واریکوسل

تعریف واریکوسل

واريكوسل را شايد بتوان نوعي واريس به حساب آورد. هرچند اغلب مردم با شنيدن نام واريس ياد رگهاي پا ميافتند ولي حقيقت اين است كه رگهاي بيضه هم ميتوانند دچار اين اختلال شوند و اين اتفاق وقتي ميافتد كه دريچه هاي برگرداننده خون به شبكه سياهرگي ضعيف شوند. واريكوسل، هيدروسل، اسپرماتوسل و... گول اسمشان را نخوريد. اين بيماريها هيچ ربطي به سل ندارند و فقط دستگاه تناسلي و ادراري مردان را گرفتار ميكنند و طبيعتا از آن بيماريهايي هستند كه بسياري از مبتلايانشان را براي مراجعه به پزشك و درمان بيماريشان معذب ميكنند. اين بيماريها حتي اگر در كودكان هم اتفاق بيفتند، به سختي و با خجالت به بزرگترها منتقل ميشوند و اضطراب كودك را بيشتر و بيشتر ميكنند. واریکوسل به معنای وجود توده ای از وریدهای گشاد شده در طناب اسپرماتیک باشد. این طناب از بیضه ها به سمت شکم امتداد می یابد. و وریدهای این طناب در نهایت وارد سیستم گردش خون وریدی می شوند. طناب اسپرماتیک از عروق خونی ، عروق لنفاوی ، اعصاب و مجرای منی بر تشکیل شده است.

مسائل و مشکلات بالینی ناشی از واریکوسل

بيمار ممکن است با شکايت بزرگی، يا عدم تقارن بيضه ها، يا درد بيضه، و يا پس از ازدواج، با ناباروری مراجعه کند. ولی شايعترين فرم آن، بدون علامت، و بطور اتفاقی، حين معاينه، متوجه آن می گردند. درمعاينه، بزرگی و تورم عروق بيضه، بخصوص در سمت چپ مشهود است و درحالت ايستاده، و يا افزايش فشار شکمی تشديد می يابد و در حالت خوابيده از بين می رود (درصورتيکه تورم عروق درحالت خوابيده از بين نرفت، بايستی به نوع ثانويه آن شک کرد)

اکثر مردانی که مبتلا به واریکوسل هستند فاقد علامت می باشند. موارد بروز علامت معمولاً در طی معاینات معمول تشخیص داده می شوند. علایم و نشانه ها ممکن است شامل : درد بیضه، احساس سنگینی در بیضه ها، نازایی، جمع شدگی و کوچک شدن بیضه ها و وریدهای قابل لمس یا قابل مشاهده می باشد. در نتیجه در صورت وجود درد پیوسته و دایمی در ناحیه تناسلی باید به پزشک مراجعه نمود

واريکوسل يا واريسی شدن عروق بيضه شايعترين بيماری مردان پس از بلوغ می باشد و 10درصد مردان بالغ به آن مبتلا می باشند. واريکوسل شايعترين عامل ناباروری مردان می باشد. سن شروع بيماری معمولا در زمان بلوغ و يا بلافاصله پس از بلوغ می باشد ولی در سن کمتر يا سن بالا نيز ممکن است ايجاد گردد.شايعترين علامت واريكوسل درد خفيفي است كه مخصوصا هنگام فعاليت بروز ميكند

اين بيماري بيشتر در بيضه چپ اتفاق ميافتد و علت آن هم اختلالي در سياهرگهاي اين ناحيه است كه نميتوانند خون را به درستي تخليه كنند. به همين دليل اين رگها گشاد و طويل شده و به ويژه در مرداني كه از نظر جنسي فعال هستند موجب ايجاد درد بيضه ميشوند

علامت ظاهري اين بيماري بر اساس درجات آن متفاوت است به گونهاي كه ممكن است در درجات خفيف بيماري هيچ بيرونزدگي يا تودهاي در اين ناحيه موجود نباشد و يا در درجات شديد آن وقتي فرد ميايستد تودهاي از رگها به صورت پيچ در پيچ و متسع در بالا و پشت بيضه قابل لمس باشد. اكثر مبتلايان به واريكوسل به دليل از دست دادن توانايي توليد اسپرمهاي مناسب دچار ناباروري نيز ميشوند. اين بيماري با عمل جراحي قابل درمان است و حتي ناباروري مردان را نيز تاحدود زيادي ميتوان از بين برد. البته اگر واريكوسل در يك مرد مسن به طور ناگهاني بروز كند، ميتواند نشانه بدي باشد چرا كه تومورهاي كليه مي توانند باعث بروز اين حالت در افراد مسن شوند

واريكوسل جانبي سمت چپ در 85% از مردان با اين مسئله (برگشت غير طبيعي خون ) و واريكوسل سمت راست در 15% از مردان مشاهده شده و گرفتار شدن هر دو قسمت (چپ و راست ) اين مسئله در 20% از مردان مشاهده شده است

بعضي از مردان که واريکوسل بزرگ دارند هيچ نشاني از آسيب بيضه ندارند ، حال آنکه برخي از مردان با واريکوسل کوچک ممکن است نابارور باشند

علت ایجاد واریکوسل چیست؟

عقايد و نظرهاي گوناگوني در مورد چگونگي بوجود آمدن واريكوسل و مبتلا كردن افراد وجود دارد :
1ـ درجه بيضه دان. بيضة برآمدة طولاني درجة حرارت زيانبخشي كه موجب توليد اسپرم مي شود.
2ـ تراكم غير طبيعي غدة فوق كليوي و اجسام كليوي ممكن است مانع رشد عادي اسپرم شود.
3ـ جريان غيرعادي خون سياهرگ از رشد بيضه دان جلوگيري كرده توليد محصولات زائد سوخت و ساز را افزايش مي دهد و كاهش دستيابي به اكسيژن مغزي و ضروري براي رشد اسپرم را موجب ميشود.
4ـ جريان غير طبيعي خون مي تواند مانع تراكم تستوسترون شود كه اين تغيير مي تواند مانع توليد اسپرم گردد

زمانیکه دریچه هایی که جریان خون را از وریدهای اطراف بیضه به سیستم گردش خون تنظیم می کنند دچار اختلال شوند واریکوسل ایجاد می شود و در نتیجه خون جمع شده و سبب گشادی وریدها می شود. به نظر می رسد رژیم های غذایی کم فیبر و پر چربی از جمله عوامل بروز واریکوسل باشند. چرا که در این حالتها فرد دچار یبوست های طولانی مدت شده و برای دفع، نیاز به زور پیدا می کند. همین زور زدنهای مکرر بر روی دیواره عروق فشار وارد کرده و سبب تخریب بافت جداره و عروق
می شود.فاکتور دیگری که برروی ایجاد واریکوسل اثر می گذارد، کاهش میزان فلانوییدها در غذاها می باشد. این ترکیبات به فراوانی در میوه ها و سبزی ها یافت می شود و می تواند در عملکرد اتصالی جداره عروق خونی دخالت داشته باشند

عامل ايجاد بيماری واريکوسل چيست؟
بيماری واريکوسل با واريسی شدن و گشادشدن عروق وريدی (سياهرگهای) بيضه ظاهر می گردد که در دو گروه اوليه و ثانويه تقسيم بندی می گردد. در نوع اوليه، هيچ عامل ايجادکننده مشخصی وجود ندارد، گرچه تئوری اشکال در دريچه های لانه کبوتری وريدهای بيضه، طولانی بودن مسير اين وريدها و احتمال اثر فشاری ساير عروق و احشاء شکمی مطرح می باشد ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است. اين نوع عامل عمده واريکوسل است و 90درصد در سمت چپ می باشد. نوع ثانويه که بدنبال وجود عامل مشخص ايجادکننده انسداد در عروق داخل شکم ايجاد مي گردد درصد کمی از واريکوسل ها را شامل میشود و علت ايجادکننده آن غالبا توده های شکمی، بخصوص تومورهای بدخيم می باشد که تشخيص آن مهم و حياتی است

تشخیص واریکوسل

واریکوسل می تواند در یک بیضه یا در هر دو ایجاد شود ولی در حدود 85 درصد موارد این اختلال در سمت چپ ایجاد می شود زیرا جریان خون در ایجاد سمت با مقاومت بیشتری روبرو می باشد. ممکن است واریکوسلهای بزرگ با چشم غیر مسلح نیز قابل رؤیت باشند. واریکوسلهای متوسط نیز از طریق معاینه و لمس ناحیه تناسلی قابل تشخیص می باشند. فردی که مشکوک به واریکوسل می باشد باید در حالت ایستاده معاینه شود. زیرا در این حالت احتمال لمس و رؤیت وریدها بیشتر خواهد بود.واريکوسل بصورت کيسه پر از کرم(‍ پیچ پیچ ) لمس مي شود و وقتي که بيمار بخوابد ناپديد مي شود يا به طور محسوسي کوچک مي شود.واریکوسلهای کوچک نیز از طریق روشهای خاصی نظیر سونوگرافی داپلر یا ترموگرافی و ونوگرافی قابل مشاهده هستند
غالبا بيضه سمت واريکوسل از طرف ديگر کوچکتر است.با استفاده از اولتراسوند ميتوان اندازه وريد ها و جريان خون غيرطبيعي را مشاهده کرد.واريكوسل جانبي سمت چپ در 85% از مردان با اين مسئله (برگشت غير طبيعي خون ) و واريكوسل سمت راست در 15% از مردان مشاهده شده و گرفتار شدن هر دو قسمت (چپ و راست ) اين مسئله در 20% از مردان مشاهده شده است.

تشخيص واريكوسل چگونه انجام مي‏شود؟

پزشك بيمار را در حالت ايستاده قرار داده و طناب اسپرماتيك را لمس مي‏كند (طنابي كه به نظر مي‏رسد بيضه‏ها از آن آويزان شده‏اند). از بيمار مي‏خواهد كه سرفه كند و در اين حالت واريكوسل مانند يك دسته كرم در زير دست لمس مي‏شود. اين حالت (ورم كردن) به صورت متناوب ايجاد مي‏شود. بهترين راه تأييد تشخيص, استفاده از تست داپلر (Doppler)‌ مي‏باشد. در اين تكنيك يك ميلة كوچك به شكل قلم برروي طناب اسپرماتيك قرار داده مي‏شود كه امواج صوتي عروق خوني را گرفته و با تقويت آن, جريان خون را اندازه‏گيري نموده و ميزان آن را به صورت نمودارهاي ميله‏اي شكلي نشان مي‏دهد. بيماران مبتلا به واريكوسل دچار نقص بازگشت جريان خون در طي سرفه‏كردن مي‏باشند كه به صورت امواج بلند ميله‏اي نشان داده مي‏شود.آزمايشات ديگري كه به صورت نه چندان شايع جهت تأييد تشخيص واريكوسل بكار مي‏روند عبارتند از: سونوگرافي داپلر، ونوگرام (يك نوع تصويربرداري مخصوص با اشعه X) و ترموگرام