بزرگترين شب نشيني معدني سال
بزرگترين شب نشيني معدني سال
اينجا اتاق بازرگاني ايران است، طبقه دهم ساعت 5 بعد از ظهر. دومين همايش نقش معدن و صنايع معدني در اقتصاد ايران همين جا برگزار مي‌شود. تقريبا همه آمده‌اند يا حداقل قول داده‌اند كه خودشان را برسانند. رييس سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني، اولين مقام دولتي است كه خودش را به مراسم مي‌رساند. پس از او هم سميعي‌نژاد معاون معدني وزير صنايع، رجايي رييس كميسيون كشاورزي، سجاديان رييس كميته معدن و صادق عضو كميسيون صنايع مجلس خودشان را به مراسم مي‌رسانند. كم‌كم جا براي سوزن انداختن نيست.
دومين همايش «معدن و نقش آن در اقتصاد ايران»، مجالي شد تا بخش خصوصي و نمايندگان مجلس و دولتي‌ها، خواسته‌ها و ناخواسته‌هاي خود را از يكديگر مطالبه كنند. همايش معدن به يك لابي حرفه‌اي و صنفي تبديل شده بود. چيزي كه فراتر از سخنراني‌هاي ممتد و يكنواخت، براي حاضران هميشه جذاب است.معدن كاران از مشكلاتشان با محيط‌زيست گفتند. نمايندگان مجلس سراغ قانون معادن را از وزير گرفتند. آنها از هيات دولت خواستند حداقل 5 تا 10ميليارد دلار به اين بخش تزريق كند. وزير هم از اوضاع رو به رشد و توسعه بخش معدن مثل هميشه ابراز خرسندي كرد و گفت كه وقت خوبي براي بخش معدن مي‌گذارد. «حداقل هفته‌اي پنج‌بار، يا او به سراغ معدن‌كاران مي‌رود يا معدن‌كاران به سراغ او مي‌آيند.»
عمليات 800 ميليون تني
حميدي اناركي، دبير خانه معدن به عنوان اولين سخنران پشت تريبون قرار گرفت. خيلي كوتاه و صريح از دغدغه‌هاي فعالان معدني گفت. سوالي پرسيد و مسوولان را به چالش كشيد.
وي گفت: با تداوم روند كنوني ميزان توليد محصولات معدني تا پايان برنامه پنجم توسعه به بيش از 394 ميليون تن خواهد رسيد؛ در اين سال ميزان عمليات معدني به 800 ميليون تن خواهد رسيد، يعني دو برابر ميزان كنوني. آيا فكري براي ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي اين حجم عمليات معدني مثل خريد ماشين‌آلات، بسترهاي حمل و نقل و غيره شده است؟ نشده است؟
وي در ادامه از ضرورت اصلاح قوانين جذب سرمايه‌گذاري، تسريع روند واگذاري معادن، نگراني فعالان معدني از ادغام وزارتخانه‌هاي صنعت و تجارت و لزوم ارائه استراتژي معدن سخن گفت تا اينكه تذكر شفاهي «ضيق وقت» را از رييس خانه معدن گرفت.
به دنبال قانون
بعد از اناركي، «محمد رضا سجاديان»، رييس كميته معدن مجلس سخنراني كرد. سجاديان با بيان اينكه قانون معادن بايد هرچه سريع‌تر به دست نمايندگان برسد تا واگذاري معادن تسهيل شود، افزود: با توجه به تجربه ورود شبه‌دولتي‌ها به اين عرصه، واگذاري معادن بايد با طمانينه بيشتري صورت گيرد.
او با اشاره به اينكه بخش معدن تا به حال نتوانسته‌است سهم خود را در اقتصاد پيدا كند، تاكيد كرد: در حالي بيش از 3درصد ذخاير معدني دنيا در اختيار كشور ما است كه سهم ايران از توليد جهاني محصولات معدني بين 8/0 تا 2/1درصد است.
به عقيده سجاديان، با تشكيل و تقويت كنسرسيوم‌هاي مختلف در بخش معدن، مي‌توان اقتصاد كشور در اين بخش را متحول كرد.
سهم يك دهم درصدي از اكتشاف
او با اشاره به اينكه بخش معدن سوددهي خوبي دارد، خاطرنشان كرد: با وجود بحث‌هايي كه در بخش صنعت به وجود آمده، در بخش معدن تقريبا هيچ بنگاهي نبوده كه ضررده باشد. به عنوان مثال فولاد مباركه سال گذشته بيش از 1200 ميليارد تومان سود داشته است.
رييس كميته معدن، در ادامه از لزوم تقويت بخش اكتشاف در حوزه معدن سخن به ميان مي‌آورد و نسبت به اوضاع اكتشاف در كشور ابراز نگراني مي‌كند. به گفته سجاديان، از 5ميليارد دلاري كه در سال 2007 در بخش اكتشاف هزينه شده است، سهم ايران تنها
0/15 تا 1/0 درصد بوده است.
ماده 22 را حذف كنيد
او در بخش ديگري از سخنانش، لايحه جامع منابع طبيعي و آبخيزداري را كه چندي است در مجلس در حال بررسي است به عنوان يكي از دغدغه‌هاي اصلي بخش معدن ياد مي‌كند و مي‌گويد كه در بند 22 اين لايحه مواردي آمده است كه اگر تصويب شود، عمده امور معادن از وزارت صنايع گرفته شده و به وزارت جهاد كشاورزي سپرده مي‌شود. اگر بخواهيم بدون تعصب با موضوع برخورد كنيم، اين ماده بايد از لايحه حذف شود.
بورس مواد معدني هم مي‌رسد
رييس كميته معدن مجلس شوراي اسلامي‌در پايان سخنانش از تشكيل بورس مواد معدني به عنوان يكي از راهكارهاي تقويت بخش معدن و عادلانه‌تر شدن قيمت‌ها خبر مي‌دهد و مي‌گويد: در صورت ايجاد بورس مواد معدني بازار مواد معدني متعادل تر دنبال خواهد شد.
ساعت حدود 7 است كه رييس اتاق بازرگاني هم به جمع حاضرين مي‌پيوندد. رييس خانه معدن به او خوش آمد مي‌گويد و از سخنران بعدي دعوت مي‌كند.
چه خبر از استراتژي؟
رييس كميته اكتشاف خانه معدن، پشت تريبون قرار گرفت و بي درنگ گفت: بخش معدن كشور، استراتژي اكتشاف را چند سالي است كه در اختيار دارد. اما هنوز خبري از استراتژي معدن نيست، در صورتي كه فعالان اين بخش منتظر تكميل و ارائه آن هستند.
از قضا محمد حسين بصيري، مجري تدوين استراتژي معدن نيامده بود. شايد اگر بود بازهم مثل قبل مي‌گفت: «اگر بودجه را بدهند، كار دو ماهه تمام مي‌شود.»
خودتان بشنويد
صادق پناه در ادامه سكوت كرد و گفت خودتان ببينيد و بشنويد، و بخش‌هايي از گفت‌وگوي تلويزيوني معاون معدني وزير صنايع و رييس كميسيون صنايع و معادن را پخش كرد.
سميعي‌نژاد روي پرده ويدئو پروجكشن مي‌آيد و مي‌گويد كه ما در بخش اكتشاف با كاستي‌هاي فراواني رو به رو هستيم. ما تا 200 متر بيشتر حفاري نكرده‌ايم در حالي كه دنيا تا 4هزار متري زير زمين هم پيش رفته است.
صحبت‌ها قطع مي‌شود. نوبت به حسين‌هاشمي مي‌رسد. خود او هنوز نيامده.هاشمي مي‌گويد كه از ابتداي كشف نفت در ايران تا به امروز بيش از هزار ميليارد دلار عايد كشور شده است. در حالي كه سهم معدن صنايع معدني از اين همه درآمد، فقط 23 ميليارد دلار بوده است. با اين حال تمام مسوولان هميشه از اين بخش به عنوان يك مزيت نسبي ياد مي‌كنند و به اقداماتي كه تاكنون شده افتخار مي‌كنند.
يك نفر هم از كشاورزي
همايش معدن و نقش آن در اقتصاد ايران از يك نظر جالب توجه بود. آن هم اينكه، همه آنهايي كه آمده بودند از جنس معدن و صنايع معدني بودند به جز يك نفر: «عباس رجايي»، رييس كميسيون كشاورزي. گويا همه در يك طرف ميدان بودند او در طرف ديگر. رجايي سخنراني خود را اين‌گونه آغاز مي‌كند كه يك روي سكه بخش معدن است و روي ديگر سكه كشاورزي و محيط‌زيست. هر جا كه به طبيعت ظلم شود، خسارت آن را خواهيم ديد. بخش معدن و صنايع معدني همانند دو لبه قيچي در طبيعت هستند و بايد مراقب اين دو بخش بود.
او با بيان اينكه نمي‌توان با محيط‌زيست همانند يك كالاي لوكس برخورد كرد كه فقط بايد در اختيار عده‌اي خاص قرار گيرد، مي‌گويد: براساس تازه‌ترين آمارهاي جهاني، در شهر تهران سالانه 640 ميليون دلار ارزش خسارت‌هاي آب و هوايي است. البته اين معضل فقط مختص تهران نيست. بلكه به عنوان نمونه معدن مس كرمان باعث شده تمام دشت‌هاي اطراف كارخانه دچار آسيب شوند و ديگر قابل استفاده نباشند.
رجايي در ادامه رو به هراتي نيك كرده و خطاب به او مي‌گويد: چقدر در اين سال‌ها خسارات زيست محيطي معادن محاسبه شده است؟ چه كسي مسوول پاسخگويي به اين خسارت‌ها است؟
سر 500 تومان چانه نزنيد
رييس كميسيون كشاورزي ادامه مي‌دهد: «در اينكه صنايع زيربنايي و مادر بايد در كشور ايجاد شوند بحثي نيست، اما به طور كلي بايد به سمت صنايع‌هاي – تك پيش رفت. امروز توليد كنندگان برسر كيلويي 500 بالاتر يا پايين‌تر فولاد چانه مي‌زنند، در حالي كه كشورهاي پيشرفته 100 گرم موبايل توليد مي‌كنند و 400 هزار تومان مي‌فروشند.»
رجايي خاطرنشان مي‌كند: در حال تهيه طرحي هستيم تا براساس آن از ورود پسماندهاي صنعتي و معدني به تالاب‌ها جلوگيري كنيم.
دولت سختگيري كرده نه مجلس
او در رابطه با لايحه جامع منابع طبيعي هم توضيح مي‌دهد: «طرحي كه در ابتدا مجلس تهيه كرده بود روان‌تر از اين لايحه‌اي بود كه دولت تهيه كرده است. بنابراين خود دولت در اين زمينه سختگيرانه‌تر برخورد كرده است. ضمنا همه اعضاي هيات دولت هم آن را امضا كرده‌اند. حتي خود وزير صنايع.» البته اين بخش از سخنان رجايي در ادامه همايش، مورد انتقاد وزير قرار گرفت و او توضيحاتي در اين باره داد.
رجايي ادامه داد: هم‌اكنون كليات اين لايحه تصويب شده و به كميسيون‌هاي فرعي رفته و در شور دوم قرار دارد. قول مي‌دهيم در زمان تصويب نهايي آن از اعضاي كميسيون صنايع دعوت كنيم تا نظرات خود را ارائه كنند.
قول آقاي وزير
عقربه‌هاي ساعت، 7 و 30 دقيقه را نشان مي‌دهند. همزمان با پايان سخنان رجايي، وزير صنايع هم از راه مي‌رسد. به فاصله چند دقيقه بعد از او هم هاشمي، رييس كميسيون صنايع مي‌رسد. در زمان ورود وزير به سالن، «علاميرمحمد صادقي»، رييس خانه معدن ايران، از پشت تريبون به وزير خوش‌آمد گفته و به مزاح گفت: «وزير امروز را كلا وقف بخش خصوصي بودند. از 7 صبح در اتاق بازرگاني تهران بودند. ظهر هم كه شخصا در خدمتشان بوديم. الان هم كه شام را در خدمتشان هستيم. آقاي وزير قول داده‌اند با اتاق بازرگاني همكاري‌شان را بيشتر كنند.»
دو دوتا چهارتاي معدني
نوبت به سخنراني دكتر ارويي استاد دانشگاه رسيد. هنگام سخنراني پاورپوينتي را به حاضران نشان داد. بعد از كلي محاسبه به اين نتيجه رسيد كه به ازاي هر 3 درصد بسط پايه پولي در بخش صنعت و معدن، يك درصد رشد اقتصادي نصيب كشور مي‌شود. البته برخي از محاسبات او از جمله اينكه سهم معدن از اقتصاد ايران 29 درصد است، مورد استقبال نمايندگان مجلس قرار نگرفت. چراكه به گفته هاشمي، هم اكنون سهم معدن از توليد ناخالص داخلي حدود 6/1 درصد است.
اقتصاد سنجي با فرمول‌هاي فيزيك
دكتر ارويي ادامه داد: «چون حجم معدن از اقتصاد يك درصد است، سه درصد انبساط در يك درصد اقتصاد معادل است با سه صدم درصد انبساط در كشور. بنابراين با ايجاد تنها 03/0 درصد انبساط در اقتصاد ايران، يك درصد رشد اقتصادي به وجود مي‌آيد. اين بدان معناست كه انبساط در بخش معدن حدود 30 برابر بازدهي دارد.»
اگرچه همه آنهايي كه به همايش آمده بودند سر از محاسبات دكتر در نياوردند، اما همگي او را تشويق كردند. نهاونديان بازهم از اصلاح نرخ ارز گفت: نوبت به سخنراني نهاونديان رييس اتاق بازرگاني تهران رسيد. او در صحبت‌هايش به چهار نكته اساسي اشاره كرد. او در اولين نكته مدنظرش خواستار پيوند بخش معدن با ديگر بخش‌هاي اقتصاد ايران شد و گفت كه معدن بايد در زنجيره توليد ارزش در اقتصاد ايران ديده شود.
«محمد نهاونديان» ادامه داد: نبايد از معدن‌كار توقع داشت كه خلاف منطق اقتصادي عمل كند؛ همانطور كه نمي‌شود به آب گفت سر بالا برود. سياست‌هاي ارزي بايد مورد بازنگري قرار بگيرند. اگر ممكن است اين اقدام عوارضي را ايجاد كند، براي آن عوارض بايد اقدامات جبراني در نظر گرفت. به عقيده رييس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران، نمي‌توان نرخ حامل‌هاي انرژي را اصلاح كرد و نرخ ارز و نرخ سود بانكي را اصلاح نكرد.
نهاونديان در بخش ديگري از سخنانش، با اشاره به اينكه براي حضور در بازارهاي جهاني، بايد در روابط اقتصادي خارجي خود بازنگري كرد، خاطرنشان كرد: بخش معدن كشور يكي از بهترين بخش‌ها براي جذب سرمايه‌گذاري خارجي است. بنابراين دستگاه ديپلماسي بايد كمك كند به اين كه اين مناسبات به طور مطمئن و درازمدت عملياتي شود.
توقع 10ميليارد دلاري
پس از سخنراني رييس اتاق بازرگاني ايران، «سيد حسين‌هاشمي» رييس كميسيون صنايع مجلس به سخنراني مي‌پردازد.
او در ابتداي سخنانش گفت: اگر دولت مي‌خواهد در بازارهاي جهاني حضور جدي پيدا كند، هيچ بخشي به اندازه معدن مزيت ندارد.
رييس كميسيون صنايع سپس رو به رييس كميسيون كشاورزي كرد و گفت: «پس از بخش معدن هم بخش كشاورزي در اولويت قرار دارد. البته اين را گفتم كه شما كه امشب به جمع اهالي معدن آمده‌ايد زياد ناراحت نشويد.»
هاشمي در ادامه از دولت خواست كه از مازاد درآمد ارزي خود ، 10 ميليارد دلار را در اختيار بخش معدن قرار دهد تا از اين بحراني كه به عقيده او، غرب ما را گرفتار آن كرده، رهايي يابيم.
امضا دادم؛ اما قبول ندارم
اما نوبت به وزير صنايع رسيد. «علي‌اكبر محرابيان» با اشاره به اينكه در شرايط فعلي توجه به افزايش توليد و بهره‌وري بايد مورد توجه قرار گيرد، خاطرنشان مي‌كند: در بسياري از معادن، از ماشين‌آلات به روز استفاده نمي‌شود و توليد محصول نهايي را كاهش مي‌دهد. در بهره‌وري عوامل سرمايه رشد كرده‌ايم، اما در بهره‌وري كار، كارهاي نكرده زيادي داريم.
وزير صنايع در رابطه با موضوع لايحه جامع محيط‌زيست كه موضوع سخنان رجايي بود، خاطرنشان كرد: «چون امضاي من پاي آن لايحه است، دليل نمي‌شود كه حتما نسبت به آن نظر مساعد داشته باشم. همانطور كه وقتي يك قانون در مجلس تصويب مي‌شود لزوما همه نمايندگان به آن راي مثبت نداده‌اند. وقتي يك قانون به تصويب هيات دولت مي‌رسد همه پاي آن را امضا مي‌كنند. در مورد ماده 22 اين لايحه هم با رييس جمهور مشورت كرده‌ايم تا آن را حذف كنند.
پول معدن سر سفره روستاييان
محرابيان در بخش ديگري از سخنانش، با اشاره به اينكه برخي اوقات معادني كه در مجاورت روستاها هستند دچار مشكلاتي بين معدن كار و اهالي روستا مي‌شوند، گفت: هم‌اكنون وزارت صنايع طرحي را آماده كرده است كه براساس آن روستايي‌هاي كشور كه در مجاورت معادن زندگي مي‌كنند، در معادن شريك شوند. البته اين بدان معنا نيست كه از سهم معدن‌كار زده شود. بلكه فقط بنا داريم، از تنش‌هاي موجود ميان معدن‌كار و روستاييان بكاهيم.
به گفته محرابيان، اين طرح از نظر فني مورد بررسي قرار گرفته و به نتيجه رسيده است و هم‌اكنون در حال پيگيري مسائل حقوقي است.
پس از اتمام سخنان وزير صنايع، رييس خانه معدن خطاب به حاضران گفت: امشب پيشنهاد‌هاي زيادي براي رشد بخش معدن داده شد، اما همه سخنرانان نسخه پيچيدند كه آقاي سميعي‌نژاد اجرا كند و به اين ترتيب تلويحا از سميعي‌نژاد مي‌خواهد سخنراني كند.
معاون معدني وزير صنايع پشت تريبون قرار گرفت و گفت: بخش معدن در هشت ماه گذشته بالاترين رتبه را در صادرات صنعتي و معدني داشته است. ايران در هشت ماه گذشته حدود چهار هزار و 320 ميليون دلار معادل 7/46 درصد از صادرات صنعتي و معدني را به خود اختصاص داده است.
وي در پايان خاطر نشان كرد: زير بناي توسعه كشور وابسته به بخش معدن است و اين بخش مورد توجه دولت و مجلس و همچنين مقام معظم رهبري قرار گرفته است. در نتيجه بايد به اين بخش اهميت بسزايي داده شود تا بتوانيم به رشد اقتصادي خوبي در بخش معدن برسيم.
دومين همايش معدن در اقتصاد ايران يا شب نشيني بزرگ فعالان معدني در حالي به كار خود پايان داد كه فرصتي براي پرسش و پاسخ معدن‌كاران با وزير باقي نماند. همه در طبقه زيرين دعوت به شام شدند... و اين گونه همايش نقش معدن در اقتصاد ايران به پايان رسيد.
