باور به خدا در آيين زرتشت
باور به خدا در آيين زرتشت
طبق نظر مشهور مفسران و نويسندگان ملل و نحل، مقصود از «مجوس» در قرآن همان زرتشتيان است.(1)
زرتشت مصلح بزرگ ايراني كه بيش از هزار سال قبل از ميلاد ادعاي نبوت كرد و با مبارزه عليه خرافات آيين مغان و اعتقادات شرك آميز چند خدايي، ايرانيان را به سوي خداي هستي (اهورا مزدا) دعوت كرد. زرتشت پس از يك دوره رياضت و انزوا سه اصل بزرگ را به عنوان شعار خويش به جامعه اش ارائه كرد: پندار نيك، كردار نيك و گفتار نيك.
وي پيش از داريوش هخامنش ظهور كرد و آيينش را گسترش داد. دين زرتشت حدود هزار سال بر ايران حاكميَت داشت. و با ظهور اسلام ايرانيان از آيين زرتشت دست بر داشتند و به سوي دين اسلام روي آوردند.[2]
برخي از عقايد زرتشت عبارت است از:
1. همه خوبي ها بلكه همة هستي، آفريده اهورا مزدا است.
2. همة پليدي ها و نيستي ها آفريده اهريمن است.
3. نبرد ميان خير و شر هميشه وجود داشته است.
4. انسان در اين ميان آزاد و مختار آفريده شده است.
5. آتش سمبل روشني و پاكي است.
6. زندگي انسان معادي دارد.
7. زرتشت پيامبر مبعوث شده از طرف خداست.
از دير زمان تا كنون بين دين شناسان اختلاف وجود داشته كه آيا دين زرتشت آيين توحيدي است، يا آيين مبتني بر ثنويت و دوگانگي است؟ اكنون هم نظريه مسلَمي در اين باره وجود ندارد؛ زيرا در «أوستا» شواهدي بر هر كدام يافت ميشود.[3]
اگر مقصود از مجوس كه در قرآن[4] و روايات اسلامي ذكر شده، زرتشتيان باشد، آنها داراي كتاب آسماني بوده اند. در روايات ذكر شده كه انها پيرو يكي از انبياء بر حق بوده اند كه بعداً از اصل توحيد منحرف گشته و به افكار و عقايد شرك آلود روي آورده اند. در روايتي آمده است كه مشركان مكّه از پيامبر تقاضا كرده اند كه از آنها جزيه بگيرد و به آنان اجازه بت پرستي بدهد. پيامبر ـ صلَي الله عليه و آله ـ فرمود: «من جز از اهل كتاب جزيه نميگيرم.» آنها در پاسخ نوشتند: تو چگونه چنين مي گويي در حالي كه از مجوس جزيه گرفته اي؟ پيامبر ـ صلَي الله عليه و آله ـ فرمود: «مجوس پيامبري داشتند و كتاب آسماني، پيامبرشان را به قتل رساندند و كتابش را آتش زدند.»[5]
در حديث ديگر آمده است كه امام علي ـ عليه السَلام ـ بر بالاي منبر فرمود: « از من سؤال كنيد پيش از آنكه مرا نيابيد.» اشعث بن قيس بر خواست و گفت: اي امير مؤمنان چگونه از مجوس جزيه گرفته مي شود در حاليكه كتاب آسماني بر آنان نازل نشده و پيامبري نداشته اند؟ امام علي ـ عليه السَلام ـ در جواب فرمود: «خداوند كتابي بر آنان نازل كرده و پيامبري نيز بر آنان مبعوث نموده است.»[6]
و نيز شواهدي هم وجود دارد كه زرتشتيان ابتدا خدا پرست بوده اند و حتّي قبل از زرتشت هم موحد بوده و آيين آنها جزو اديان توحيدي محسوب مي شده است. اين اعتقاد به توحيد بعد از ظهور زرتشت ادامه يافت و وي نيز به عنوان منادي توحيد به تبليغ آيين خود پرداخت.[7]
جان بي ناس مي نويسد: بر خلاف عقايد بعضي از متأخرين جماعت زرتشتيان، آن پيامبر باستاني مي گفت كه بر حسب مشيَت و ارادة متعال «اهورا مزدا» تمام موجودات آفريده شده اند و چنانچه در آية آخرين از گاتها صراحت دارد، اهورا مزدا، موجب و موجد هم نور و هم ظلمات، هردو است.[8]
در عين حال مجوسيان معتقد هستند كه براي تدبير عالم دو مبدأ است، يكي مبدأ خير و ديگري مبدأ شر. اوَلي نامش يزدان و ديگري اهريمن است و يا اوَلي نور و دومي ظلمت است و نيز مسلم است كه ايشان ملائكه را مقدس دانسته، و بدون اينكه مانند بت پرستان براي آنها بتي درست كنند به آنها توسل و تقرب مي جويند و نيز مسلَم است كه عناصر بسيط و مخصوصاْ آتش را مقدَس مي دانند و در قديم الأيام مجوسيان در ايران، چين، هند و غيره آتشكده هايي داشتند كه وجود همه عالم را مستند به «اهورا مزدا» و او را ايجاد كننده همة موجودات ميدانستند.[9]
استاد شهيد مطهري راجع به انحطاط زرتشتيان مي گويد: نقش خدا «اهورا مزدا» با همان ريش و عصا و يال و كوپال به عنوان يك آرم ملّي بر روي تابلوهاي بسياري از مؤسسات زرتشتي در عصر حاضر به چشم مي خورد و نشانه اي از انحطاط فكري در دوره ساساني است. زرتشتيان از يك طرف مدَعي خداشناسي و توحيدند و «اهورا مزدا» را همان «الله» مسلمين كه لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار و هو اللطيف و الخبير[10] است، معرفي مي كنند و از طرف ديگر شكل و شمايل برايش مي كشند و تاج و ريش و عصا برايش مي سازند و او را به صورت يك بت نمايش مي دهند.
وي در ادامه مي گويد: «چنانكه مي دانيم ايرانيان مسلمان آنجا كه تعبيرات اسلامي را به لغت فارسي ترجمه كرده اند كلمه «الله» را به «خدا» ترجمه كرده اند كه ظاهراً مخفف «خود آي» است، يعني نا آفريده شده. ايرانيان مسلمان كلمه «الله» را هرگز به «اهورا مزدا» ترجمه نكرده اند، بدين جهت كه كلمه «اهورا مزدا» بين زرتشتيان آنقدر مفهوم تجسم پيدا كرده بود كه آن فرزانگان شايسته نديدند آن را ترجمه كلمه «الله» قرار دهند.»[11]
از گفتار استاد چنين استفاده مي شود كه ممكن است كلمه «اهورا مزدا» در ابتدا مترادف كلمه «الله» بوده و لكن در اثر تحريفاتي كه در دين زرتشت به وجود آمده است، معناي اصلي خود را از دست داده تا جايي كه مسلمين حاضر نشده اند كه كلمه «الله» را «اهورا مزدا» معني نمايند. از آنچه گذشت بدست مي آيد كه زرتشتيان در ابتدا خدا پرست بوده و «اهورا مزدا» را بدون اين كه براي او شريكي قائل باشند، مي پرستيده اند. و از اين رو جزو اديان توحيدي محسوب مي شده اند. امّا بر اثر عواملي گرفتار ثنويت شده و مبدأ عالم را دو چيز بنام يزدان و اهريمن شمرده اند.
