سفر عسرت؛ پیشنهادی برای روشنفکران رویگردان از موسیقی سنتی

سفر عسرت؛ پیشنهادی برای روشنفکران رویگردان از موسیقی سنتی

به نام خدا سفر عسرت؛ پیشنهادی برای روشنفکران رویگردان از موسیقی سنتی جداشدن روح از بدن در ساعت 6:30 صبح! موسیقی ما- امین موسوی: صدای عود میآید به گوش... با چکشی کوچک و لطیف ضربههایی بر «بیقراری» روحام میزند تا او را از خواب بیدار کند، ترسام میآید کمی/ وارد خلسهای از جنس غم و قطره اشک میشوم...کمانچه کمکم خود را وارد میکند، دوستی خوبی با عود دارد، آرامشی از جنس ترس را در دلام تحریک میکند/ آرشه انگار تیری را در دلام فرو میبرد، تیرست دیگر درد دارد شوخی که نیست...سهتار وارد میشود، سازی آشنا، از جنس یارم با این تفاوت که هیچگاه ترکام نکرد، خیلیوقت است میشناسماش، در این تنهایی و ترس او کمکام میکند/ سهتار رنگ میپاشد/ کار خود را بیتوجه به کمانچه و عود دنبال میکند/ زجر میکشد، تحملاش بهسر میآید به پردههای پایین میرود و گریه میکند، که چه دلبر است این صدا، سهتار جایاش را به حنجره میدهد... ناظری میخواند: موجها خوابیدهاند آرام و رام... ترسم میآید/ دلهره راهی، از جنس غم و اشک در دلام باز میشود...نیرویی مرا میکشد بالا/ از دلهره گذشته/ او دارد مرا از بدنام جدا میکند/دل کندن سخت است، سختیای از جنس فریاد و پریشانی و بیسر پناهی/ روحام در نیمهراهی که جدا از تنام مانده بود با حالتی گزگز کنان بر میگردد به همین روزمرگیها و میبیند ساعت 6 و نیم است و مثل همیشه دیر به قرار خواهد رسید... اگر جزو کسانی هستید که هیچگاه نتوانستهاید با موسیقی سنتی ارتباط برقرار کنید، گوش سپردن به آلبوم «سِفر عُسرت» در آرامش نیمهشب راهیست تا برای قهرتان با اینگونهی موسیقی پایانی باشد. این اثر تجربهای متفاوت و حسی از ورود حجم به موسیقی ایرانیست (موسیقیای که در گذشته بیشتر تکصدایی بوده)، این کار با نگاه و صدایی نو، جزو آثاریست که به شدت سعی میکند، معنای اشعار و حسهایی از قبیل ترس، حیرت و یاس را در قالب موسیقی کلاسیک ایرانی (و تا حدی مایل به مدرن) به روح و دل مخاطب منتقل کند. نکته جالب دیگر این آلبوم در عنواناش نهفته است، نام اصلی این کار «سِفر عُسرت» است که خیلیها به اشتباه (از جمله نگارنده) تصور میکردند، «سَفَر عسرت» تلفظ اصلی عنوان بوده است. لایق، آهنگساز کار در جایی فلسفه این نامگذاری را اینگونه بیان میکند: «سِفر، عنوان آرکائیک و مهجور کتاب است و بهخصوص از آن نظر برای من جذاب است که یادآور بخشهای مختلف عهد عتیق (تورات) است (سفر تکوین، سفر خروج و...)، و لاجرم یک مفهوم اسطورهیی آرکائیک را از «کتاب» بیان میکند و نیز به لحاظ صوتی یادآور واژهی «صفر» بود و تداعیگر فضای هولآور نیستی و هیچی. و «عسرت»، باز با بار آرکائیک و مهجورش، و با تکرار واک «س» در کنار «سفر»، فضای سردی را به لحاظ صوتی میآفریند که مطلوب من است. اگر این نام از لحظه «صفر»، به رخ شما بکشاند که با اثری روبهرو هستید که از همان ابتدا شما را به تفکر میخواند، من در انتخاب نام به خطا نرفتهام.» شعرهای این آلبوم از اخوان ثالث، کدکنی، ابتهاج و شاملوست که در نتیجه وضعیت سیاسی، اجتماعی دهه 1330 روی کاغذ آمده، ناظری که در آلبوم قبلی خود «مولویه» فضای عرفانی، عاشقانه دیگری را با حافظ پسرش تجربه کرده بود، با این کار اشارهای هم به وضعیت حال سیاسی، اجتماعی ایران میکند. نکتهی جالب دیگر در این آلبوم حضور نوازندههای قوی است که هرکدام برای خود آهنگساز و هنرمندان مطرحی هستند، شروین مهاجر که یکی از نوازندههای جوان و بسیار توانای کشورمان است و قدرت هنرش بسیار بیشتر از رسم و ناماش میزند، او در آلبوم «مولویه» شهرام و حافظ ناظری هم حضور پررنگی داشته است و به آسانی میتوان رد پای کمانچهی او را در هر دو آلبوم «سفر عسرت» و «مولویه» دید. سیامک آقایی نوازندهی سنتور هم که سرپرست گروه سنتورنوازان بوده و بهتازگی قطعههایی به آهنگسازی خودش را برای یادبود مشکاتیان با صدای سالار عقیلی در تالار وحدت به صحنه برد. که در آینده این قطعهها در آلبوم تصویری منشر خواهد شد. ارسلان کامکار نوازندهی عود هم آثار متعددی را پدید آورده که بعضی از آنها عبارتند از: جاده ابریشم، موسیقی متن فیلم مادر (به کارگردانی علی حاتمی) موسیقی متن فیلم آوازهای سرزمین مادریام (به کارگردانی بهمن قبادی)، آلبوم خاک، نغمه خراسانی، نغمه صلح (تقدیم به خانم شیرین عبادی)، آلبوم ئهوین. بیژن کامکار هم که در این آلبوم دف میزند در آلبومها و در اجراهای زیادی هم به صورت خواننده، هم به صورت آهنگساز و هم به صورت نوازنده سازهای زیادی مثل رباب، دف، تنبک، قیچک و تار ظاهر شده است، او در آلبوم های زیادی به آهنگسازی هنرمندان بزرگی مثل حمید متبسم، کیخسرو پورناظری، گروه کامکارها و... خواننده اصلی بوده است. همایون نصیری هم سرپرست گروه دارکوب است که همکاریهای زیادی با هنرمندان و خوانندگان در ضبط آلبومها و کنسرتهایشان داشته، از جمله بابک امینی، پیتر سلیمانپور، فواد حجازی، علیرضا عصار و بسیاری دیگر. ناظری هم در این آلبوم، تحریرهایی در صدایش به کار میبرد که در آثار اخیرش به عنوان استایل جدیدی از خوانندگی بوجود آمده، او در «سفر به دیگر سو»، «لولیان»، «مولویه» و کارهای دیگر هم این نوع تحریرها را داشته است ولی در این آلبوم علاوه بر تحریرهای همیشگی حس جدیدی مثل ترس و دلهره هم در کار وارد کرده که در نوع خود جالب است، البته در لحظاتی از کار که او در اوج می خواند شاید ایرادات فنی بتوان بر صدای ناظری گرفت ولی اصولا عاملی که خیلیها را گرفتار هنر ناظری کرده، فقط فن و قدرت حنجره ناظری نیست که خلاقیت، عشق، احساس و شوریدگی در هنرش عامل اصلی برجستگی آثار ناظری است، و همین هم باعث شده که غربیها هم اینقدر از هنر او استقبال کنند.