لوسمي چيست؟
لوسمي نوعي سرطان است. تمام سرطان ها از سلول شروع مي شوند. سلول ها، خون و ساير بافت هاي بدن را مي سازند. در حالت طبيعي سلول ها رشد كرده و به سلول هاي جديد مورد نياز بدن تقسيم مي شوند. هم چنين، سلول هاي پير ميميرند و سلول هاي جديد جايگزين آنها مي شوند.
گاهي اوقات اين فرايند از حالت منظم و طبيعي خارج مي شود، بطوري كه سلول هاي جديد زماني كه بدن به آنها نياز ندارد توليد مي شوند و سلول هاي پير زماني كه بايد از بين بروند، از بين نمي روند. لوسمي سرطاني است كه از سلول هاي خوني شروع مي شود.
سلول هاي طبيعي خون
سلول هاي خوني در مغز استخوان تشكيل مي شوند. مغزاستخوان، ماده اي نرم در مركز اغلب استخوان هاي بدن مي باشد.
سلول هاي خوني نابالغ، سلول بنيادي و بلاست ناميده مي شوند. اغلب سلول هاي خوني در مغز استخوان بالغ شده و سپس وارد رگ هاي خوني مي شوند. خوني كه در رگ ها و قلب جريان دارد خون محيطي ناميده مي شود.
سلول هاي خوني بالغ شده از سلول هاي بنيادي
مغز استخوان انواع مختلفي از سلول هاي خوني را توليد مي كند كه هر كدام از آنها عملكرد مخصوصي دارند.
گلبول هاي سفيد در برابر عوامل بيماريزا، از بدن دفاع مي كنند.
گلبول هاي قرمز اكسيژن را به بافت هاي بدن حمل مي كنند.
پلاكت ها به لخته شدن خون و كنترل خونريزي كمك مي كنند.
سلول هاي لوسمي
در بيماران مبتلا به لوسمي، مغز استخوان گلبول هاي سفيد غير طبيعي توليد ميكند. در ابتدا سلول هاي لوسمي تقريبا عملكرد طبيعي دارند. بعد از مدتي به علت تجمع سلولهای لوسمی به جای گلبول هاي سفيد، قرمز و پلاكت ها عملكرد سلولها با مشكل مواجه مي گردد.
انواع لوسمي
انواع لوسمي بر اساس سرعت پيشرفت بيماري و بدتر شدن وضعيت بيماري، گروه بندي مي شود. لوسمي به دوصورت مزمن (بيماري به آرامي پيشرفت مي كند ) يا حاد (بيماري سريع پيشرفت كرده و بدتر مي شود) مي باشد.
لوسمي مزمن : در اوايل بيماري سلول هاي غير طبيعي خون هنوز وظيفه خود را انجام مي دهند وبيماران مبتلا به لوسمي ممكن است نشانه اي نداشته باشند.لوسمي مزمن به آرامي پيشرفت مي كند. با افزايش تعداد سلول هاي لوسمي، نشانه هاي بيماري ظاهر مي شود.
لوسمي حاد : سلول هاي خون خيلي غير طبيعي هستند . آنها نمي توانند وظايف خود را انجام دهند . تعداد سلول هاي غير طبيعي به طورسريع افزايش مي يابد. لوسمي حاد بسرعت بدتر مي شود.
هم چنين، انواع لوسمي براساس نوع گلبول هاي سفيد درگير، گروه بندي مي شود. منشا لوسمي مي تواند سلول لنفوئيدي و يا ميلوئيدي باشد. لوسمي كه سلول هاي لنفوئيدي را تحت تاثير قرار مي دهد لوسمي لنفوئيدي و لوسمي كه سلول هاي ميلوئيدي را تحت تاثير قرار مي دهد، لوسمي ميلوئيدي ناميده مي شود.
چهار نوع رايج لوسمي وجود دارد :
لوسمي لنفوئيدي مزمن ( CLL ): سالانه حدود 7000 مورد جديد ابتلا به CLLرخ مي دهد. بيماري، اغلب اوقات در سنين بالاي 55 سال تشخيص داده مي شود. تقريبا هرگز در بچه ها ديده نمي شود.
· لوسمي ميلوئيدي مزمن (CML ): سالانه حدود 4400 مورد جديدCML ديده مي شود. عمدتا بزرگسالان را درگير مي كند .
· لوسمي لنفوبلاستيك حاد (ALL ): سالانه حدود 3800 مورد جديدALL رخ مي دهد. اين نوع لوسمي رايج ترين نوع لوسمي در كودكان جوان است. همچنين دربزرگسالان نيز ديده مي شود.
· لوسمي ميلوئيدي حاد (AML ): سالانه 10600 مورد جديد AML رخ مي دهد. در كودكان و همچنين در بزرگسالان ديده مي شود.
· لوسمي سلول مويي شكل"Hairy cell leukemia": نوع نادري از لوسمي مزمن است.
چه كساني در معرض خطر قرار دارند؟ (ريسك فاكتورها يا عوامل خطر )
علت دقيق بروز لوسمي شناخته نشده است. پزشكان به ندرت مي توانند علت اين كه چرا يك فرد به لوسمي مبتلا مي شود ولي فرد ديگر مبتلا نمي شود را تشريح كنند. تحقيقات نشان داده است احتمال بروز بيماري درافراد با عوامل خطر مشخص، بيشتر از ساير افراد است. عامل خطر يا ريسك فاكتور به چيزي اطلاق مي شود كه شانس ابتلا به بيماري را در يك فرد افزايش مي دهد.
عوامل خطر براي لوسمي شامل موارد زير است:
o مقادير بالاي اشعه - در افرادي كه در معرض ميزان بالاي اشعه قرارگرفته اند، احتمال ابتلا به لوسمي زياد است. ميزان تششع زياد اشعه توسط انفجارات بمب اتمي (مانند بمب هاي مورد استفاده در جنگ جهاني دوم در ژاپن) و حوادث گياهي انرژي هسته اي (همانند حادثه چرنوبيل در سال 1986 ) توليد مي شود.
اشعه مورد استفاده در درمان هاي پزشكي، مي توانند منبع ديگري براي توليد مقادير بالاي اشعه باشند. ولي در موارد تشخيصي در صورت استفاده از اشعه، افراد در معرض مقادير خيلي كم اشعه قرار مي گيرند و مرتبط با بروز لوسمي نمي باشد.
o شيمي درماني - در بيماران سرطاني دريافت كننده داروهاي ضد سرطان، احتمال ابتلا به لوسمي وجود دارد . براي مثال در صورت استفاده از داروهاي آلكيله كننده، احتمال ابتلا به لوسمي در سال هاي بعدي زندگي وجود دارد. o سندرم داون و ساير بيماري هاي ژنتيك خاص- در برخي از بيماري ها، كروموزوم هاي غير طبيعي ايجاد شده و خطربروز لوسمي افزايش مي يابد. o ويروس لوسمي سلول هاي T انساني تيپ 1 (HTLV-1 )- اين ويروس، نوع نادر لوسمي لنفوسيتي مزمن به نام لوسمي سلول T انساني را موجب مي شود. لوسمي مسري نمي باشد.
كار با مواد شيميايي خاص- قرار گرفتن در معرض ميزان زياد بنزن در محيط كار، موجب بروز لوسمي مي شود. بنزن به صورت وسيع در صنايع شيميايي بكار مي رود. همچنين، فرمالدئيد در صنايع شيميايي بكار مي رود. در كارگراني كه با فرمالدئيد كار مي كنند خطر بروز لوسمي خيلي زياد است. oo سندرم ميلوديسپلاستيك- در افراد مبتلا به اين اختلال خوني خطر ابتلا به لوسمي ميلوئيدي حاد، افزايش مي يابد.
در گذشته تعدادي از مطالعات، قرار گرفتن در معرض ميدان هاي الكترومغناطيسي را يكي ديگر از عوامل خطر احتمالي بروز لوسمي مطرح نموده اند. ميدان هاي الكترو مغناطيسي نوعي اشعه كم انرژي هستند كه از خطوط برق و وسايل الكترونيكي نشآت مي گيرند. امروزه، مطالعات اخير نشان داده اند شواهد ضعيفي دال بر خطرزا بودن ميدان هاي الكترو مغناطيسي وجود دارد.
افرادي كه عوامل خطر را دارند هميشه به لوسمي مبتلا نمي شوند. از طرف ديگر تعدادي از بيماران مبتلا، ممكن است هيچكدام از عوامل خطر را نداشته باشند. افرادي كه فكر مي كنند در معرض خطر لوسمي هستند بايد نگراني خود را با پزشك در ميان بگذارند. پزشك، روش هاي كاهش عوامل خطر را به آنها توضيح داده و نيز برنامه مناسبي را براي كنترل هاي منظم فرد درنظر خواهد گرفت.
علايم و نشانه ها
مانند تمام سلول هاي خوني، سلول هاي لوسمي در تمام بدن حركت مي كنند . بسته به تعداد سلول هاي غير طبيعي و محل تجمع اين سلول ها، بيماران مبتلا به لوسمي ممكن است تعدادي از نشانه ها را داشته باشند.
نشانه هاي شايع لوسمي عبارتند از :
· تب يا تعريق شبانه
· عفونت هاي مكرر
· احساس ضعف و خستگي
· سردرد
· خونريزي و كبود شدگي به آساني( خونريزي از لثه، لكه هاي بنفش پوستي و خونريزي هاي كوچك زير پوستي)
· درد استخوان ها يا مفاصل
· تورم يا احساس ناراحتي در شكم (ناشي از بزرگ شدن طحال )
· تورم عقده هاي لنفاوي بويژه گردن يا زير بغل
· كاهش وزن
اين نشانه ها، علائم قطعي بروز لوسمي نيستند . عفونت يا مشكلات ديگر نيز ممكن است اين نشانه ها را ايجاد كنند. فردي كه اين نشانه ها را دارد بايد هر چه زودتر به پزشك مراجعه كند. تنها پزشك مي تواند بيماري را تشخيص داده و درمان كند.
در مراحل اوليه لوسمي مزمن، سلول هاي لوسمي عملكرد تقريبا طبيعي دارند. ممكن است علائم براي مدت طولاني ظاهر نشود. پزشكان اغلب لوسمي مزمن را در طي برنامه هاي كنترل منظم دوره ای و قبل از بروز نشانه ها، كشف مي كنند. وقتي كه علائم بيماري ظاهر مي شوند، در ابتدا خفيف بوده و سپس بتدريج بدتر مي شوند.
در لوسمي حاد، علائم ظاهر شده و سريعا بدتر مي شوند. بيماران مبتلا به اين بيماري، چون احساس بيماري مي كنند به پزشك مراجعه مي كنند. ساير نشانه هاي لوسمي حاد عبارتند از : تهوع و استفراغ، گيجي، از دست دادن كنترل عضلاني و تشنج .
همچنين سلول هاي لوسمي مي توانند در بيضه ها تجمع كرده و باعث تورم شوند. ممكن است بعضي از بيماران دچار زخم هاي چشمي و يا پوستي ميشوند. لوسمي همچنين روي مجاري گوارشي، كليه ها، ريه ها و يا ساير قسمت هاي بدن تاثير مي كند.
