چكيده: "طيف بسامد منبع طبيعي محدود‌ي است كه مي‌بايست با وسايل مختلف از جمله فناوري‌هاي نوين و مديريت قوي تلاش كرد تا حداكثر بهر‌ه‌برداري بهينه از آن به عمل آيد. همواره يكي از مهم‌ترين دغدغه‌ها در استفاده از طيف افزايش كاربران بوسيله‌ي افزايش ظرفيت و گنجايش كاربران طيف بوده و هست. از اين رو در اين بخش نگاهي داريم به گوشه‌اي از روش‌ها و سامانه هاي اتخاذ شده جهت افزايش ظرفيت و كاربري بسامد."
يكي از راه كار‌هاي متداول جهت افزايش ظرفيت طيف بسامدي استفاده از سامانه‌هاي مختلف سيگنال دهي و كد گزاري است به طوري كه با به كارگيري اين سامانه‌ها ظرفيت موجود در هر كانال ارتباطي به ميزان چشم گيري قابل افزايش خواهد بود. استاندارد‌هاي مختلفي جهت سامانه‌هاي كد گذاري و سيگنال دهي تعيين شده است كه برخي از آن‌ها را از نظر مي‌گذرانيم.
شناسه‌ي صوتي پيوسته: (CTCSS)
كه به آن خط خصوصي (PL) و يا محافظ كانال نيز گفته مي‌شود كه جهت ايجاد شاخص شناسايي منحصر به فردي براي هر يك از كاربراني كه از يك بسامد واحد استفاده مي‌نمايند كاربرد دارد. اين سامانه متشكل از يك تون صوتي است كه به صورت پيوسته همزمان با هر بار ارسال توسط راديو ارسال مي‌گردد. استفاده از اين تون ها همچنين روشي براي افزايش كاربران بر روي يك كانال و بهينه‌سازي سامانه و نيز جلو‌گيري از شنيدن پيام‌هاي منحصر به يك كاربر ، توسط ديگران خواهد بود به طوري كه هر يك از كابران داراي تون شناسه‌ي خاص خود هستند كه درصورت نياز مي‌توان به طور اختصاصي و بدون شنود ديگران با هر يك از كاربران ارتباط برقرار كرد، چنان‌چه در جدول شماره 1 مشاهده مي‌فرماييد استفاده از اين كد‌ها براي كاربران به نسبت تعداد آن‌ها محدوديت دارد.
تون هاي (PL) همگي با بسامد‌هايي پايين‌تر از (300Hz) هستند و تون ها به وسيله‌ي *****هاي الكترونيكي داخل دستگاه‌هاي فرستنده و گيرنده قابليت رمز‌گذاري و رمز‌گشايي دارند، تعداد تون هاي استاندارد اين سامانه 42 عدد ازHz) 67) الي ( 254.1 Hz) هرتز تعيين شده است.
*خط خصوصي ديجيتال (DPL)
اين سامانه از يك شناسه‌ي صوتي ديجيتالي كوچك براي پوشيده سازي مكالمات استفاده مي‌نمايد. تفاوت عمده‌ي اين روش با روش PL در استفاده‌ي سامانه DPL از دو نوع كد است، يكي از شناسه‌ي معمولي و در مقابل آن شناسه‌ي معكوس قرارداد، كه در زمان ارسال و دريافت پيام‌ها از طرف فرستنده رمز‌گذاري و از طرف گيرنده‌ي پيام رمز‌گشايي مي‌گردد. در جدول زير (شماره‌ي 2) كد‌هاي استاندارد اين سامانه را مشاهده مي‌نماييد.
*كاربرد كد‌هاي PL و DPL:
چند ايستگاه و با شبكه‌ي راديويي را كه در مجاورت يكديگر و با يك بسامد مشغول به كار مي‌باشند در نظر بگيريد، در اين حالت در صورتي‌كه تجهيزات شبكه از هيچ يك از انواع سامانه‌هاي سيگنال دهي PL و يا DPL استفاده نكنند تمامي مكالمات بر روي بسامد مورد استفاده به وسيله‌ي هر يك از كاربران هر كدام از شبكه‌ها براي تمامي افراد شبكههاي هم بسامد قابل شنود و دريافت است در حالي‌كه اگر اين كاربران هر يك از چندين كد مختلف PL يا DPL براي خود استفاده نمايند در اين صورت قادر خواهند بود بدون ايجاد تداخل و شنود براي يكديگر بر روي يك بسامد ارتباط برقرار نمايند.
DTMF
استاندارد "تون هاي دوبل چند بسامد" يا (DTMF) تون هايي هستند كه براي فراخواني و شناسايي خودكار شماره (ANI) به كار مي‌روند. اين تون ها با تركيب شدن قادر‌ند اعمال زيادي را در عملكرد راديو‌ها كنترل نمايند. هريك از اين تون ها براي مدت (100 Mls) ميلي‌ثانيه توسط راديو‌ها ارسال مي‌گردد كه تعداد كد‌ها بستگي به سامانه مورد استفاده خواهد داشت كه اغلب 4 كد در نظر گرفته مي‌شوند.
شماره‌ي شناسايي خودكار ديجيتالي روشي جهت ارسال اطلاعات به مركز كنترل سامانه و شبكههاي راديويي مي‌باشد كه مي‌تواند مشتمل بر شناسه‌ي راديو كاربر، موقعيت مكاني متحرك در سامانه‌هاي ارسال موقعيت و يا شرايط اضطراري باشد.
سامانه شماره‌گيري (DTMF) كه از دهه‌ي 1950 به عنوان چند بسامدي مشهور شده است روشي براي هدايت و تعيين مسيرهاي ارتباطي از ميان سوييچ‌هاي تلفني است. در اين روش در زمان ارسال هر يك از كد‌ها براي شماره‌گيري دو تون مختلف يكي از گروه بالا و ديگري از گروه حد پايين براي گيرنده ارسال مي‌گردد كه در تركيب با هم، هر دو تون تشكيل شناسه‌ي يك عدد از 0 تا 9 را مي‌دهند. براي مثال عدد 4 متشكل است از 1209Hzو 770Hz است.
در هر فرستنده بشترين قدرت سيگنال ارسالي از هر جفت تون نبايد متجاوز از 1dbm+و حداقل آن نيز نبايد كمتر از 8.5dbm-براي هر يك از بسامد‌هاي گروه بالا باشد. در جدول زير تون اسب تون هاي بالا و پايين براي هر يك از ارقام DTMF تشريح شده است.
هر گيرنده به هنگام دريافت يك سيگنال در قالب DTMF وظيفه‌ي بررسي مواردي را دارد كه عبارتند از:
1- تشخيص يك بسامد از گروه بالا و ديگري از گروه پايين
2- طول زمان ارسال و دريافت هر دو دسته از بالا و پايين بايد براي حداقل 40 ميلي‌ثانيه باشد.
3- در ميان ارسال هر جفت بسامد مي‌بايست يك وقفه‌ي زماني كه حداقل برابر 85 ميلي‌ثانيه (هزارم ثانيه) مي‌باشد، قابل تشخيص باشد.
4- قدرت سيگنال‌هاي دريافتي DTMF توسط گيرنده بايد بين حداقل 25dBm- و حداكثر 0dBm باشد.
اين سامانه اساسي كار شماره‌گيري در تلفن‌هاي ثابت و سيار و همچنين سامانه‌هاي راديويي جهت برقراري ارتباط با خطوط تلفن و نيز تماس‌هاي راديوي انتخابي (خصوصي) را فراهم مي‌آورد.
شروین هادی نژاد
ماهنامه دنیای مخابرات وارتباطات شماره 18
