یوگای کودکان و تمرین سلامتی

یوگای کودکان و تمرین سلامتی
با صنعتی شدن جوامع ودگرگون شدن روابط و مناسبات انسانی، بشربیش از هر زمانی نیاز و لزوم آرامش را در زندگی خود احساس می کند. آرامشی که در پی ورود تکنولوژی و فناوری های مختلف و تاثیرات مخرب آنها از بین رفته و انسانها را از هویت اصلی و درونیشان دور کرده است. استرس ها و انواع ناراحتی های روحی، مشکلات و بیماریهای جسمی و حتی افکار و روشهای غلط زندگی عواقب و آثار شرایط زندگی عصر حاضر است.

با صنعتی شدن جوامع ودگرگون شدن روابط و مناسبات انسانی، بشربیش از هر زمانی نیاز و لزوم آرامش را در زندگی خود احساس می کند. آرامشی که در پی ورود تکنولوژی و فناوری های مختلف و تاثیرات مخرب آنها از بین رفته و انسانها را از هویت اصلی و درونیشان دور کرده است. استرس ها و انواع ناراحتی های روحی، مشکلات و بیماریهای جسمی و حتی افکار و روشهای غلط زندگی عواقب و آثار شرایط زندگی عصر حاضر است.
تاکنون روشها و ابزارهای گوناگونی برای مواجهه با این شرایط ایجاد و بکار گرفته شده است از قبیل آموزش مهارتهای زندگی، رفتار درمانی، آموزه های مذهبی، هنر، ورزش و … اما در این میان شاید یکی از جامع ترین روشها که به نوعی از همه مزایای شیوه های فوق بهره گرفته یوگا باشد.
یوگاه به عنوان علمی دقیق و کاربردی با قدمتی بیش از سه هزار سال با هدف وحدت و یکی شدن جسم و ذهن به دنبال یافتن تعادل در تمام ابعاد زندگی است. کار کردن، معاشرت، تغذیه، ارتباطات و… هر یک جنبه هایی از زندگی را شامل می شود که باید برای حفظ سلامت آنها کوشید. در این بین کودکان نیز چون دیگر افراد جامعه چه به طور مستقیم و چه از طریق خانواده و والدین در معرض تنشها و فشارهای موجود در پیرامون خود قرار می گیرند علاوه بر این وجود ناکامیها ، تعارضها و اضطرابهایی که به علت ویژگیهای دوران کودکی تجربه می کنند و تاثیرات نامطلوب آنها، کودکان را نیازمند یاری و آموزش برای برخورد و حل مشکلاتشان می کند.
خانم شایسته نحوی مربی یوگا و پژوهشگر موسسه کودکان دنیا استفاده از یوگا برای رسیدن به آرامش را در مورد کودکان نیز توصیه می کند و بیان می دارد : «یوگا دارای دو بعد جسمی و ذهنی (روحی) است که از طریق ایجاد تعادل میان فعالیتهای نیمکره راست و چپ مغز، هماهنگی اعضا و افکار انسان را سبب می شود. یوگا علاوه بر جسم، ذهن را نیز کنترل کرده و کمک می کند که برخوردها و عکس العملهای افراد آگاهانه باشد و با ایجاد تمرکز، آرامش را برای انسان به دنبال دارد. از پراکندگی ذهن جلوگیری می کند و فرد را برای حضور در لحظه و دور شدن از گذشته، در عین اینکه از تجربیات آن سود می برد یاری می کند. کودکان به علت ویژگیهای سنی و توانائیهای رو به رشدشان، به خوبی می توانند آموزشهای یوگا را فرا گیرند و از تاثیرات مثبت آن بهره عمیق و ماندگار ببرند. وی با بیان اینکه حرکات یوگای کودک و بزرگسال با هم متفاوت است اشاره کرد چون کودکان نمی توانند زمان زیادی تمرکز داشته باشند زمانی که برای حرکات آنها در نظر گرفته می شود کوتاه و بین 3 تا 5 دقیقه است و در حالیکه حرکات یوگای بزرگسالان قوی تر و بیشتر روی ذهن کار می کند، یوگای کودکان همراه با بازی و سایر روشهای شاد صورت می گیرد. چون کودکان زندگی را بیش از هر چیزی با بازی تجربه می کنند».
«وی که دارای چندین سال سابقه کار یوگا می باشد ضمن تاکید بر اینکه بعد جسمی و ذهنی یوگا از یکدیگر قابل تفکیک نیست و یوگا کار بر روی شخصیت انسان است که هم بعد فیزیکی و هم بعد فکری و روحی را همزمان مورد تمرین و آموزش قرار می دهد، تمرینات جسمی یوگا را متنوع و با اهداف و نتایج گسترده عنوان کرد. از آن جمله تمرینات مربوط به تنفس که نحوه دم و بازدم صحیح به کودکان آموزش داده می شود و اینکه کودکان بتوانند آن را درک کنند و به شناختی از نحوه تنفس خود دست یابند و در عین حال با یادگیری تنفس عمیق و درست، اکسیژن لازم را به مغز خود برسانند؛ و همچنین تمرینات مربوط به ستون فقرات و نحوه صحیح نشستن و نیز تمریناتی که کشیدگی عضلانی ایجاد می کند و بدن را نرم و منعطف می سازد را، از جمله تمرینات جسمی یوگا برای کودکان بیان کرد».
کار برروی احساسات و هیجانات که در دوران کودکی جایگاه بخصوصی در یوگا دارد از مواردی است که نحوی به عنوان بعد ذهنی یوگا به آن اشاره می کند: «نحوه درک، بیان و کنترل احساسات همگی نکاتی است که کودک شاید به تنهایی نتواند از عهده انجام آنها برآید و یوگاه به کودک کمک می کند تا بتواند هیجانات منفی مثل خشم، عصبانیت، ترس و حتی شادی را کنترل کند. معمولا در شروع آموزشهای یوگای کودکان موضوعاتی که کودکان با آنها درگیر هستند مثل ترس از تنهایی عنوان می شود و لحظاتی به گفتگو و پرسش و پاسخ در مورد آن می پردازند در این مواقع کودکان به بیان احساساتشان نسبت به ترس تشویق می شوند حتی کودکانی که تمایل کمتری به بیان دارند با شنیدن خاطرات و صحبتهای دوستانشان از ترس ، اشتییاق بیشتری برای گفتگو به دست می آورند در پایان گفتگو از کودکان می خواهیم ترس خود را بر روی تابلو ترسیم کنند و این باعث خنده کودکان می شود و هر کودکی وسوسه می شود ترس خود را به صورتی نقاشی کند. با این کار علاوه بر اینکه ذهن آسیب دیده کودکان پاکسازی و سالمسازی می شود کودک نحوه بیان احساسات درونی خود را نیز فرا می گیرد و در نهایت آمادگی ذهنی لازم را برای شروع حرکات جسمی یوگا به دست می آورد». وی همچنین عنوان کرد: «تقویت تمرکز و تخیل که از نکات مشترک میان کار یوگای کودک با بزرگسالان است در یوگای کودکان دارای اهمیت است. مثل حرکت فوت کردن شمع یا در آوردن صدای زنبور که تمرکز ذهن را بالا می برد. یا دعوت از کودک برای قرار دادن خودش در جایی که به آن علاقه دارد و از او سوال می کنیم که چه می بیند و از این طریق دامنه تخیل او را رشد می دهیم و کودک در این مواقع علاوه بر اینکه نیازها و علایقش را نشان می دهد از حضور ذهنی در آن جا لذت می برد و با آن لذت از تخیلات خود بر می گردد.
«تقویت حواس پنجگانه نکته دیگری است که مربی یوگای کودکان به عنوان یکی از اهداف بزرگ یوگا از آن یاد می کند. مثل گوش دادن به آواها و صداهای اطراف و خوب دیدن پدیده های محیط پیرامون کودک، که در واقع آموزش درست دیدن به حساب می آید و بیشتر در قالب طبیعت گردی و گردش در فضای باز صورت می گیرد. مشاهده مظاهر طبیعت نه تنها به تقویت حواس کودک کمک می کند او را به شناخت جدید و برخوردی متفاوت آشنا می سازد . مشاهده حرکات گربه یا سگ یا گلها و گیاهان علاوه بر آشنایی با طبیعت زمینه لازم برای انجام حرکات جسمانی یوگا که برگرفته از پدیده های طبیعی است فراهم می کند. وقتی کودک را تشویق می کنیم به نحوه خوابیدن یا غذا خوردن و کشش بدن گربه نگاه کند با این عمل علاوه بر اینکه از برخی رفتارهای نادرست کودکان مثل آسیب رساندن به حیوانات جلوگیری کرده ایم، احترام به محیط زیست و حفاظت از آن را آموزش داده ایم. ترتیب اردوهای یک روزه در طبیعت به همراه غذایی ساده از خشکبار، کمک بزرگی در نشان دادن نظم و هماهنگی موجود در طبیعت و نتایج زیبا و آرامش بخش این نظم و هماهنگی به کودکان می کند».
«این مربی با اشاره به اینکه یوگا ورزش صلح و دوستی است و اینکه رقابت و برتری جویی در این ورزش جایگاهی ندارد انجام تمرینات یوگا در خانه را در ایجاد لحظاتی شاد و فضایی صمیمی بین اعضا خانواده بسیار مفید و سازنده دانست و یوگا را تمرین سلامتی در جمع عنوان کرد که خانواده را در ایجاد روابط سالم و بهبود مسائل و مشکلات موجود بین آنها از طریق ایجاد فرصتهایی برای درکنا رهم بودن یاری می کند».
خانم نسرین احمدشاهی مربی یوگای کودکان در موسسه یوگا پیام مهر، نیز در ارتباط با این موضوع اشاره می کند که : «تاثیرات یوگا بر افراد مختلف بسته به شخصیت و درک و بینش آنها از فعالیتهای آن تفاوت دارد. اجرای تمرینات حرکات یوگا را نیز متناسب با سن افراد دارای تفاوتهایی دانست و کودکان را به علت داشتن ویژگیهای جسمی و ذهنی خاص، نیازمند روشهای ویژه مناسب گروه سنی خودشان دانست. احمدشاهی با توجه به اینکه نیاز و شرایط روز یعنی خانواده های تک فرزند، اشتغال والدین و کمبود وقت و نبود فرصتهای کافی برای خانواده ها در ایجا د شرایط همنشینی و جمعهای خانوادگی، لزوم یوگای کودکان را روشن می کند؛ نحوه اجرا و برنامه ریزی انجام فعالیتهای یوگا را نکته مهمی برشمرد که باید در مورد یوگای کودکان به آن توجه کرد. یعنی تمرینات یوگا باید متناسب با سن و قوای جسمی-ذهنی آنها باشد. این تمرینات برای کودکان خردسال بر اساس بازیهای خلاقه ، پیش زمینه های موسیقی، اجرای تئاتر و نمایشهای خلاق برنامه ریزی شده اند. در حقیقت یوگا برای آنها باید مثل بازی و سرگرمی دنبال شود. بازی برای کودکان نوعی فعالیت با هدف است. هنگام بازی کودک به خلق تصاویر ذهنی می پردازد و این واقعیت می تواند وسیله ای برای درک اندیشه و مفاهیم گردد، بنابراین بازیهایی که دقت و توجه را افزایش می دهند از بسیاری از آموزش ها نتیجه مطلوب تری دارند. اغلب بازیهای سرگرم کننده می توانند اراده را تقویت کنند و تمرکز بیشتر ایجاد نمایند. بنابراین وقتی شما تعالیم یوگا را در قالب بازی و متناسب با سن کودکان آموزش می دهید آنها به آسانی و راحتی بازی را فرا می گیرند».
«خانم مهربانو ادیبی(مربی موسسه یوگا پیام مهر) که فعالیتهای گسترده ای در مورد غیر مستقیم کردن آموزش از طریق قالبهای هنری و نمایشهای عروسکی داشته است بازیهای نمایشی همراه با موسیقی و اجرای حرکات منظم و موزون با ریتم مشخص را علاوه بر اینکه برای کودکان دلپذیر عنوان می کند اجرای آنها را در تمرینات یوگای کودکان موجب بروز و پرورش قوای خلاقه آنها می داند که می تواند نظم و همکاری گروهی را با هماهنگی به آنها بیاموزد . درک ریتم ، سکون و حرکات از طریق بازیهای نمایشی و حرکات موزون برای کودکان ساده تر و جذاب تر است و به این علت استفاده از تمرینات نمایشی در آموزش یوگای کودکان را توصیه می کند».
یوگای کودک با تاکید بیشتر بر رشد احساسی و هیجانات آنها، زمینه بالا بردن درک و قوای هوشی را ایجاد می کند. یوگا اگر به صورت جدی و مستمر توسط خانواده ها برای کودکان اجرا شود و تنها به عنوان تفریح و گذران ساعات فراغت به آن نگریسته نشود می تواند تاثیرات مفید خود را بر جسم و روح کودک باقی گذارد. مربیان یوگا علاقمندند که به یوگا به عنوان واحدی درسی نگریسته شود که می تواند در کنار سایر مواد درسی سهم به سزایی در رشد و پرورش قوای کودکان داشته باشد.