لرستان سرزمين ناشناخته مفرغ‌ها
لرستان سرزمين ناشناخته مفرغ‌ها
جام جم آنلاين: مفرغ قديمي‌ترين آلياژي است از مس وقلع كه انسان آن را تهيه كرده‌است، بنا به شهادت تاريخ از مراكز مهم مفرغ ايران بايد به غرب كشور به ويژه لرستان اشاره كرد كه از ابتداي كشف مفرغ، صنعتگران اين رشته در به كارگيري از اين فلز مهارت تام داشتند.
به گزارش واحد مركزي خبر، اشياي مفرغي به دست آمده از لرستان به علت داشتن شكل‌هاي بديع و نقش‌هاي سحرانگيز، افزون بر اين كه نشان از غناي فرهنگي و فن پيشرفته صنعت ريخته گري در هزاره‌هاي پيش از ميلاد در اين منطقه دارد، از ديرباز توجه باستان شناسان جهان را به خود جلب كرده است.
كارشناسان ميراث فرهنگي مي‌گويند؛ وقتي كه در سال 1930 در بازارهاي عتيقه فروشي داخل و خارج كشور، تعدادي اشياي مفرغي دست به دست شد، نام لرستان بر سر زبانها افتاد، زيرا منشا اين اشياي عتيقه لرستان بود.
كارشناسان درباره قدمت مفرغ‌هاي لرستان ديدگاه‌هاي مختلفي دارند؛ چنان كه برخي آن را مربوط به هزاره سوم پيش از ميلاد و برخي ديگر به هزاره اول پيش از ميلاد مي‌دانند.
بر مبناي حفاري‌هاي علمي كه به سرپرستي لويي واندنبرگ (باستان‌شناس بلژيكي) و رومان گيريشمن(باستان‌شناس فرانسوي) صورت گرفته است، اشياي مفرغي سبك لري را به سال‌هاي 1000 تا 650 قبل از ميلاد نسبت مي‌دهند، پس از آن باستان شناسان و كاوشگران حرفه‌اي به خصوص اروپاييان كه از طريق روستائيان و فروشندگاني كه اشياي مفرغي را در قبور مي‌يافتند، از اين اشيا آگاه وبه سرعت راهي سرزمين لرستان شدند و با كاوشهاي خود ابزار و وسايل بسياري همچون، پلاكها، سنجاقِ سر، گردنبند، دستبند، طلسم، مُهر، ظروف پذيرايي، تبر، خنجر، شمشير و وسايل ديگر را كشف و تعداد زيادي از آنها را به خارج از كشور منتقل كردند.
اين اشيا كه از كوهستانها، معابد و محوطه‌هاي باستاني مناطق شمالي لرستان (نواحي كوهدشت، الشتر، چگني و نورآباد) به دست آمده است، زينت بخش موزه‌هاي تاريخي دنيا شده و در عرصه جهان، ارزش و اعتبار ويژه‌اي كسب كرده است.
حسن پور باستان شناس لرستاني با بيان اين كه در موزه لوور فرانسه يك تالار فقط به مفرغ‌هاي لرستان اختصاص داده شده است، تصريح مي‌كند: موزه‌هاي شيكاگو، فيلادلفيا و متروپوليتن نيز چنين ويژگي‌هايي دارند.
يكي از كارشناس ميراث فرهنگي لرستان نيز مي‌گويد: مجموعه اشياي مفرغي موجود در موزه ملي ايران مربوط به لرستان به علت كثرت و تنوع يكي از كاملترين و ارزشمندترين مجموعه‌هاي دنيا محسوب مي‌شود.
پورزرين مي‌افزايد: در موزه ملي ايران هزار شي مفرغي متعلق به لرستان و در موزه‌هاي خارجي نيز هزار شي مفرغي ديگر از اين استان وجود دارد كه مجموع اين 2 هزار شيء را باستان شناسان خارجي به دست آورده‌اند.
او ادامه مي‌دهد: اين اشيا را مردمي كه در هنر ريخته‌گري و قالب ريزي استاد بودند ساخته و پرداخته اند و نقش‌هاي زيبا و بديعي كه در آنها به كار رفته گوياي نوع زندگي، آداب و رسوم، باورها و به طور كلي معرف تمدن شگرف، پيچيده و مترقي ساكنان اوليه سرزمين لرستان است.
اهميت هنر مفرغ كاري لرستان انتقال هنر و سنن اجدادي، انتقال مفاهيم و موضوعات مشترك مذهبي و بيان قانونمندي‌هايي است كه براي همه اقوام سواركار، جنگاور و كشاورز دنياي قديم به نحوي تحسين برانگيز، دلنشين، پسنديده و ستودني بوده است.
اهميت مفرغ استان لرستان به اندازه‌اي است كه گريشمن باستان شناس فرانسوي در كتاب به جستجوي سيلك صفحه 72 جلد دوم، هنر حقيقي ايران را هنر لرستان مي‌داند گرچه به جز لرستان، اشياي مفرغي فراواني در جنوب خزر، قفقاز و اروپا به دست آمده است ولي اين اشيا به لحاظ فني و هنري به هيچ وجه با مفرغ‌هاي يافت شده در لرستان قابل مقايسه نيست.
اندره گدار باستان شناس و مهندس معمار فرانسوي در كتاب خود برنز لرستان هنر آسيا تاكيد مي‌كند: هرگز قطعه‌اي نظير مفرغ‌هاي لرستان در سرزمين بين‌‌‌‌النهرين به دست نيامده است.
رحمدل رئيس سازمان ميراث فرهنگي لرستان درباره ظرافت مفرغ لرستان مي‌گويد: فن ساخت و تركيب درصد فلزات به كار رفته در آلياژ مفرغ لرستان نظير مس، قلع، روي، آرسنيك و سرب به همراه اشكال به تصوير كشيده شده در آنها نشانگر ويژگيهاي هنر هنرمندان هزاره‌هاي گذشته اين ديار است.
كارشناسان، مفرغ‌هاي لرستان را به دسته‌هاي مختلفي طبقه بندي كرده اند كه از آن جمله مي‌توان به اشياي تزئيني شامل آينه، سنجاق قفلي، انگشتر، دستبند و گردن بند و وسايل روزه مره زندگي نظيركاسه آبخوري، فنجان، ابزار سواركاري مانند يراق، افسار و دهنه، لوازم جنگي مانند انواع زوبين، خنجر، سرنيزه و همچنين مجسمه‌هاي كوچك و بزرگ گاو، گوزن، آهو و اسب اشاره كرد.
هنر مردمان قديم اين ديار امروز نيز علاقه مندان خاص خود را دارد و اگر به صورت زيبا، شكيل و منسجم در معرض ديد همگان قرار گيرد، همه با هنر و خلاقيت نياكان خود بيشتر آشنا مي‌شوند وبه آنها افتخار مي‌كنند.
عزيزي از كارشناسان ميراث فرهنگي مي‌گويد: با وجودي كه لرستان سرزمين مفرغ هاست اما هنوز مفرغ‌هاي اين استان براي بيشتر هموطنان ناشناخته است.
اين درحالي است كه ساخت موزه اختصاصي براي مفرغ لرستان از مصوبات دور دوم سفر استاني دولت به لرستان به دليل آزاد نشدن حريم قلعه فلك الافلاك، هنوز محقق نشده است.
رئيس سازمان ميراث فرهنگي لرستان مي‌گويد: در سفر دوم هيات دولت به استان در سال 1387 مصوب شد پنج باب موزه باستان شناسي، دفاع مقدس، مردم شناسي، مفرغ‌ها و سكه در قلعه فلك‌الافلاك ساخته شود، اما تا به حال مشكلاتي نظير آزاد نشدن حريم قلعه، مانع از ايجاد اين موزه‌ها شده است.
رحمدل با بيان اين كه حريم قلعه فلك الافلاك در اختيار ارگانهاي دولتي است، مي‌افزايد: دانشگاه لرستان كه بيشترين بخش حريم قلعه را در اختيار دارد، تخليه كرده و قول داده است كه تا پايان بهمن امسال باقي حريم را نيز آزاد كند.
احمدي مدير روابط عمومي دانشگاه لرستان هم تصريح مي‌كند: به علت اهميت آزادسازي حريم قلعه، در چهار سال گذشته بيش از 80 درصد تاسيسات و ساختمان‌هاي دانشگاه لرستان به مكان جديد آن در منطقه كمالوند انتقال يافته است.
لرستان، امپراتوري عصر مفرغ با وجود داشتن هزاران جاذبه تاريخي و طبيعي به عللي مانند نداشتن موزه مرتبط و همچنين مشكلاتي همچون كمبود اعتبار مالي، معرفي نشدن جاذبه‌ها و كمبود اقامتگاه‌هاي مطلوب، شرايط مناسبي براي جذب گردشگر ندارد.
با وجود اين، برپايي موزه مفرغ‌هاي لرستان مي‌تواند گامي مهم در راستاي معرفي اين هنر ارزشمند و توسعه گردشگري محسوب شود كه صد البته همگرايي و وفاق بيشتر مسوولان را لازم دارد.
