راه‌هايي براي رهايي از لك‌هاي پوست در دوران بارداري
كلوآسما (لك‌هاي دوران بارداري) و ملاسما (لك‌هاي آفتاب سوختگي) با علت اصلي تابش آفتاب بر روي پوست بروز مي‌كند. وقتي آفتاب از كودكي به پوست مي‌تابد پوست انسان براي ابتلا به اين عارضه مستعدتر مي‌شود.
در اين ميان زنان به دليل دارا بودن پوست ظريف و نازك نسبت به مردان در برابر آفتاب حساس‌ترند. تغييرات هورموني در دوران عادت ماهيانه، يا مصرف داروهاي ضدبارداري و يا بارداري ديگر علل لك‌هاي تيره روي پوست است.
از آنجايي كه بيشتر اوقات شروع و واضح شدن اين لكه‌ها در دوران بارداري است به همين نام يعني لك‌هاي دوران بارداري معروف است. اين لك‌ها در برجستگي‌هاي صورت، از جمله روي پل بيني و گونه‌ها و پيشاني زياد ديده مي‌شوند.
از نظر اندازه اين لك‌ها به شكل و اندازه يك اثر انگشت تا لك‌هاي بزرگ و وسيع‌تر ديده مي‌شوند البته از اين لك‌ها در نقاط ديگر هم ديده مي‌شوند اما به خاطر بحث ظاهر، بيشتر مراجعان جهت درمان نواحي قابل رويت يعني صورت به پزشك مراجعه مي‌كنند.
ملاسما با كك‌ومك تفاوت دارد اگرچه علت اصلي هر دو نور و اشعه آفتاب است اما تفاوتي كه دارد افزايش رنگدانه‌اي در كك‌ومك وجود دارد كه نسبت به ملاسما در سطح پوست و نقاط سطحي‌تر به چشم مي‌آيد و به عوامل بارداري ارتباطي ندارد و بيشتر افرادي كه پوست‌هاي سفيد، موهاي بور و چشم روشن دارند بيشتر مستعد كك‌ومك هستند.
در اثر تابش نور خورشيد بويژه ماوراءبنفش، سلول‌هاي رنگدانه‌ساز براي افزايش توليد رنگدانه و توزيع آن بين سلو‌ها دچار تحريك مي‌شوند.
هورمون‌ها در كنار اشعه آفتاب مهم‌ترين علل تشديد لك‌هاي بارداري يا ملاسما در زنان است اما در بارداري هورمون‌هاي هيپوفيز افزايش ترشح دارند، يكي از اين هورمون‌ها MSH نام دارد كه سلول‌هاي هدف رنگدانه‌ساز را به پركاري و فعاليت وامي‌دارد به همين دليل است كه زمان بارداري تمام ضايعات رنگي كه داريم در بدن پررنگ‌تر به چشم مي‌خورد. اصولا پوست زنان باردار به خاطر همين افزايش هورمون‌ها يك تا دو درجه تيره‌تر مي‌شود كه به اين مساله ماسك حاملگي اتلاق مي‌شود.
راه‌هاي پيشگيري مهم از ملاسما پرهيز از آفتاب است و توصيه مي‌شود كه از كودكي شروع شود چون 80 درصد آفتاب كه در طول عمرمان به ما مي‌خورد در سنين زير 18 سالگي است و مراقبت از پوست در دوران كودكي و نوجواني بيشتر توصيه مي‌شود.
البته مصرف قرص‌هاي هورموني قبل و يا بعد از بارداري به عنوان مثال مصرف قرص‌هاي ضد كيست تخمدان كه هورموني است نيز مي‌تواند يكي از علل بروز لك‌هاي دوران بارداري به شمار آيد و يا عاملي براي تشديد اين لك‌هاست.
در اين ميان مجموعه داروهاي ماليدني به پوست از خانواده هيدروكينون كه داخل پوست نفوذ كرده و موجب متوقف شدن پروسه رنگدانه‌سازي مي‌شوند مهم‌ترين اقدام درماني است. اين ماده (هيدروكينون) با يك آنزيم رقابت مي‌كند كه اين آنزيم ماده پيش‌ساز رنگدانه پوست را به رنگدانه نهايي تبديل مي‌كند.
با تجويز هيدروكينون اين تبديل پيش‌ساز رنگدانه به دليل نبود آنزيم و جايگزيني آن با هيدروكنيون، صورت نمي‌گيرد و ديگر رنگدانه تشكيل نشده و بدين صورت درمان محقق مي‌شود. اما برخي پوست‌هاي حساس به ماده هيدروكينون حساس بوده التهاب پيدا مي‌كند يا دچار قرمزي و خارش مي‌شود
از طرف ديگر در دوران بارداري و شيردهي نيز اين درمان يعني با هيدروكينون و پمادهاي حاوي آن غيرمجاز است.
در اينجا پزشك مجبور است از داروهاي ضعيف‌تري استفاده كند كه كم‌عارضه‌تر است.
در گذشته يك محدوديت در درمان ملاسما با ليزر وجود داشت چون كه ليزرهاي قديمي مي‌توانست لكه‌هاي دوران بارداري و لك‌هاي آفتاب‌سوختگي را تشديد كند اما دستگاه‌هاي جديد با مكانيسم خود از جمله تاباندن قطعه قطعه اشعه با ابزارهاي نوين موجب مي‌شود تا اين لكه ها بهبود يابند
ليزرهاي كيوسوئيچ فراكشنال (Qswith feractional) موسوم به 3mdya نتايج خوب و اثربخشي داشته است
در كره، كانادا و ايران در يكي از كلينيك‌هاي غرب تهران وجود اين دستگاه شرايط خوبي براي درمان لك‌هاي بارداري و آفتاب‌سوختگي ايجاد كرده است.
در بارداري‌هاي دوم و سوم احتمال بروز لك‌هاي بارداري بيشتر است به دليل اين‌كه اختلالات هورموني از بارداري اول آغاز شده و اثرات لك‌‌زاي خود را در بارداري‌هاي دوم و سوم نشان مي‌دهد.
بين مردم اين‌طور تصور است كه اين لك‌ها به كاركرد كبد يا اختلال در عملكرد سيستم گوارشي يا ديگر نقاط بدن مربوط است اما بايد گفت كه نه تنها به نارسايي‌هاي داخلي بدن مربوط نيست بلكه حتي لك‌هاي ملاسما به مواد غذايي مصرفي از جمله خوردن مغز كله و پاچه يا مصرف آب ليمو با ماست و انواع غذاها مربوط نمي‌شود.
دكتر سيدمسعود داودي
متخصص پوست و مو
و استاديار دانشگاه علوم پزشكي بقيه‌الله
