-
احمد شاملو
احمد شاملو (زاده 21آذر، 1304 در تهران؛ 12 دسامبر 1925، در خانه شماره 134 خيابان صفي‌عليشاه درگذشته ؛ 24زوئيه 2000 فرديس کرج) شاعر، نويسنده ، فرهنگ‌نويس، اديب و مترجم ايراني است. آرامگاه او در امامزاده طاهر کرج واقع است. تخلص او در شعر الف. بامداد بود.
شهرت اصلي شاملو به خاطر شعرهاي اوست که شامل اشعار نو و برخي قالب‌هاي کهن نظير قصيده ترانه‌هاي عاميانه‌است. شاملو تحت تأثير نيما يوشيج (که بعدها شعر نيمايي د) روي آورد،اما براي اولين بار درشعر «تا شکوفه سرخ يک پيراهن» که با نام «شعر سفيد غفران» منتشر شد وزن را رها کرد و به‌صورت پيشرو سبک ي را در شعر معاصر فارسي گسترش داد. از اين سبک به شعر سپيد ثوريا شعر شاملويي ياد کرده‌اند. بعضي از منتقدان ادبي او را تنها شاعر موفق در زمينه شعر منثور مي‌دانند.املو علاوه بر شعر، کارهاي تحقيق و ترجمه شناخته‌شده‌اي دارد. مجموعه کتاب کوچه او بزرگ‌ترين اثر پژوهشي در بابفرهعاميانه مردم ايران مي باشد.
آثار وي به زبان‌هاي:سوئدي ، انگليسي، زاپني فرانسوي، اسپانيايي، آلماني، روسي، ارمني، هلندي،زاگريي ، رومانيايي، فنلاندي، ترکي ترجمه شده است.
زندگي و فعاليت‌ها
تولد و سال‌هاي پيش از جواني
احمد شاملو در 21آذر در خيابان صفي عليشاهتهران متولد شد. پدرش حيدر نام داشت که تبار او به گفته? احمد شاملو در شعر من بامدادم سرانجام از مجموعه? مدايح بي صله به اهالي کابل برمي‌گشت. مادرش کوکب عراقي شاملو، و از قفقازيهايي بود که انقلاب بلشويکي روسيه، خانواده‌اش را به ايران کوچانده‌بود. دوره? کودکي را به خاطر شغل پدر که افسر ارتش بود و هر چند وقت را در جايي به مأموريت مي‌رفت، در شهرهايي چون رشت و سميرم و اصفهان و آباده و شيراز گذراند. (به همين دليل شناسنامه? او در شهر رشت گرفته شده‌است و محل تولد در شناسنامه، رشت نوشته شده‌است.) دوران دبستان را در شهرهاي خاش زاهدان و مشهد گذراند و از همان دوران اقدام به گردآوري مواد فرهنگ عامه کرد.
دوره دبيرستان را در بيرجند، مشهد و تهران گذراند و سال سوم دبيرستان را در دبيرستان ايرانشهر تهران خواند و به شوق آموختن دستور زبان آلماني در سال اول دبيرستان صنعتي ثبت‌نام کرد.
دوران فعاليت سياسي و زندان
زمانی که خورشيدي پدرش براي سر و سامان دادن به تشکيلات از هم پاشيده ژاندرمري به گرگان و ترکمن صحرا فرستاده شد. او همراه با خانواده به گرگان رفت و به ناچار در کلاس سوم دبيرستان ادامه تحصيل داد. در آن هنگام در فعاليت‌هاي سياسي شمال کشور شرکت کرد و بعدها در تهران دستگير شد و به زندان شوروي در رشت منتقل گرديد. پس از آزادي از زندان با خانواده به رضائيه (اروميه) رفت و تحصيل در کلاس چهارم دبيرستان را آغاز کرد. با به قدرت رسيدنپيشه وري و جبهه دموکرات آذرب يجان به همراه پدرش دستگير شد و دو ساعت جلوي جوخه آتش قرار گرفت تا از مقامات بالا کسب تکليف کنند. سرانجام آزاد شد و به تهران بازگشت و براي هميشه ترک تحصيل کرد.
ازدواج اول و چاپ نخستين مجموعه شعر
شاملو در بيست و دو سالگي با اشرف‌الملوک اسلاميه ازدواج کرد. هر چهار فرزند او، سياوش، سامان، سيروس و ساقي حاصل اين ازدواج هستند. در همين سال اولين مجموعه اشعار او با نام
آهنگهاي فراموش شده به چاپ رسيد و هم‌زمان کار در نشرياتي مثل هفته نو را آغاز کرد.
او شعر بلند « و مجموعه اشعار قطع نامه را به چاپ رساند به مدت حدود دو سال مشاورت فرهنگي سفارت مجارستان را به عهده داشت.
دستگيري و زندان
پس از کودتاي 28 مرداد با بسته شدن فضاي سياسي ايران مجموعه اشعارآهن ها واحساس توسط پليس در چاپخانه سوزانده مي‌شود و با يورش ماموران به خانه او ترجمهطلا در لجن اثر ژيگموند موريس و بخش عمده? کتاب پسران مردي که قلبش از سنگ بود اثر موريوکايي با تعدادي داستان کوتاه نوشتهخودش و تمام يادداشت‌هاي کتاب کوچه از ميان مي‌رود و با دستگيري مرتضي کيوان نسخه‌هاي يگانه‌اي از نوشته‌هايش از جمله مرگ زنجره و سه مرد از بندر بي‌آفتاب توسط پليس ضبط مي‌شود که ديگر هرگز به دست نمي‌آيد. او موفق به فرار مي‌شود اما پس از چند روز فرار از دست ماموران در چاپخانه? روزنامه اطلاعات دستگير شده، به عنوان زنداني سياسي به زندان موقت شهرباني و زندان قصر برده مي‌شود. در زندان علاوه بر شعر به نوشتن دستور زبان فارسي مي‌پردازد و قصه? بلندي به سياق امير ارسلان و ملک بهمن مي‌نويسد که در انتقال از زندان شهرباني به زندان قصر از بين مي‌رود و پس از يک سال و چند ماه از زندان آزاد مي‌شود.
ازدواج دوم و تثبيت جايگاه شعري
با طوسي حائري ازدواج مي‌کند (دومين ازدواج او نيز مانند ازدواج اول مدت کوتاهي دوام مي‌آورد و چهار سال بعد در1340 از همسر دوم خود نيز جدا مي‌شود.) در اين سال با انتشار مجموعه اشعار هواي تازه خود را به عنوان شاعري برجسته تثبيت مي‌کند. اين مجموعه حاوي سبک نويي است. در سال 1339 مجموعه شعرباغ آينه منتشر مي‌شود. معروف‌ترين ترانه‌هاي عاميانه معاصر همچون پريا و دختراي ننه دريا در اين دو مجموعه منتشر شده‌است. در سال 1336 به کار روي اشعار ابوسعيد ابوالخير، خيام و باباطاهر روي مي‌آورد. پدرش نيز در همين سال فوت مي‌کند. در سال 1340 هنگام جدايي از همسر دومش همه چيز از جمله? برگه‌هاي تحقيقاتي کتاب کوچک را رها مي‌کند.
فعاليت‌هاي سينمايي و تهيه نوار صوتي
به اقدام جديدي يعني تهيه قصه خروس زري پيرهن پري براي کودکان دست مي‌زند. در همين سال به تهيه فيلم مستند سيستان و بلوچستان براي شرکت ايتال ******سولت نيز مي‌پردازد. اين آغاز فعاليت سينمايي جنجال‌آفرين احمد شاملو است. او بخصوص در نوشتن فيلمنامه و ديالوگ‌نويسي فعال است. در سال‌هاي پس از آن و به‌ويژه با مطرح شدنش به عنوان شاعري معروف، منتقدان مختلف حضور سينمايي او را کمرنگ دانسته‌اند. خود او مي‌گفت: «شما را به خدا اسم‌شان را فيلم نگذاريد.» و بعضي شعر معروف او دريغا که فقر/ چه به آساني/ احتضار فضيلت است را به اين تعبير مي‌دانند که فعاليت‌هاي سينمايي او صرفاً براي امرار معاش بوده‌است. شاملو در اين باره مي‌گويد: «کارنامه سينمايي من يک جور نان خوردن ناگزير از راه قلم بود و در حقيقت به نحوي قلم به مزدي!»
برخي فيلمنامه فيلم «گنج قارون» را که در سال‌هاي مياني دهه ?? سينما را از ورشکستگي نجات داد منتسب به شاملو مي‌دانند. استفاده? فراوان از امکانات زبان محاوره در گفت‌گوهاي گنجقارون مي‌تواند دليلي بر اين مدعا باشد.
با همکاري هادي شفائيه و سهراب سپهري اداره? سمعي و بصري وزارت کشاورزي را
تأسيس مي‌کند و به عنوان سرپرست آن مشغول به کار مي‌شود.
آشنايي و ازدواج با آيدا سرکيسيان
آيدا سز کيسيان با نام واقعي ريتا آتانث سرکيسيان آخرين همسر احمد شاملو است و در شعرهاي شاملو، به ويژه در دو دفتر آيدا درخت و خنجر و خاطره و آيدا در آينه به عنوان معشوقه? شاعر، جلوه‌اي خاص دارد. شاملو درباره تأثير فراوان آيدا در زندگي خود به مجله فردوسي گفت: «هر چه مي‌نويسم به خاطر اوست و به خاطر او... من با آيدا آن انساني را که هرگز در زندگي خود پيدا نکرده‌بودم پيدا کردم.
آيدا و شاملو در ده شيرگاه (مازندران) اقامت مي‌گزينند و تا آخر عمر در کنار او زندگي مي‌کند. شاملو در همين سال دو مجموعه شعر به نام‌هاي آيدا در آينه و لحظه‌ها و هميشه را منتشر مي‌کند و سال بعد نيز مجموعه‌يي به نام آيدا، درخت و خنجر و خاطره! بيرون مي‌آيد و در ضمن براي بار سوم کار تحقيق و گردآوري کتاب کوچه آغاز مي‌شود.
آيدا شاملو در برخي کارهاي احمد شاملو مانند مجموعه کتاب کوچه با او همکاري داشت و سرپرست اين مجموعه بعد از وي مي‌باشد.
شاملو سردبيري قسمت ادبي و فرهنگي هفته‌نامه خوشه را به عهده مي‌گيرد. همکاري او با نشريه خوشه تا ???? که نشريه به دستور ساواک تعطيل مي‌شود، ادامه دارد. در اين سال او به عضويت کانون نويسندگان ايران نيز در مي‌آيد. او کار روي غزليات حافظ و تاريخ دوره حافظ را آغاز مي‌کند. نتيجه اين تحقيقات بعدها به انتشار ديوان جنجالي حافظ به روايت او انجاميد.
شاملو مادر خود را نيز از دست مي‌دهد. در همين سال به فرهنگستان زبان ايران براي تحقيق و تدوينِ کتاب کوچه، دعوت شد و به مدت سه سال در فرهنگستان باقي ماند.
سفرهاي خارجي
شاملو در دهه ???? نيز به فعاليت‌هاي گسترده شعر، نويسندگي، روزنامه نگاري (از جمله همکاري با کيهان فرهنگي و آيندگان)، ترجمه، سينمايي (از جمله تهيه گفتار براي چند فيلم مستند به دعوت وزارت فرهنگ و هنر) و شعرخواني خود (از جمله در انجمن فرهنگي کوته و انجمن ايران و امريکا) ادامه مي‌دهد. در ضمن سه ترم به تدريس مطالعه آزمايشگاهي زبان فارسي در دانشگاه صنعتي مشغول مي‌شود. وی علت معالجه آرتروز شديد گردن به پاريس سفر مي‌کند تا زير عمل جراحي گردن قرار گيرد. سال بعد، ????، مجموعه اشعار ابراهيم در آتش را به چاپ مي‌رساند. دانشگاه رم از او دعوت مي‌کند تا در کنگره نظامي گنجوي شرکت کند و از همين رو عازم ايتاليا مي‌شود. در همين سال دعوت دانشگاه بوعلي براي سرپرستي پژوهشکده? آن دانشگاه را مي‌پذيرد و به مدت دو سال به اين کار اشتغال دارد.
درانجمن قلم و دانشگاه پرينستون از او براي سخنراني و شعرخواني دعوت مي‌کنند و از همين رو عازم ايالت متحده آمريکا مي‌شود. در اين سفر او به سخنراني و شعرخواني در بوستون ودانشگاه برکلي مي‌پردازد و پيشنهاد دانشگاه کلمبيا شهر نيويورک براي تدوين کتاب کوچه را نمي‌پذيرد. در ضمن با شاعران و نويسندگان مشهور جهان همچون ياشار کمال، آدونيس، البياتي و وزنيسينسکي از نزديک ديدار مي‌کند. اين سفر سه ماه به طول مي‌کشد و شاملو سپس به ايران باز مي‌گردد.
هنوز چند ماه نگذشته که او دوباره به عنوان اعتراض به سياست‌هاي دولت ايران، کشور را ترک مي‌کند و به آمريکا سفر مي‌کند و يک سالي در آنجا زندگي مي‌کند و در اين مدت در دانشگاه‌هاي مختلفي سخنراني مي‌کند. او از آمريکا به بريتانيا مي‌رود و در آنجا مدتي سردبيري هفته‌نامه «ايرانشهر» در لندن را به عهده مي‌گيرد.
انقلاب و بازگشت به ايران
با وقوع انقلاب ايران و سقوط رزيم شاهنشاهي، شاملو تنها چند هفته پس از پيروزي انقلاب به ايران باز مي‌گردد. در همين سال انتشارات مازيار اولين جلد کتاب کوچه را در قطع وزيري منتشر مي‌کند. شاملو در ضمن به عضويت هيات دبيران کانون نويسندگان ايران در مي‌آيد و به کار در مجلات و روزنامه‌هاي مختلف مي‌پردازد. او سردبيري هفته‌نامه کتاب جمعه را به عهده مي‌گيرد. اين هفته‌نامه پس از انتشار کمتر از چهل شماره توقيف مي‌شود.
شاملو در اين سال‌ها مجموعه اشعار سياسي خود را با صداي خود مي‌خواند و به صورت مجموعه کتاب و نوار صوتي کاشفان فروتن شوکران منتشر مي‌کند. از جمله اشعار اين مجموعه مرگ وارطان است که شاملو اشاره مي‌کند تنها براي فرار از اداره سانسور مرگ نازلي نام گرفته بوده‌است و در واقع براي بزرگداشت وارطان سالاخانيان، مبارز مسيحي ايراني به نقل قول از مادرش در صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايراني، بوده‌است . با بسته‌تر شدن فضاي سياسي ايران چاپ آثار شاملو نيز متوقف مي‌شود. هر چند خود شاملو متوقف نمي‌شود و کار ترجمه و تاليف و سرودن شعر را ادامه مي‌دهد در اين سال‌ها به‌ويژه روي کتاب کوچه با همکاري همسرش آيدا مستمر کار مي‌کند و ترجمه? رمان دن آرام را نيز پي‌مي‌گيرد. تا آن که ده سال بعد با کمي‌بازتر شدن فضاي سياسي ايران آثار شاملو به صورت محدود اجازه انتشار مي‌گيرد.
به آلمان سفر مي‌کند تا به عنوان ميهمانِ مدعوِ دومين کنگره بين‌المللي ادبيات: اينترليت تحت عنوان جهانِ سوم: جهانِ ما در ارلانگن آلمان و شهرهاي مجاور در اين کنگره شرکت کند. در اين کنگره نويسندگاني از کشورهاي مختلف حضور داشتند از جمله عزيز نسين، دِرِک والکوت، پدرو شيموزه، لورنا گوديسون و ژو******دا بِلي. عنوان سخنراني شاملو در اين کنگره «من دردِ مشترکم، مرا فرياد کن!» بود. در ادامه اين سفر دعوت انجمن جهاني قلم penدانشگاه يوته‌بوري به سوئد و ضمن اجراي شب شعر با هيئت ريسه? انجمن قلم سوئد نيز ملاقات مي‌کند.
براي شرکت در سيرا توسط دانشگاه UC برکلي به عنوان ميهمان مدعو به آمريکا سفر کرد. سخنراني وي به نام «نگراني‌هاي من» و «مفاهيم رند و رندي در غزل حافظ.» واکنش گستردهي در مطبوعات فارسي زبان داخل و خارج کشور داشت و مقالات زيادي در نقد سخنراني شاملو نوشته شد. در اين سفر دو عمل جراحي مهم روي گردن شاملو صورت گرفت با اين حال چندين شب شعر توسط وي برگزار شد و ضمنا به عنوان استاد ميهمان يک ترم در دانشگاه UC برکلي دانشجويان ايراني به (زبان، شعر و ادبيات معاصر فارسي) را نيز تدريس کرد و در همين موقع ملاقاتي با لطفي غلي عسکرزاده رياضي دان شهير ايراني داشت.
بعد از سه سال دوري از کشور به ايران بازگشت.
نظرات و اعتراض‌ها
نظرات شاملو درباره حافظ
شاملو دست به تصحيح ديوان حلفظ زد و کتاب خود را با عنوان حافظ شيراز منتشر کرد. امروز اين کتاب در نزد خوانندگان به حافظ شاملو مشهور است. در مقدمه اين کتاب، شاملو روش تصحيح و اصول کار خود را بيان کرده‌است، به مشکلات و تحريف‌هاي موجود در ديوان حافظ اشاره کرده و در اينکه حافظ يک عارف مسلک بوده شک کرده است
قابل ذکر است که اين نظر هم با نظريات دينداران، و هم کساني که از زاويه? غير ديني به غزليات حافظ نگريسته‌اند، تناقض دارد. به طور مثال، حتي داريوش آشوري نيز در کتاب «عرفان و رندي در شعر حافظ»، حافظ را يک عارف مي‌داند.تصحيح شاملو از ديوان حافظ مورد نقد بسياري از حافظ پژوهان، از جمله بهائ الدين خرمشاهي قرار گرفته است.
مقدمهحافظ شيراز شاملو پس از انقلاب در ايران اجازه چاپ نيافت و اين کتاب بدون مقدمه منتشر گرديد.
وي در سال، در کنگره جهاني حافظ و سعدي در شيراز، گفت و گويي بحث برانگيز با روزنامه کيهان داشت
نظرات شاملو درباره فردوسي و تاريخ ايران
به دعوت «مرکز پژوهش و تحليل مسائل ايران» ـ سيرا (CIRA) ـ جلساتي در دانشگاه برکلي کاليفرنيا برگزار شد که هدف آن، بررسي هنر و ادبيات و شعر معاصر فارسي بود. سخنران يکي از اين جلسات احمد شاملو بود، که وي با ايراد سخناني پيرامون شاهنامه به مباحث زيادي دامن زد. شاملو اين سخنراني را در نقد روش روشنفکري ايراني و مسووليت‌هاي آن ايراد کرده و با طرح سوالي فرهيختگان ايراني خارج از کشور را به انديشه و يافتن پاسخ براي اصلاح و آينده ايران فرا خواند.اظهار نظر شاملو درباره تاريخ ايران پيشاپيش در کتاب جمعه، در پانويس نوشتاري که قدسي قاضي نور درخصوص حذف مطالبي از کتاب‌هاي درسي پس از انقلاب به رشته تحرير درآورده بود، به چاپ رسيده بود ولي واکنش نسبت نه آنها، بعد از سخنراني در دانشگاه برکلي نمايان شد.
برخي از معاصران در دوران حيات شاملو او را علناً و مستقيماً درباره? نظراتي که در دانشگاه برکلي در مورد فردوسي و تاريخ ايران بيان کرده بود، مورد انتقاد قرار دادند. فريدون مشيري مهدي اخوان ثالث از اين دست بودند.
کتابشناسي
تمام مطالب اين بخش با توجه به اطلاعات ارائه شده در کتابشناسي احمد شاملو تهيه شده‌است. اين کتابشناسي در منابع مختلف از جمله احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها، شناخت‌نامه?، در باره? هنر و ادبيات منتشر شده‌است. هر جا از منبع ديگري استفاده شده باشد در پانويس ذکر شده‌است.
دفترهاي شعر
براي نوشتن اين بخش علاوه بر منابع ياد شده در بخش کتابشناسي، از احمد شاملو مجموعه? آثار دفترِ يکم:شعرها نيز استفاده شده‌است. تاريخ‌ها به‌جز مورد اول مربوط به زمان سرودن شعرهاي موجود در دفتر شعر مربوطه‌است. مورد اول سال انتشار است.
-آهنگ هاي فراموش شده، توسط ابراهيم ديلمقانيان منتشر شد.
- آهن ها و احساس در چاپخانه? يمني تهران توسط فرمانداري نظامي ضبط و سوزانده شد.
-بيست وسه23 ، چاپ مستقل ????، چاپ‌هاي سانسور شده? ديگر ضميمه? مرثيه هاي خاک.
-قطعنامه ، چاپ اول با مقدمه فريدون رهنما و به هزينه او
- هواي تازه
-باغ آينه
--لحضه ها و هميشه
-آيدا در آينه
-آيدا درخت و خنجر و خاطره
-ققنوس در باران
-مرثيه هاي خاک
- شکفتن در مه
- ابراهيم در آتش
-دشنه در ديس
- ترانه هاي کوچک غربت
- مدايح بي صله
- درآستانه
- حديث بيقراري ماهان
داستان و رمان و فيلمنامه
-داستان زنِ پشتِ درِ مفرغي
-زير خيمه گر گرفته شب
-درها و ديوار بزرگ چين
-ميراث روزنامه سفر ميمنت اثر ايالات متفرقه? امريق (اوکلند کاليفرنيا) منتشر نشده‌است
-رمان و داستان(ترجمه)
-نايب اول اثر رنه بارزاول،
-لئون مورنِ کشيش اثر بئاتريس بک،
-برزخ اثر زان روورزي
-زنگار(خزه) اثر هريرت لو پوريه
-پابرهنه‌ها اثر زاهاريا استانکو ترجمه ناقصي با عطا بقايي ، ترجمه کامل
-قصه‌هاي بابام اثر ارسکين کالدول.
-پسران مردي که قلبش از سنگ بود اثر موريو کايي
- اثر آلبر شممبون
-افسانه‌هاي هفتاد و دو ملت در دو جلد،
-دماغ، سه قصه و يک نمايشنامه اثر ريونوسوکو آکوتاگوا،
-افسانه‌هاي کوچک چيني
-دست به دست نوشته ويکتور آليا،
-سربازي از دوران سپري شده
-زهرخند،
-لبخند تلخ،
-مرگ کسب و کار من است اثر روبر مرل
-بگذار سخن بگويم اثر مشترک دوميتيلا چونگارا و موئما ويئزر، با ع. پاشايي،
-شازده کوچولو نوشته آنتوان دو سنت اگزوپري. نخست با نام مسافر کوچولو در کتاب جمعه منتشر شد و بار ديگر به ضميمه نوار صوتي با موسيقي گوستاو مالر توسط نشر ابتکار انتشار يافت.
-عيسايي ديگر، يهودايي ديگر، بازنويسي رمان قدرت و افتخار اثر گراهام گرين، ترجمه شد اما تاکنون چاپ نشده‌است.
-دن آرام اثر ميخائيل شولوخف،
- نمايشنامه (ترجمه)
-مفتخورها اثر گرگه چي‌کي. با انگلا باراني،
-درخت سيزدهم اثر آندره زيد
-سي‌زيف و مرگ اثر روبر مرل با فريدون ايل‌بيگي
-نصف شب است ديگر دکتر شوايتزر، اثر زيلبر سسبرون.
-خانه برناردا آلبا، عروسي خون (با بازبيني مجدد) بار اول، يرما سه نمايشنامه از فدريکو گارسيا لورکا
-متن‌هاي کهن فارسي
-حافظ شيراز به روايت احمد شاملو 1354 تصحيح ديوان حافظ، مقدمه? اين کتاب پس از انقلاب اجازه چاپ پيدا -نکرد و تمام چاپ‌هاي بعد از چاپ سوم (1360) بدون مقدمه منتشر شده‌است.
-افسانه‌هاي هفت گنبد، نظامي گنجوي
-ترانه‌ها (رباعيات ابو سعيد ابوالخير عمر خيام بابا طاهر
- شعر و قصه براي کودکان
-قصه خروس زري پيرهن پري و يل و اژدها بر اساس قصه‌هاي لئو تولستوي با نقاشي‌هاي فرشيد مثقالي صورت کتاب و نوار صوتي براي کودکان
-قصه هفت کلاغون، با نقاشي‌هاي ضياالدين جاويد،
-پريا با نقاشي ژاله پورهنگ ، به صورت نوار صوتي با صداي شاعر به نام قاصدک
-ملکه سايه‌ها (بر اساس قصه‌اي ارمني) با نقاشي ضياالدين جاويد
-چي شد که دوستم داشتن اثر ساموئل مارشاک با نقاشي ضيا الدين جاويد
-دختراي ننه دريا با نقاشي ضياالدين جاويد
-دروازه بخت با نقاشي ابراهيم حقيقي
-بارون با نقاشيابراهيم حقيقي
-يل و اژدها بر اساس قصه?ي از آنگل کرالي يي‌چف، با نقاشي اصغر قره‌باغي به ضميمه نوار صوتي
-قصه مردي که لب نداشت
سردبيري نشريه‌ها
-هفته‌نامه سخن‌نو (پنج شماره)
-هفته‌نامه روزنه (هفت شماره)
-سردبير چپ (در مقابل سردبير راست) مجله? خواندني‌ها
-هفته‌نامهآتشبار، به مديريت ابوالقاسم انجوي شيرازي
-مجله آشنا
-اطلاعات ماهانه، دوره يازدهم
-مجله? فردوسي
-کتاب هفته( شماره اول)
-هفته‌نامه ادبي و هنري بارو، که بعد از سه شماره با اولتيماتوم وزير اطلاعاتِ وقت تعطيل مي‌شود.
-قسمت ادبي و فرهنگي هفته‌نامه? خوشه، (با اخطار رسمي ساواک تعطيل شد.)
-همکاري با روزنامه‌هاي کيهان فرهنگي و آينده‌گان
-انتشار شماره هفته‌نامه? ايرانشهر در لندن . استعفا مي‌دهد. (به علت اختلاف‌هايي با مدير هفته‌نامه).
-سردبير هفنه‌نامه کتاب جمعه (بعد از شماره به اجبار تعطيل مي‌شود).
مجموعه کتاب کوچه
مجموعه‌کتاب کوچه واژه‌نامه‌اي است از ضرب‌المثل‌ها، تکيه‌کلام‌ها، خرافه‌ها و اصطلاحات زبان عاميانه مردم ايران. با همکاري آيدا شاملو تدوين شد و پس از درگذشت شاملو کار بر روي اين کتاب توسط آيدا ادامه دارد. چاپ مجلدات اين مجموعه هنوز به پايان نرسيده‌است.
سخنراني و شعرخواني
- شب شعر در کرمانشاه به دعوت دانشجويان
- سخنراني در دانشگاه شيراز
- شب شعر در انجمن فرهنگي گوته
- شب شعر در انجمن ايران و امريکا
-شرکت در کنگره نظامي‌گنجوي به دعوت دانشگاه رم
-سخنراني و شعرخواني در دانشگاه‌هاي MIT بوستون ، UC بر کلي
- ميهمان مدعو فستيوال جهاني شعر در سانفرانسيسکو و آستينِ تگزاس، شب شعر به دعوت دانشجويان ايراني فيلادلفياو نيويورک
- شب شعر در انيستيتو گوته
-سخنراني تحت عنوان من دردِ مشترکم، مرا فرياد کن! در دومين کنگره بين‌المللي ادبيات: اينترليت ? تحت عنوان جهانِ سوم: جهانِ ما در ارلانگن آلمان و شهرهاي مجاور
-شب شعر در کُل‌لوکيومِ ادبي برلين
- سفر بهاتريش به دعوت دانشگاه اقتصاد وين و يورو آفريک اينستيتو، براي شب شعر و سخنراني.
- شب شعر در شهر دانشگاهي گيسن آلمان.
- سفر به سوئد به دعوت انجمن جهاني قلم (Pen) و دانشگاه Gteborg (گوتنبرگ)؛ شب شعر در Folket hus «خانه مردم» استکهلم
- ميهمان مدعو سيرا توسط دانشگاه UC برکلي؛ سخنراني‌هاي نگراني‌هاي من و مفاهيم رند و رندي در غزل حافظ، دو شب شعر در UC برکلي
- شب شعر دانشگاه UCLA لوس آنجلس، در رويس هال
- شب شعر و سخنراني در دانشگاه‌هاي شيکاگو، آن اربرميشيگان ، کلمبيا واشنگتن، راتگرز، هاروارد
- سه شب شعر در بوستون و UC برکلي به نفع زلزله زدگان ايران
- شب شعر در مدرسه ارامنه
- شب شعر به نفع آواره‌گان کُرد عراقي در UC برکلي و UCSC لوس‌آنجلس به همراه محمود دولت آبادي (قصه‌خواني) به دعوت انجمن فرهنگي کُردها (آمريکا)
- شب شعر به نفع آواره‌گان کُرد عراقي در دانشگاه وين (اتريش) به همراه محمود دولت‌آبادي (قصه‌خواني) به دعوت انجمن فرهنگي کُردها (اروپا)
- شب شعر در G?teborg، سوئد
- دو شب شعر در sa gymnasium استکهلم
ساير آثار و فعاليت‌ها
- تهيه? برنامه? کودکان براي تلويزيون به اسم قصه‌هاي مادربزرگ
- کارگراني چند فيلم فولکلوريک براي تلويزيون: پاوه، شهري از سنگ و آناقليچ داماد مي‌شود
- نمايشنامه آنتيگون (ناتمام)
-نوشتن مقدمه بر نمايشگاه نقاشي گيتي نوين "پوستموس : سيري در فضاهاي شعري احمد شاملو"
- اجراي برنامه‌هاي راديويي براي کودکان و جوانان
- از مهتابي به کوچه (مجموعه? مقالات).
-محمدعلي، محمد. «گفت‌وگو با احمد شاملو». گفت‌وگو با احمدشاملو،محمود دولت آبادي . تهران: نشر نقره،،
-در باره هنر و ادبيات ديگاه‌هاي تازه، گفت‌وشنودي با احمد شاملو. حريري، ناصر. چاپ سوم، تهران: نشر اويشن و نشر گوهرزاد،
-شب‌هاي شعر خوشه. شاملو، احمد. تهران: انتشارات گل‌پونه، ????، ?ـ??ـ????ـ??? ISBN.
آثار درباره شاملو
کتاب
شعر زمان ما، محمد حقوقي نگاه
شناخت‌نامه احمد شاملو، جواد مجابي تهران قطره ISBN
اديسه ي بامداد شاملو پرهام شهر جردي انشارات کاروان
از انديشه تا شعر - مشکل شاملو در شعر، محمود نيکبخت
اميرزاده کاشي‌ها احمد شاملو، نوشته دکتر پروين سلاجقه
از رودکي تا شاملو، انتشارات آواي دانش
بامداد هميشه، يادنامه احمد شاملو
دستان سخنگوي شاملو نوشته پوران فرخزاد
احمد شاملو از زخم قلب... گزيده شعرها و خوانش شعر، ع. پاشايي، تهران:نشر چشمه،
بامداد هميشه (يادنامه احمد شاملو). سرکيسيان، آيدا. تهران: انتشارات نگاه، .|شابک
احمد شاملو شاعر شبانه‌ها و عاشقانه‌ها. صاحب اختياري، بهروز، باقرزاده حميدرضا. تهران: انتشارات هيرمند، |شابک
اخوان اخوان لنگرودي مهدي تهران: انتشارات مرواريد،
آزاد، پيمان. در حسرت پرواز:حکايت نفس در شعر شاملو و سپهري. تهران: انتشارات هيرمند، .|شابکع. پاشايي. انگشت و ماه. تهران: انتشارات نگاه، شابک
پورنامداريان، تقي. تاملي در شعر احمد شاملو. تهران: انتشارات آبان، .| معشوق بي صدا شناختي بر عاشقانه‌هاي احمد شاملو _ [منصوره اشرافي] نشرمينا _ تهران
مقالات و ويژه‌نامه‌ها
ماهنامه? انديشه و هنر ويژه? ا.بامداد به سردبيري و مديريت دکتر ناصر وثوقي.
مجلهزمانه شمارهاول به شاملو اختصاص دارد. (در سن هوزه، کاليفرنيا).
دفتر هنر، ويژه? احمد شاملو، سال چهارم، شماره ?، مهرماه. در آمريکا. صاحب امتياز و سردبير بيژن اسدي پور، در .USA، NJ،
دفتر هنر، ويژه? تقي مدرسي و احمد شاملو، سال چهارم، شماره، اسفند . . در آمريکا . صاحب امتياز و سردبير بيژن اسدي پور. در USA، NJ
پاياب، دو ماهنامه? فرهنگ، هنر، ادبيات، شماره ? آبان ويژه احمد شاملو
تصويري
فيلم Ahmad Shamlou: Master Poet of Liberty ساخته مسلم منصوري
احمد شاملو به روايت تصوير، کارگردان رضا عليپور متعلم، تصوير دنياي هنر
ترجمه آثار به زبان‌هاي ديگر
ترجمهژاپني ابراهيم در آتش به ترجمه? شوکو ياناگا در مجله? (توکيو، موسسه? مطالعه? زبان‌ها و فرهنگ‌هاي آسيا وILCAA آفريقا).
منتخبي از شعر به زبان ارمني من دردِ مشترکم در ايروان با ترجمه? نُروان. ناشر: کانون فيلم ارمنستان
منتخبي از شعر به زبان سوئدي و فارسي با نام عشق عموميAllom Fattande Karlik در استکهلم سوئد به ترجمه آذر محلوجيان. Azar Mahloujian ناشرانتشارات آرش.
منتخبي از شعر به زبان فرانسه و فارسي با نام سرودهاي در عشق و اميد Hymnes damour et despoir فرانسه به ترجمه? پرويز خضرايي: Ahmad Shamlou Version Francaise, Parviz Khazrai ناشر .Orphe La Diffrence
منتخبي از شعر به زبان اسپانيايي با نام (Aurora) بامداد در مادريد، به ترجمه‌کلارا خانِس Clara Janes شاعر اسپانيايي.
منتخبي از شعر به سوئدي: Baran Forlag Stockjolm, Dikter om Natten (شعرهاي شبانه) ترجمه? سعيد مقدم و جان کرلسون Orers: Janne Carlsson & Said Moghadam
منتخبي از شعر شاملو به سوئدي borlom karleken در ?? صفحه Baran Forlag Stockholm ???? i tolking av: Janne Carlsson & Said Moghadam
منتخبي ازشعر به سوئدي ترجمه? آذر محلوجيان OM jag vore vatten Azar Mahloujian
منتخبي از اشعار Nima Yushij , Sohrab Sepehri , Ahmad Shamlu به زبان اسپانيايي
جوايز
- جايزه فروغ فرخزاد
- دريافت جايزه Free Expression سازمان حقوق بشر نيويورک Human Rights Watch
- جايزه استيگ داگر من، آذر محلوجيان جايزه را به نمايندگي دريافت کرد.
- جايزه‌واژه آزاد (هلند)
