انواع شعر

انواع شعر : شعر دو گونه است : الف:عروضی ب:شعر نو
شعر عروضی عرصه ی ادب پارسی یازده قسم است :
۱- غزل ۲-قصیده ۳- مثنوی ۴- قطعه ۵- رباعی ۶- دو بیتی ۷- مسمَط ۸- ترکیب بند ۹- ترجیع بند ۱۰-مستزاد ۱۱-تشبیب ( گروهی ، تشبیب را جزئی از قصیده می گمارند که در آغاز شعر برای جلب توجه خواننده آمده ، معمولا در موضوع عشق بازی و شبابی کردن است ) ۱۲- فرد (گروهی فرد را نیز از انواع شعر می شمارند ) .
- غزل : ابیاتی چند - بین ۵ تا ۱۴ بیت - که متحد الوزن و متحدالقافیه باشند و مصرع اول بیت اول نیز با سایر ابیات هم قافیه باشد غزل نامیده می شود . بیت اول غزل را مطلع و بیت آخر را مقطع غزل گویند . معمولا تخلص شاعر در بیت آخر غزل یا قصیده می آید . موضوع غزل مضامین عارفانه و عاشقانه می باشد . تشبیب یا تغزَل ابیاتی عاشقانه است که معمولا در آغاز قصیده می آید و مدح ممدوح پس از تشبیب بیان می گردد . چون غزلیَات سعدی ، حافظ و مولانا .
- قصیده : قصیده ابیاتی چتد است که هر دو مصرع بیت اول با سایر ابیات قصیده هم قافیه است و معمولا موضوع آن مدح یا ذم یا وعظ یا نصیحت یا بیان روایات و حکایات و یا مضامین وصفیه چون مضامی منوچهر دامغانی ، خاقانی ، ملک الشعرای بهار است . تعداد ابیات قصیده از پانزده بیت به بالاست .
- مثنوی : ابیاتی متحدالوزن و متحد القافیه را گویند که چون در پی هم آیند قصه یا روایت و یا مضمون خاصی را تبیین می کند . چون مثنوی معنوی و مثنوی خمسه ی نظامی و مثنوی شاهنامه ی فردوسی که به ترتیب دارای مضامین عرفانی و عاشقانه و حماسی است .
- قطعه : قطعه عبارت است از دو یا چند بیت که دارای وزن و قافیه ی متحد باشد و مصرع اول الزاما با سایر ابیات هم قافیه نباشد . مضمون قطعه بیان مطلبی خاص است (چون قطعات اجتماعی استا جلال بقایی نایینی و یا ابن یمین ) .
- رباعی : دو بیت به وزن (( لا حول و لا قوه الا بالله )) که دارای متحد نیز باشد و مصرع سوم الزاما نباید با سایر مصرع ها هم قافیه باشد . در رباعی ، یم مضمون واحد با دو بیت تبیین می گردد چون رباعیات خیَام نیشابوری .
- دو بیتی : دو بیتی از نظر قالب همانند رباعی است الَا این که الزاما وزن رباعی را ندارد ، چون دوبیتی های بابا طاهر .
- مسمّط : اگر چند بیت بر یک قافیه - دو یا سه بیت - و یک وزن گفته شود که مصرع آخر بر قافیه دیگر باشد و در ادامه چند بیت چونان حالت اول با همان وزن و با قافیه ای دیگر گفته شود به طوری که مصرع آخر بر قافیه مصرع آخر بند اوَل باشد و این شکل چندین بار تکرار شود حاصل همه را مسمّط گویند و اگر بند ها دارای چهار مصرع باشد آن را مربع و اگر دارای پنج قسمت باشد آن را مخمس و همین طور مسدس و ... گویند . چون مسمّط معروف منوچهری دامغانی و ادیب الممالک فراهانی .
- ترکیب بند : چندین بیت متحدالوزن و متحدالقافیه - چون یک غزل - آورده شود و در پایان یک بیت حد فاصل این بیت با بندی دیگر شود که در ادامه می آید و با بند اول در وزن متحد و در قافیه مختلف است و حد فاصل بند بعد با دیگر بند ها را نیز بیتی با قافیه ای جز بند اول آورند ، حاصل آن را ترکیب بند گویند . چون ترکیب بند محتشم کاشانی و وحشی بافقی .
- ترجیع بند : مجموعه ای از چند بند چون ترکیب بند است که بیت حد فاصل هر بند در همه دفعات تکرار شود . مثل ترجیع بند معروف هاتف اصفهانی .
- مستزاد : شعری موزون چون غزل است که پس از هر مصرع یک پاره ی اضافی آورند که با مضمون مصرع ارتباط داشته باشد ولی در معنا چندان نیازی به آن نباشد و آوردن آن پاره بر لطف شعر افزاید چنان مستزاد یغمای جندقی .
- فرد : بیت مستقلی است که حتی الامکان دارای استقلال مضمون باشد و مطلبی را تبیین کند .
ب : شعر نو : مضامین شاعرانه ای است که عموما دارای وزن خاص بوده ولی تابع وزن عروضی نیست .