان ثابت و ولتاژ از جمع ولتاژها ( قانون KVL ) به دست می آید .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/65.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/66.jpg

جریان همه مقاومت ها یکسان است .
مدار موازی : به مداری گویند که المان ها از هر دو طرف به هم متصل می باشند ، در این مدارها ولتاژها یکسان و جریان از جمع جریان ها به دست می آید ( قانون KCL )

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/67.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/68.jpg

ولتاژ دو سر همه مقاومت ها همان V است .

ظرفیت کل در مقاومت های موازی و سری : وقتی چند مقاومت با یکدیگر سری یا موازی می شوند ، ظرفیت کل آن ها را از روابط زیر می توان بدست آورد :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/65.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/69.jpg

در واقع سه مقاومت را می توان با یک مقاومت معادل جایگزین کرد .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/67.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/70.jpg

مثال عددی ) در شکل های زیر اگر مقاومت R1=100,R2=200,R3=50 اهم باشند، مقاومت معادل را محاسبه کنید:

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/67.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/71.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/72.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/73.jpg

از دو مثال بالا به نتیجه مهم زیر می رسیم :
وقتی چند مقاومت را با هم سری می کنیم ظرفیت نهایی از بیشترین مقاومت نیز بزرگتر است و وقتی چند مقاومت را موازی می کنیم ظرفیت نهایی از کوچکترین مقاومت نیز کوچکتر است . در نتیجه موازی کردن ، ظرفیت ها را کاهش و سری کردن ، ظرفیت را افزایش می دهد .

ظرفیت کل در خازن های سری و موازی :
وقتی چند خازن را با هم سری یا موازی کنیم ، ظرفیت کل آن ها را می توان از روابط زیر محاسبه کرد :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/72.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/74.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/75.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/76.jpg

همانطور که می بینیم روابط خازن های سری و موازی بر عکس مقاومت ها است . در نتیجه نتایجی که حاصل می شود نیز برعکس می باشد . پس :
وقتی چند خازن را با هم سری می کنیم ، ظرفیت نهایی از کمترین خازن نیز کوچکتر است و وقتی چند خازن را موازی می کنیم ، ظرفیت نهایی از بزرگترین خازن نیز بزرگتر است . پس سری کردن در خازن ها باعث کاهش ظرفیت و موازی کردن آن ها باعث افزایش ظرفیت است .

اکنون که با مدارات الکترونیکی و طرز عمل و محاسبات آن آشنا شدیم می توانیم عناصر نیمه هادی و نقش و عملکرد آن ها در مدارها را که جزو عناصر بسیار مهم و پر کاربرد در مدارهای گوشی های تلفن همراه می باشند را بشناسیم و در نهایت ترکیبات مداری تمام المان ها اعم از نیمه هادی ها و هادی ها را بررسی کنیم


نیمه هادی
نیمه هادی ها گروهی از مواد هستند که از نظر توانایی هدایت الکتریکی بین هادی و عایق قرار دارند . موضوع جالب توجه در مورد نیمه هادی ها این است که هدایت الکتریکی آن ها تحت تاثیر عواملی چون تحریک نوری ، افزایش دما و تغییر میزان ناخالصی به نحو قابل ملاحظه ای تغییر می یابد . این خاصیت مهم مبنای کار بسیاری از قطعه های نیمه هادی است که در الکترونیک مود استفاده قرار می گیرد .
هدایت الکتریکی در نیمه هادی ها توسط دو نوع حامل بار الکتریکی یعنی الکترون های آزاد و حفره ها صورت می گیرد . در ادامه با چند نیمه هادی و نمونه عملکرد و خصوصیات آن آشنا خواهید شد .

1) دیود : المانی بسیار مهم در مدارات الکترونیکی به ویژه مدارات گوشی های تلفن همراه که نقش اساسی آنها یکسو سازی و یا تثبیت و افت ولتاژ است که بیشترین آمار سوختگی در برد گوشی ها را نیز دارا هستند .
انواع دیود به اشکال زیر هستند :
• دیود معمولی ( ژرمانیوم ) http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/77.jpg
• دیود نورانی LED http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/78.jpg
• دیود زنرZener http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/79.jpg
دیودهای نورانی یکی از پر مصرف ترین دیود ها هستند که در زندگی روزمره بسیار دیده می شوند . مثل چراغ روشن و خاموش تلویزیون ، نور پس زمینه LCD و Key pad ( صفحه کلید ) موبایل و ...
دیود زنر نقش پر کاربرد تثبیت ولتاژ را در انواع مدارات الکترونیکی و به ویژه گوشی های تلفن همراه به عهده دارد .
دیودها روی نقشه با D و دیود زنر با حروف ZD مشخص می شوند و در بردهای تلفن همراه به رنگ های مشکی ونقره ای دیده می شوند اما در الکترونیک عمومی دیودها به صورت های زیر موجودند :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/80.jpg
انواع دیود

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/81.jpg http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/82.jpg دیود روی برد گوشی

شایان ذکر است که نیمه هادی ها مثل هادی ها دیگر دارای واحد و کمیت نیستند و به جای آن شماره فنی و شناسایی دارند .
در قسمت زیر استانداردها و شماره فنی دیود در الکترونیک عمومی را خواهیم داد :
• استاندارد نوع اروپایی : این استاندارد معمولا با دو حروف لاتین شروع می شود که حرف اول آن معمولا B است مثل By 127 یا BZ 8V2 .
• استاندارد نوع ژاپنی : که با 1S شروع می شود مانند 1S1719 یا 1S1517
• استاندارد نوع امریکایی : که با 1N شروع می شود مانند 1N4004 یا 1N4007
• دیودهای زنر که علاوه بر شماره فنی مقدار ولتاژ مجاز کار زنر و مقدار توان آن نیز مشخص می شود .
• دیودهای LED که معمولا از روی رنگ و شکل شناسایی می شوند . شکل ظاهری دیودهای LED در الکترونیک عمومی معمولا بصورت زیر است :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/83.jpg

2) ترانزیستور :
یکی از مهمترین و پر کاربردترین المان های نیمه هادی که در گوشی ها نیز استفاده های زیادی دارند . این عناصر که به (Transfer Resistor ) Transistor معروفند می توانند نقش سوئیچ ، تقویت کننده ولتاژ ، تقویت کننده جریان و ... را در مدارها ایفا کنند و به انواع زیر تقسیم می شوند .
• ترانزیستور BJT تیپ مثبت PNP با شماتیک

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/84.jpg

• ترانزیستور BJT تیپ منفی NPN با شماتیک

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/85.jpg

• ترانزیستور UJT ( uni Junction transistor )
• ترانزیستور اثر میدان ( field effect transistor) نوع مثبت

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/86.jpg
G:گیت D: درین S : سورس
Gate Drain Source

• ترانزیستور اثر میدان NFET نوع منفی

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/87.jpg

تمامی ترانزیستورها را با حروف Q یا TR و در پایان با حرف V روی نقشه مشخص می کنند و به صورت عدد زیر نویس بخش و شماره آن مشخص می شود .
ترانزیستورها در الکترونیک عمومی همانطور که از شماتیک آن پیداست عنصری سه پایه است و به اشکال زیر دیده می شود :

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/88.jpg

اما در مدارهای گوشی تلفن همراه ، ترانزیستور به شکل های سه پایه و چهارپایه دیده می شوند که نوع چهار پایه آن یک پایه برای دفع گرمای ترانزیستور یا هیت سینک دارد که از پایه های دیگر پهن تر و بزرگ تر است وبا حرف H نشان میدهند.

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/90.jpghttp://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/89.jpg

اما ترانزیستورها نیز مانند دیودها در الکترونیک عمومی شماره فنی و شناسایی دارند که در زیر به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد :
• استاندارد نوع اروپایی که با حروف AC یا BC شروع می شوند . مثل BC107 یا AC128
• استاندارد نوع ژاپنی که با 2S شروع می شود و گاهی نیز 2S را حذف می کنند .
2SA733 یا A733
مثال )
ترانزیستور نوع مثبت فرکانس بالا( 2S ) A
ترانزیستور نوع مثبت فرکانس پایین B ( 2S )
ترانزیستور نوع منفی فرکانس بالا C (2S )
ترانزیستور نوع منفی فرکانس پایین D ( 2S )
استاندارد امریکایی که با 2N شروع می شود مثل 2NC55 یا 2N2220 .
در قسمت های بعد راجع به ترکیباتی از ترانزیستور که در مدارها دیده می شود و نقش آن ها در مدار توضیح بیشتر و کاملتری خواهیم داد .
3) مدارهای مجتمع یا IC ها (Integrated Circuits ) :
مدارهای الکترونیکی شامل طبقه های مختلفی هستند . اغلب این مدارها شامل طبقه های تقویت کننده ، فیلترها ، اگر دیجیتال باشند گیت ها ، اگر مخابراتی باشند شامل مدولاسیون و دمدولاسیون و ... می باشند . گاهی اوقات اگر بخواهیم یک طبقه مثلا شمارنده دیجیتال ، مانند آنچه در چراغ های راهنمایی و رانندگی می بینیم ، با المان های معمولی مثل دیود ، ترانزیستور و مقاومت و خازن و ... بسازیم ، حجم بسیار زیادی می گیرد و از طرف دیگر این مدار پر کاربرد است که در چندین دستگاه دیگر استفاده می شود . به همین علت تعداد زیادی از این مدارها را به شکل مدارهای مجتمع یا آی سی ها ساخته اند تا حجم کمتری گرفته و کار کردن با آنها راحت تر باشد ، در توضیح کمتر شدن حجم مدارها بوسیله آی سی ها همین بس که تخمین زده اند که اگر CPU کامپیوتر را که یک آی سی با حجم کمی است بخواهند با المان های معمولی درست کنند وسعتی به اندازه یک شهر خواهد داشت .
آی سی ها خود بر دو نوع تقسیم می شوند :
1- آنالوگ 2- دیجیتال
که از نظر شکل ظاهری به اشکال زیر تقسیم می شوند :
• آی سی های SMD: - دو طرفه : که از دو طرف پایه دارند .

- چهار طرفه : که از چهار طرف پایه دارند .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/91.jpghttp://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/92.jpg
آی سی SMD دو طرفه

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/93.jpg
آی سی SMD چهار طرفه

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/94.jpg

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/96.jpg

نحوه شماره گذاری پایه های آی سی SMD
• آی سی BGA که از زیر پایه دارند و امروزه کاربرد بیشتری نسبت به آی سی های SMD دارند . نحوه شماره گذاری پایه ها هم به صورت ماتریسی مثل شکل مقابل است .

http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/97.jpg
http://www.gsmaria.com/Repair/Learni.../Images/98.jpg

از جمله آی سی های BGA در گوشی های موبایل می توان به آی سی های شارژ و تغذیه در گوشی ها اشاره کرد .
البته شایان ذکر است که در نامگذاری ستون های آی سی های BGA حروف ( Z , Y , S , Q , O , I ) استفاده نمی شوند . بعد از حروف Y از حروف AC, AB , AA و ... استفاده می شود .
• آی سی های Micro BGA : از نظر شکل و شماره گذاری پایه ها شبیه به BGA اما تعداد پایه های آن خیلی بیشتربوده و به هم نزدیکتر است . مثل آی سی های Flash , CPU و ... آی سی ها را در نقشه ها با U یا N یا S مشخص می کنند و از روی آی سی ها بخش ها مشخص می شوند و المان هایی که به آی سی ها متصل اند عدد اولشان با شماره آی سی یکی خواهد بود . آی سی ها نیز مانند دیگر قطعات نیمه هادی دارای شماره فنی هستند که توسط کمپانی سازنده مشخص می شود و تنها راه استفاده آن ها به جای یکدیگر شماره فنی مشابه است . مثلا NE555 . اما بعضی از آی سی ها علاوه بر شماره فنی دارای اسم نیز هستند . مثلا آی سی تغذیه سری BB5 نوکیا با نام " RETU " یا آی سی شارژ نوکیا با اسم " TAHVO " .
اکنون که با المان های نیمه هادی آشنایی پیدا کردیم می توانیم ترکیبات متداول قرار گیری المان ها در مدارهای الکترونیکی را ببینیم و با نحوه عملکرد و خرابی آن ها بیشتر آشنا شویم .
توجه: استفاده از مطالب این بخش با ذکر منبع بلامانع است در غیر این صورت دارای پیگرد قانونی میباشد.