تاریخچه گیاهان دارویی در ایران
http://img.tebyan.net/big/1389/11/07...1131457153.jpg
تاریخچه پزشكی و درمان در ایران به دوران آریایی، در حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد و نیز نخستین نوشته ها و نسخه های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به 3000 سال قبل از میلاد بر می گردد. دوران ما قبل اسلام
نخستین پزشك آریایی به نام تریتا یا آترت نام داشت كه از دیدگاه زرتشت و اهورا مزدا شخصی بود پرهیزكار، دانا، كام كار، توانا كه برای نخستین بار، ناخوشی، تب و زخم نیزه را بازداشت. نام تریتا نه تنها در فرهنگ ایرانی بلكه در هندوستان نیز به عنوان اولین پزشك آریایی معرفی شده است. تریتا به عنوان نخستین پزشك و جراح آریایی با گیاهان و خواص آن ها آشنایی فراوان داشت. او برای درمان بیماری ها از عصاره های گیاهانی كه خود استخراج می كرد، استفاده می نمود.
از سایر نام داران آریایی در این عرصه می توان جمشید یا یما، فریدون یا تئا و غیره را نام برد. یما و تراتااونا از نخستین كسانی بودند كه در ایران باستان توانستند بیماران دچار مشكلات پوستی، استخوانی و دندانی را از افراد سالم تشخیص دهند.
پیامبر تمدن آریایی تاكید زیادی بر حفظ و بقای گیاهان كرده است. در این تمدن قدیمی ایرانی دو گیاه "مورد و انار" مقدس بودند و همواره در بین مردم از ارزش والایی به دلیل سلامت انسان و محیط زیست برخوردار بوده اند.
http://img.tebyan.net/big/1386/05/91...1859219651.jpg
در تمدن ایران باستان در كتیبه های مربوط به زمان هخامنشیان، از زعفران به عنوان گیاه دارویی با خواص و كاربرد بسیار فراوان یاد شده است.
نخستین نوشته ها و نسخه های به دست آمده از گیاهان دارویی در تمدن های مهم دنیا نظیر ایران باستان، مصر، خاورمیانه، یونان باستان، هند و چین به 3000 سال قبل از میلاد بر می گردد. در این آثار نام گیاهان دارویی مانند درخت میر، كرچك و سیر به وفور به چشم می خورد، هم چنین سایر تمدن ها مانند بابلیان، مادها، آشوریان و طب اسلامی مهد آغاز شروع پیشرفت ها در زمینه علم داروسازی گیاهی است.
دو كشور پهناور چین و هند هم چون ایران از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده اند. اولین آثار كشف شده از چین در زمینه گیاهان دارویی، نوشته ای است به نام شینون مربوط به حدود 2800 سال قبل از میلاد مسیح كه در آن حدودا 1000 گونه ی دارویی شرح داده شده است. یكی دیگر از نقش های گیاهان دارویی و نیروهای ماوراء طبیعت در شفاء و افزایش طول عمر انسان مربوط به 2000 ( سال) قبل از میلاد مسیح در كشور هند می باشد.
وسعت و تنوع آب و هوایی در كشورهای ایران، چین و هند منجر شده است تا این مناطق از لحاظ تعداد و تنوع گونه های ارزشمند دارویی در دنیا از جایگاه خاصی بر خوردار باشند به گونه ای كه تا كنون صدها گونه گیاه دارویی با خواص بسیار موثر نظیر گیاهان دارویی و گیاهان ادویه ای مانند فلفل سیاه، شاه دانه، زعفران، زیره، شیرین بیان، خشخاش، جوز هندی، كرچك، كنجد، الئوورا یا صبر زرد، جین سینگ چینی، چای چینی و.....را به دنیای امروز معرفی كرده اند.
http://img.tebyan.net/big/1389/11/21...0007915149.jpg
دوران اسلامی
پس از تحول عظیمی كه با آثار توسط بقراط پدر علم طب و شاگردش جالینوس طی سا ل های چهارصد و شصت تا دویست قبل از میلاد مسیح رخ داد، روش های درمانی بر اساس طب مزاجی جایگزین سحر و جادو و خرافات شد. برخی از دانشمندان و نویسندگان معتقدند كه این تحول بزرگ در یونان باستان الهام گرفته از طب ایران باستان بوده است و مكتب طبی زرتشت خیلی زودتر از طب یونانی به وجود آمده بود. آن گونه كه جنگ های میان ایرانیان و یونانیان منجر شد تا آثار طبی بقراط و سایر دانشمندان به دست ایرانیان بیفتد و اولین مدرسه به نام جندی شاپور تاسیس شود. پس از ورود سپاه اسلام به ایران، این مدرسه به عنوان بزرگ ترین مركز تعلیم پزشكی در سر تاسر ممالك اسلامی درآمد.
در این زمان كه یكی از طلائی ترین ادوار علم پزشكی در ایران است. دانشمندان بزرگی چون "ابوریحان بیرونی، زكریای رازی و ابوعلی سینا" پا به عرصه گذاشتند. آن ها توانستند در مدت كوتاهی، پیشرفت های چشم گیری، در جهان طب به وجود آورند.
كتاب قانون یكی از معروف ترین آثار پزشكی دنیا، از ارزشمندترین منابع قدیمی طب سنتی است كه ابوعلی سینا پزشك و فیلسوف ایرانی آن را به رشته تحریر در آورد. او در این اثر گران بها 811 داروی گیاهی و خواص مهم درمانی آن ها را معرفی كرده است. با كمال افتخار در حال حاضر اثر این دانشمند بزرگ ایران زمین به عنوان یكی از منابع مهم در دانشگاه های پزشكی سراسر دنیا، مورد تدریس و مطالعه قرار می گیرد.
گرایش عمومی به استفاده از داروهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی در جهان به ویژه در سال های اخیررو به افزایش بوده است .مهمترین علل این گرایش را می توان اثرات داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی از سوی دیگر دانست.
http://img.tebyan.net/big/1389/11/20...7139210292.jpg
گیاهان دارویی در ایران
در ایران که یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین گیاهان دارویی را دارد این گرایش وجود داشته است و در سه دهه گذشته شاهد روند رو به رشد مردم در زمینه استفاده از این داروهای گیاهی و احیای طب سنتی هستیم.
براساس آمار موجود در کشورمان نیز بیش از 130 نوع داروی گیاهی وجود دارد و منشا اصلی آن ها گیاهان هستند.
جایگاه داروهای گیاهی از یک سال پیش در کشور با تحولات علمی- تخصصی نظام مندتر شده است. تشکیل ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، تاسیس دانشکده طب سنتی، ایجاد درمانگاه ها و مراکز تحقیقاتی و آموزش تخصصی گروهی از پزشکان و داروسازان نمادی از تحول و نظام مندی نسبت به جایگاه طب سنتی ایران و درمان دارو گیاهی است.
امروزه تخمین زده می شود که 75 هزار گیاه دارویی در سراسر جهان وجود داشته باشد و تاکنون 5000 داروی گیاهی توسط صنایع دارویی جهان ساخته و به بازار عرضه می شود .
این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر دارند و یکی از مهمترین منابع تامین غذایی و دارویی بشر درطول نسل ها بوده اند.
طبق برآوردها در حال حاضر 750 هزار گیاه گل دار یا دانه دار در زمین یافت می شود و تاکنون 300 هزار گیاه در جهان شناسایی شده اند .
قاره آمریکا با دارا بودن 138 هزار گونه گیاهی از جمله منابع غنی گیاهان در جهان است و این در حالی است که قاره آسیا دارای 123 هزار گونه گیاهی است. در بین کشورهای آسیایی بیشترین تعداد و تنوع گونه ها متعلق به کشور های چین، اندونزی، هند، برمه ، تایلند، مالزی و ایران است .
در حال حاضر استفاده از گیاهان دارویی در موارد مختلف همچون طب کنونی، طب سنتی یا بهتر بگوییم طب مزاجی یا طب اخلاطی کاربرد دارند.
در ایران نیز گیاهان دارویی متنوعی وجود دارد که به اعتقاد بسیاری از پزشکان و کارشناسان علوم گیاهی می توان از آن ها در چرخه درمان استفاده کرد و بر ای مثال گران ترین گیاه جهان یعنی زعفران در ایران می روید.
گردآورنده- معصومه آیت اللهی
بخش تغذیه و سلامت تبیان
منابع:كتاب: گیاهان دارویی و معطر، شناخت و بررسی اثرات آن ها، تالیف دكتر عبدالله قاسمی
سایت ساوه سرا
موسسه پژوهشی درمانی احیاء طب جامع ایرانیان
محبوبه آذرخیل- irna
