يك* گام* ديگر تا يافتن زميني* ديگر

يك* گام* ديگر تا يافتن زميني* ديگر

http://www.hupaa.com/upload/thumb/thumb_5764227.jpgاز وقتی کشف سیارات فراخورشیدی آغاز شد، انسان توانست به چشم*اندازهای وسیع*تری در عالم نظر بیندازد. این جستجو هدفش یافتن دنیاهای دیگر بود؛ سیاراتی که دور خورشیدهایی غیر از خورشید زمین می*چرخند و ممکن است در برخی از آنها حیات شکل گرفته شده باشد.

[ نجوم و اخترفيزيك ]

جام جم آنلاين: از وقتي كشف سيارات فراخورشيدي آغاز شد، انسان توانست به چشم*اندازهاي وسيع*تري در عالم نظر بيندازد. اين جستجو هدفش يافتن دنياهاي ديگر بود؛ سياراتي كه دور خورشيدهايي غير از خورشيد زمين مي*چرخند و ممكن است در برخي از آنها حيات شكل گرفته شده باشد.
http://www.jamejamonline.ir/Media/im...0918060538.jpg
از آغاز اين جستجو تاكنون تعداد بسياري از اين سيارات كشف شده*اند كه هر يك دنيايي متفاوت با سيارات آشناي منظومه شمسي داشتند. بسياري از آنان بيش از آن كه شبيه سياره آشناي ما باشند، مثل غول منظومه شمسي، مشتري بودند؛ اما تلاش ستاره*شناسان براي يافتن سياره*اي مانند زمين بيش از هر زماني به حقيقت نزديك*تر شده است. هفته گذشته براي اولين بار گروهي از دانشمندان موفق شدند سياره*اي را بيابند كه بر خلاف بسياري از يافته*هاي پيشين ايشان سياره*اي سنگي است. سياره*اي كه بررسي*هاي بيشتر روي آن مي*تواند درك بهتري از شكل*گيري سياره*هاي سنگي در منظومه*هاي دوردست به دست دانشمندان بدهد.
جستجو براي يافتن سيارات فراخورشيدي و حداقل بحث درباره آنها ريشه*اي قديمي دارد. اگرچه تنها حدود 2 دهه است كه انسان موفق به پيدا كردن البته غيرمستقيم اين سياره*ها شده است، اما تاريخ بحث بر سر حضور آنها، تاريخي عميق*تر است. در دوران قرون وسطي يكي از نخستين افرادي كه سخن از دنيا*هاي ديگر به زبان آورد، جوردانو برونو بود. او نه بر پايه مشاهدات رصدي و تجربي كه بر مبناي نظام فكري خود امكان وجود دنياهايي ديگر مانند زمين در اطراف ديگر ستاره*هاي آسمان را ممكن فرض كرد و حتي گامي هم فراتر نهاد و اعلام كرد ممكن است روي اين سيارات حيات وجود داشته باشد و مردماني زندگي كنند.
البته اين عقيده تند در آن زمان به همراه مجموعه*اي از اتهامات ديگر مانند ادعاي چرخش زمين به دور خورشيد، بحث*هاي كيمياگري و... باعث شد تا از طرف دادگاه تفتيش عقايد دستگير و به جرم ابراز عقايد مخالف واتيكان زنده در آتش سوزانده شود. اما شايد روزي خود او هم تصور نمي*كرد كه بحثي اينچنين روزي به واقعيتي بدل شود كه در هر كتاب اطلاعات عمومي بتوان سراغ آن را گرفت.
پس از مدت*ها بحث نظري و چند كشفي كه با خطا همراه بود، سرانجام در دهه 90 ميلادي بود كه كشف نخستين سياره فراخورشيدي كه به دور ستاره 51 فرس اعظم مي*چرخيد، تاييد شد. اين كشف آغاز مسابقه*اي بزرگ در كشف سيارات فراخورشيدي بود. هم اكنون 374 سياره فراخورشيدي كشف شده*اند كه به دور 315 ستاره در حال چرخشند.
بسياري از اين سياره*ها، سياره*هايي هستند كه به مشتري*هاي داغ معروفند. مشتري، غول منظومه شمسي است كه بر خلاف زمين ما سياره*اي سنگي نيست و در واقع از يك توده گاز بزرگ تشكيل شده از هيدروژن و هليوم است. به عبارت ديگر، اگر روزي به اين سياره سفر كرديد نبايد انتظار داشته باشيد جايي براي ايستادن روي آن پيدا كنيد.
براساس برخي نظريه*هاي پيدايش منظومه شمسي، فاصله سيارات با ستاره*هاي مادر خود با چگالي آنها متناسب است، يعني هر چه سياره كم*چگال*تر باشد در فاصله دورتري از ستاره مادر قرار مي*گيرد مثلا در منظومه شمسي ما عطارد، زهره، زمين و مريخ كه سيارات سنگي به شمار مي*روند در فاصله نزديك*تري از مشتري و زحل و نپتون و پبوتون كه سيارات گازي هستند قرار دارند. كشف سيارات فراخورشيدي شك*هايي را درباره صحت اين رابطه ايجاد كرد. بيشتر سيارات پيدا شده و در حقيقت همه آنها بجز مورد اخير، غول*هاي گازي نظير مشتري بودند كه حتي در فواصل بسيار نزديك*تري به دور ستاره مادر خود مي*چرخيدند. در نمونه*اي، يك سياره غول*پيكر گازي با جرم اندكي بيش از مشتري در مداري به دور ستاره مادر خورشيد مانندش مي*چرخد كه فاصله آن تا ستاره از فاصله عطارد تا خورشيد هم كمتر است. وجود چنين سياراتي باعث شد اصطلاح مشتري*هاي داغ باب شود؛ سيارات گازي*اي كه به دليل نزديكي با ستاره مادر، بخشي از جو خود را تحت تاثير دماي ستاره از دست مي*دهند؛ البته پيدا نشدن سياراتي مانند زمين دانشمندان را نااميد نكرد. بزرگ*ترين مشكل اين بود كه ابزارهاي ما توان كافي براي تشخيص تاثير ستاره*هاي كم*جرم*تري مانند زمين بر ستاره مادر خود را نداشتند. به همين دليل بسياري از محققان اميدوارند ماموريت فضايي كپلر كه كار خود را آغاز كرده است، بتواند به دانشمندان در شكار سيارات فراخورشيدي كمك كند.
كشف اخير گروهي از محققان را مي*توان نقطه عطفي در تحقيقات مربوط به سيارات فراخورشيدي قلمداد كرد
در اين ميان، كشف اخير گروهي از محققان را مي*توان نقطه عطفي در تحقيقات مربوط به سيارات فراخورشيدي قلمداد كرد.
اين كشف سياره كوچكي در فاصله 500 سال نوري از زمين است و ركورد تيزپاترين سياره فراخورشيدي كشف شده تاكنون را به خود اختصاص داده است. اين سياره كه به نام b7CoRoT- معروف شده تنها 5/2 ميليون كيلومتر از ستاره مادر خود فاصله دارد، اما نكته مهمي كه باعث تمايز اين سياره از بقيه كشفيات تاكنون مي*شود هيچ يك از اين موارد نيست. اين سياره يك سياره سنگي است.
اين سياره را گروهي معروف بهCoRoT با استفاده از روش گذر سياره*اي كشف كرده*اند. در اين روش رصدگران به طور منظم ستاره مادر را زير نظر داشتند. اگر سياره*اي در اطراف آن باشد و ما آنقدر خوش شانس باشيم كه مدار چرخش سياره به دور ستاره مادرش در راستاي خط ديد ما واقع باشد، آن گاه مي*توان كاهش نور ستاره بر اثر عبور سياره از مقابل آن را اندازه*گيري كرد و از اين طريق نه*تنها به وجود سياره پي برد كه بسياري از مشخصات آن نظير وضعيت جوي، اندازه، سرعت حركت مداري و... را محاسبه كرد.
قطر اين سياره 22900 كيلومتر است، يعني 80 درصد قطر آن بزرگ*تر از زمين ماست و به همين دليل هنوز نمي*توان آن را سياره*اي مانند زمين تصور كرد، اما به هر حال سياره*اي سنگي است. از سوي ديگر اين سياره به دور ستاره*اي بسيار جوان مي*چرخد. اين ستاره تنها 5/1 ميليارد سال عمر دارد كه در مقايسه با خورشيد ما بسيار جوان به شمار مي*رود. عمر خورشيد ما حدود 6/4 ميليارد سال است.
ويژگي قابل توجه ديگر اين سياره به سرعت مداري بالاي آن در مقايسه با جرمش بازمي*گردد.
كشف اين سياره سنگي باعث مي*شود تا نام آن در ميان فهرست كوچكي از سيارات فراخورشيدي قرار گيرد كه به دليل جرمشان بايد آنها را سنگي غول*پيكر دانست.
اما هنوز راه درازي تا كشف سياراتي مانند زمين باقي است. كشف سياراتي مانند اين نمونه اگرچه به برخي پرسش*هاي مهم ما پاسخ مي*دهد، اما در كنارش ده*ها پرسش جديد ايجاد مي*كند كه تنها بررسي*هاي آينده و كشف سيارات ديگر مي*تواند پاسخي براي آنها پيدا كند.
البته دانشمندان اميدوارند براي رسيدن به اين پاسخ*ها زمان طولاني را صرف نكنند. با آغاز به كار كامل تلسكوپ فضايي كپلر كه اينك در مدار خود قرار گرفته است، انتظار مي*رود يكباره شاهد كشف صدها ستاره فراخورشيدي جديد باشيم. كشف اين سيارات كه با توجه به توان و حساسيت ابزارهاي كپلر احتمال پيدا شدن سيارات زمين مانند در ميان آنها را افزايش مي*دهد، باعث خواهد شد يك باره حجم انبوهي از اطلاعات در اختيار دانشمندان قرار گيرد كه بتوانند با كمك آن رازهاي سر به مهر عالم را باز گشايند.
سرزمين*هاي دوردست اينك انتظار كشف شدن توسط زمينيان را مي*كشند.