سرطان پستان
مركز تحقيقات سرطان انستيتو كانسر
سرطان پستان يكي از مهمترين وشايعترين بيماريها در زنان است و دانستن اطلاعات اساسي در اين زمينه براي هر زني اگرچه دچار اين بيماري نيز نباشد به دليل شايع بودن و مهمبودن بيماري لازم است. قابل ذكر است كه بيشتر تودههاي پستان سرطاني نيستند و درمان سرطان پستان هميشه به برداشتن پستان منتهي نميشود و در مراحل اوليه بيماري با درمانهاي جديد شانس بهبودي واقعي وجود دارد. سرطان پستان شايعترين علت مرگ زنان در محدوده سني 35تا55 سالگي را تشكيل ميدهد. در هر سال يك تا دو مورد سرطان پستان در هر1000 زن به طور جديد تشخيص داده ميشود.
نسج پستان در مجاورت عضلات اطراف پستان قرار دارد شناخت سيستم لنفاوي پستان از لحاظ تشخيصي و درماني حائز اهميت ميباشد. تومورهاي پستان ميتوانند از طريق سيستم لنفاوي گسترش يافته و به تمام بدن راه يابند و درحقيقت سيستم لنفاوي راهي براي ارتباط لنف با عروق ميباشد خونرساني به قسمتهاي داخلي و مركزي پستان توسط شاخههاي شرياني انجام ميشود پستان داراي سيستم عصب دهي نيز ميباشد.
علائم بيماريهاي پستان:
شايعترين علامت و شكايتهاي بيماري پستان كه يك زن را به مشاوره پزشكي ارجاع ميدهد احساس توده درپستان، ترشح با خونريزي ازنوك پستان و درد پستان ميباشد و در صورت مشاهده اين علائم وتغييرات بايد به پزشك مراجعه نمود اگر چه خيلي از اين موارد سرطاني نخواهد بود.
علائمي كه ممكن است درسرطان پستان ظاهرشوند:
•توده در پستان( شايعترين علامت)
•تغيير در اندازه يا شكل پستان
•به داخل كشيده شدن يا برگشتن نوك پستانها
•قرمزي وجوش در اطراف نوك پستان
•خونريزي يا ترشح از نوك پستان
•كشيده شدن پوست پستان
•تورم و احساس توده در زير بغل
•وريدهايي واضح روي پستان
•زخم پوست پستان
•علائم تومورهاي ثانوي در جاهاي ديگر
•تورم بازو
•درد
شايعترين مسائل پستاني در زنان ، بيماريهاي خوش خيم پستان مي باشد:
طبقهبندي بيماريهاي خوشخيم پستان:
1-آنوماليهاي تكامل طبيعي و برگشت آنها
2- درد، پستانهاي تودهاي
3- توده خوشخيم غدد شيري
4- پستان (فيبروآدنوم)
5- كيستها
6- اكتازي داكت ( ترشح مايع زرد و چسبناك)
7- هايپرپلازي اين تليال (رشد زياد سلولهاي پستان)
8- تومورهاي خوشخيم ديگر
9- ليپوم (تومور چربي)
10- پاپيلوم داكت ( ترشح مايع زردوخون)
11- التهابها وعفونتها
12- تومورها
13- اوريون
14- شيردهي
15- كالاكتوسل (نوعي كيست در بارداري)
16- نكروز چربي
17- بيماريهاي مادرزادي
18- نوك پستانهاي فرورفته
19- پستانهاي اضافي، نوكهاي اضافي پستان
20 – بيماريهاي غيرپستاني
21- مشكلات پوستي وكيستهاي سباسه
22- بيماريها واختلالات قفسه سينه
علت وعوامل ايجاد:
تحقيق در زمينه علل سرطان پستان مهم ميباشد زيرا با يافتن آنها هم درمان و هم پيشگيري ممكن ميگردد كه منجر به شناسايي زنان در معرض خطر و استراتژيهاي پيشگيري وغربالگري براي كشف زودرس بيماري ميگردد و نتايج بدست آمده قادر است تغيير در فاكتوريهاي محيطي كه مسئول ايجاد بيماري شناخته شدهاند بدهد و تحولي در نوع زندگي زنان ايجاد شود كه كاهش ريسك ابتلا به بيماري را در آنان باعث ميشود.
فاكتورهاي خطر:
1- سابقه سرطان پستان در سمت مقابل
2- سابقه خانوادگي سرطان پستان (بستگان درجه يك)
3- نولي پاريته (نداشتن زايمان)
4- يائسگي بعد از 55 سالگي
5- بالا بودن سن (سن بالاتر از 35 سال)
6- اختلاف جغرافيايي ( جهان غرب)
7- اثرات هورموني
8- سرطانهاي ديگر
9- رژيم غذايي ( چربي و گوشت)
10- چاقي
11- الكل
12- بيماريهاي خوشخيم پستان
13- ويروسها
14- تابش اشعه يونيزان
15- نوع بافت پستاني
16- شخصيت ( مضطرب)
17- مصرف استروژن ( داروهاي استروژني)
18- منارك زودرس ( شروع قاعدگي زودتر از موعد)
19- اولين حاملگي بعد از 25 سالگي
كشف اوليه و زودرس سرطان پستان:
توموري كه باسايز كوچك تشخيص داده ميشود بيشتر قابل درمان است و شانس بقاي عمر را بالا ميبرد. زنان بايد هرگونه علائم جديد كه در پستانهايشان مشاهده ميكنند در اسرع وقت به پزشك گزارش نمايند.
پيشگيري:
به استفاده از معيارهايي كه بتوان فاكتورهاي خطر شناخته شده در توسعه و پيشرفت يك بيماري را تغيير داد پيشگيري اوليه اطلاق ميگردد. يك شيوه برتر، سعي در پيشگيري از تكامل بيماري است كه پيشگيري ثانويه ناميده ميشود. پيشگيري ثانويه در مورد سرطان پستان عبارت است از غربالگري پستان به منظور كشف و درمان سرطان در اسرع وقت تا خطر انتشار بيماري و مرگ را كاهش دهد.
غربالگري :
غربالگري به اين معني است كه درجمعيت زنان سالم، حتي قبل از آن كه هرنوع علائمي درپستان تظاهر كند بتوان با انجام آزمايشات و معاينه، تغييرات غير طبيعي را كشف نمود و تصميمات لازم را جهت درمان بكار گرفت. روشهاي غربالگري عبارتند از :
1-ماموگرافي سالانه درزنان 40 ساله ومسنتر
2-معاينه پستانها توسط زنان به صورت ماهيانه ازسن 20سالگي (بهترين زمان معاينه پس از قاعدگي و پيش از تخمكگذاري است يعني بين پاك شدن از خونريزي تا14 روز مانده به قاعدگي بعد)
3-معاينه باليني پستان توسط پزشك در زنان 20 تا40 ساله، هرسه سال و در زنان مسنتر از 40 سال ، هرسال
انواع روشهاي درمان:
درمانهاي متفاوتي براي سرطان پستان وجود دارد:
- جراحي
- پرتو درماني
- درمان كمكي (هورمون درماني- شيمي درماني)
1- جراحي:
•جراحي محافظتي پستان:
درمان قطعي پس از صحبت كردن بيمار با پزشك و در نظر گرفتن يك سري از فاكتورها مثل اندازه توده نسبت به اندازة پستان، محل تومور، مرحله و درجة تومور و تمايل بيمار در پذيرفتن درمانهاي اضافي به همراه جراحي مشخص ميگردد.
اغلب تومورهاي كوچك كه طي برداشتن قسمتي از بافت پستان خارج ميشوند اثر قابل توجهي روي ظاهر پستان نميگذارند و جاي برش پوستي بر پوست جزئي خواهد بود اما در مورد تومورهاي بزرگ بخصوص اگر يك قسمت كامل پستان، برداشته شود ممكن است از دست دادن واضح بافت پستان نمايان شود.
برداشتن پستان (ماستكتومي):
ماستكتومي به خارج كردن كامل بافت پستان كه در برگيرندة پوست روي پستان همراه با نوك پستان و آرئول (هالة اطراف پستان) نيز ميباشد، اطلاق ميگردد.
تنها در ماستكتومي زير پوستي ميباشد كه پوست پستان بدون عيب و به صورت دست نخورده روي پستان در حالي كه بافت پستان خارج ميشود ميماند.
1-ماستكتومي ساده يا كامل: اين عمل شامل برداشتن تمام نسج پستان كه به طرف زير بازو كشيده ميشود و نوك پستان و هاله و پوست اطراف آن ميباشد.
2-ماستكتومي نسبتاً وسيع: علاوه بر بافت هاي پستان كه در جريان ماستكتومي ساده برداشته ميشوند يكي از عضلات جدار قفسة سينه و قسمتهاي كوچك و بزرگ عضلاتي كه از زير بغل ميگذرند و از دندهها به سمت لبة شانه كشيده ميشوند، برداشته ميشوند.
3-ماستكتومي كاملاً وسيع: علاوه بر ماستكتومي نسبتاً وسيع غدد لنفاوي نيز برداشته ميشود.
•برداشتن غدد لنفاوي:
در حال حاضر عقيده بر اين است كه درگيري غدد لنفاوي (يعني درنمونه برداري از غدد سلول سرطاني مشاهده شود) علامتي بر گسترش بيماري در سراسر بدن مي باشد. برداشتن جراحي ممكن است كه براي بهبود علائم و تسكين آن مفيد باشد اما الزاماً اثري در جهت افزايش بهبودي و درمان ندارد.
2-اشعه درماني (پرتو درماني)
پرتو درماني يا درمان تشعشي اغلب پس از جراحي براي سرطان پستان جهت از بين بردن موضعي سلولهاي سرطاني بكار ميرود كه طي آن اشعه به ناحيه اي از پستان تابيده ميشود و باعث كاهش خطر عود ميشود.
3-درمان كمكي
هدف از اين درمان انهدام سلولهاي سرطاني است كه از پستان خارج و در نقاط ديگر بدن انتشار يافتهاند و هدف از درمان كاهش خطر رشد ثانويه در ساير نقاط بدن ميباشد كه به دو روش صورت ميگيرد.
•هورمون درماني
•شيمي درماني
شيمي درماني: از داروهاي ضد سرطان شيمي درماني به منظور پيدا كردن و از بين بردن سلولهاي سرطاني در سرتاسر بدن استفاده مي شود. اين داروها اغلب پس از جراحي سرطان در افراد پرخطر كه احتمال انتشار سلولهاي سرطاني به خارج از پستان قبل و بعد از تشخيص تومور ميرود به كار برده ميشود. درمان بيشتر در زنان قبل از يائسگي به كار ميرود بخصوص كسانيكه تومور مهاجم و يا غدد گرفتار در زير بغل دارند.
4- تخريب تخمدانها:
تخريب تخمدانها باعث افزايش بقاي عمر در 30% موارد و كاهش عود بيماري در 35% موارد ميشود.
روشهاي درمان سرطان پستان منتشر شده (متاستاتيك)
مواردي كه هورمون درماني به كار ميرود:
1-بيماري مثبت از لحاظ گيرنده استروژن
2-متاستاز به غدد لنفاوي، پوست، استخوان
3-بيش از 2 سال از پايان درمان كمكي گذشته باشد.
4-پيشرفت بيماري بعد از مصرف داروهاي رده اول و دوم شيمي درماني
انهدام تخمدان در زنان قبل از يائسگي با تاموكسيفن و در زنان يائسه با داروهاي ديگر شيمي درماني انجام ميشود.
اثرات جانبي روش هاي درمان:
•اثرات جانبي جراحيهاي سرطان پوستان:
معمولاً متعاقب جراحي مشكلات و عوارضي دراطراف ناحية برش جراحي شامل كوفتگي، عفونت زخم، تورم و عدم بهبود سريع اسكار مشاهده ميشود. اگر بيمار حوالي زمان جراحي تحت شيمي درماني قرار بگيرد معمولاً عفونت زخم تا چندين هفته به طول ميكشد.
در تمام اشكال ماستكتومي درجاتي از ضعف حركات شانه وجود دارد كه پس از عمل جراحي با ورزش بهبود مييابد. تورم بازو در اثر تجمع مايع لنف جائي كه غدد لنفاوي و عروق لنفاوي برداشته مي شوند با دچار ضايعه مي شوند ميتواند درد زيادي ايجاد كند و نياز به درمان دارد (اين موارد كمتر شايع هستند). گاهي اوقات اختلالاتي در اعصاب دو عضله زير بازو در جريان جراحي وسيع ايجاد ميشود كه منجر به عدم تعادل و پرش شانه ميشود.(اين موارد نادر است)
• اثرات جانبي پرتو درماني:
1-نياز به مراجعات منظم و مكرر به بيمارستان خسارتي براي بيمار محسوب ميشود و ناراحتي كه متعاقب اين روند حاصل ميشود منجر به خستگي مفرط بيمار ميگردد.
2-احساس بيماري و حالت تهوع
3-حساسيت پوستي
4-تيرگي پوست و خارش وسوزش
5- سرفههاي خشك و تنگي نفس
پيشگيري از اين عارضه: اغلب ايده خوبيست كه براي اين بيماران پس از برگشت از بيمارستان استراحتي ترتيب داده شود تا حتيالامكان از حالت دستپاچگي و خستگي آنها ممانعت به عمل آيد.
• اثرات جانبي شيمي درماني:
ممكن است بعضي از داروها به سلولهاي سالم بدن نيز صدمه بزنند پس بايد. پس از هر دوره درمان فرصتي جهت بازگشت به حالت طبيعي به شخص داده شود كه معمولاً اين زمان در نظرگرفته ميشود.
يك آزمايش خون قبل از هر دوره درمان جهت كنترل سطوح سلولهاي سفيد خون انجام مي شود، تا مقاومت بدن در مقابل عفونت تعيين شود و تحت تاثير آن قرار نگرفته باشد.
عوارض جانبي ديگر: خستگي ،تهوع، ريزش موي سر، زخمهاي دهاني ،بياشتهايي، اسهال و با تركيبي از اينها، توقف قاعدگي ، نازايي
پيشگيري: شستشوي دهان، ضد استفراغ ، كلاه گيس
درمان شيمي درماني باعث 28% كاهش عود و16% كاهش ميزان مرگ ساليانه ميشود.
