آشنایی با خانه های قدیمی كردستان

آشنایی با خانه های قدیمی كردستان



http://forum.patoghu.com/images/poti/2009/01/11721.jpg
خانه گله داری

این بنا در محله قطارچیان، مجاور عمارت وكیل و منزل سرهنگ آزموده اردلان واقع شده است. ساختمان در دو طبقه با كاربری مسكونی ساخته شده و دارای دو بخش است. نوع معماری این بنا با معماری دیگر بناهای قدیمی مسكونی متفاوت است و در آن حیاط در مقابل ساختمان ساخته شده است. در طبقه همكف، یك اتاق سه دری بزرگ كه در طرفین آن دو راهرو با پله تعبیه شده، وجود دارد و در طبقه بالا، دو اتاق گوشوار، یك سالن بزرگ با اُرُسی (نوعی در قدیمی كه دارای چهارچوب مخصوص بوده و با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شده است)زیبا، گچ بری ها و قاب بندی های زیبا ساخته شده است. تزیینات عمده این ساختمان شامل حجاری، درها، اُرسی ها و آجر خفته و راسته و به ویژه اُرُسی سازی آن است كه از ویژگی های بارز بنا محسوب می شود.http://forum.patoghu.com/images/poti/2009/01/11722.jpg
خانه مجتهدی

ساختمان مجتهدی كه امروزه در ضلع شرقی بلوار جدید الاحداث كردستان قرار دارد، قبلاً در كنار رودخانه و در بافت قدیمی قطارچیان از خیابان های اصلی شهر سنندج، واقع بود.این بنا یك حیاط مركزی در ضلع شمالی دارد و بخش های اعیانی آن دو طبقه است كه بر روی سكویی بلند و مرتفع و مشرف به بلوار ایجاد شده است. سكوی آن با مصالح بومی و از سنگ های لاشه ای ساخته شده است. ساختمان دارای یك سالن اصلی با اُرُسی بسیار زیبا است و در طرفین آن اتاق هایی در دو طبقه تعبیه شده است.
این بنا از نظر محوطه و نما شباهت بسیار به موزه سنندج دارد و معماری آن بی تأثیر ازمعماری موزه نیست. در دو طرف تالار اصلی، اتاق ها و راه پله هایی به صورت قرینه ساخته شده كه یكی از آنها برای عبور زنان و دیگری برای مردان بود. در این بنای ارزشمند، علاوه بر اُرُسی بزرگ نمای اصلی و داخلی حیاط، اُرُسی های دیگری نیز در ضلع غربی سالن وجود دارد كه از آثار با ارزش چوبی دوره قاجار محسوب می شود. روی ازاره سنگی داخل ساختمان نیز نقش هایی حجاری شده است. تاریخ دقیق ساخت این بنا مشخص نیست، اما احتمال دارد كه در دوره قاجار ساخته شده باشد.
عمارت مشیر دیوان

عمارت " مشیر دیوان" در محله قدیمی سرتپوله سنندج، در خیابان شهدا قرار دارد و مجموعه ای از فضاهای متعدد است. این ساختمان با شیوه و اسلوب معماری ایران به ویژه محوطه ی یك ایوانی ، در دوره قاجاریه توسط " میرزا یوسف مشیر دیوان" فرزند یكی از رجال سیاسی به نام" میرزا رضای وزیر كردستانی" ساخته شد.این عمارت هفت حیاط دارد كه هر یك از آنها دارای آب نمایی جداگانه با طرح متفاوت و در عین حال مرتبط با دیگرآب نماها است.
سردر ورودی بنا با محوطه نیم هشتی و تزیینات آجری، سقف شیروانی، تالار تشریفات و ایوان ستون دار جلوی آن با طرح كلاه فرنگی ، گچ بری و مقرنس (آنچه به شكل نردبان و پله پله ساخته شده ؛ بنای بلند مدور و ایوان آراسته و مزین با صورت ها و نقوش كه بر آن با نردبان پایه روند ؛ قسمی زینت كه در اتاق و ایوانها به شكل های گوناگون گچبری كنند؛ كنگره دار) های گچی و اُرُسی هایی با طرح های اسلیمی، از جمله خصوصیات بارز این بنا است. حجاری روی سنگ ازاره (آن قسمت ا ز دیوار اتاق و یا ایوان كه از كف طاقچه تا روی زمین بود) و ستون هایی با تزیینات گچ بری طنابی و مقرنس كاری از جمله تزیینات بسیار شاخص عمارت است.
محوطه عمارت و طراحی و ساخت تمام بخش های آن در یك زمان، با رعایت تمامی اصول معماری ایرانی، ویژگی منحصر به فردی به عمارت مشیر دیوان بخشیده است.
خانه معمار باشی

این بنا در جنوب خیابان شهدا و در كنار پارك شهدای شهر سنندج واقع شده است. ساختمان ، در دو طبقه ساخته شده و دارای فضاهای مختلف است. این بنا نیز مانند منزل احمدزاده، تحول مرحله انتقالی معماری دوره قاجار به پهلوی را در فضا سازی، نماها و حتی تقسیم فضاها، نوع قوس ها و تزیینات آجركاری مشخص می سازد.خانه معمار باشی از اولین نمونه های ساختمانی شهر سنندج است كه در آن تزیینات خاص آجر تراشی و الماس بُر به كار رفته است. اكنون ساختمان به دو پلاك تقسیم شده و حیاط آن دارای یك آب نمای بزرگ سنگی است.
نكته قابل توجه در این ساختمان، تنوع تزیینات در نماسازی و نوع قوس پنجره ها و بازشوها به صورت برجسته است. بقیه ی دو دری ها در طبقه بالا در قاب های مستطیل شكل تعبیه شده اند. این بنا یك حمام خصوصی هم دارد.
این ساختمان به استاد" الله مراد اقلیدس" تعلق داشت. او كه مرمت گل دسته های مسجد جامع سنندج را انجام داده بود، طبق حكم حكومتی اوایل پهلوی، عنوان " معمارباشی" را كسب نمود .
تاریخ ساخت بنا احتمالاً اواخر دوره ی قاجار و اوایل دوره پهلوی است.
عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام

این بنا حدود 150 سال پیش ، مقارن سلطنت ناصرالدین شاه قاجار توسط یكی از علمای اهل سنت به نام " ملا لطف الله شیخ الاسلام " قاضی القضات منطقه كردستان، در سه بخش ساخته شد. اكنون از این عمارت، تالار تشریفات، زیرزمین یا حوضخانه و فضاهای جنبی آن و بخش اندرونی باقی مانده است.بخش اندرونی شامل ساختمان شمالی دو طبقه و ساختمان غربی با دو فضای وسیع شرقی – غربی و سردرها است. از ویژگی های عمده این بخش، وجود اتاق پنج دری با گچ بری، آینه كاری و نقاشی های دیواری زیباست كه به عنوان اتاق شاه نشین اندرونی معروف بود. بخش اندرونی بعدها به تملك خانواده " حبیبی " درآمد و اكنون به عنوان ساختمان اداری میراث فرهنگی استان مورد استفاده است.
اُرُسی هفت لنگه زیبا و تزیینات گچ بری و آینه كاری در اتاق دو دری كه به نارنجستان نیز معروف بود از عمده ویژگی های شاخص بخش بیرونی بناست. این بنا بعد ها به تملك " عبدالحمید خان سنندجی " ( سالارسعید ) در آمد و اكنون موزه سنندج است.
عمارت ملك التجار

عمارت " ملك التجار" در خیابان امام خمینی شهر سنندج قرار دارد. این بنای ارزشمند در دوران قاجاریه، نزدیك مركز دارالحكومه كردستان ساخته شد.عمارت دارای حیاط مركزی است. در ضلع شمالی حیاط وسیع، بنای ایوانی با شكوه با ستون های آجری قرار دارد كه در دو طرف آن، فضاهای مختلف در دو طبقه ساخته شده است. در حد فاصل فضاهای سه دری و پنج دری، راهروهایی وجود دارد كه آنها را از سایر بخش ها متمایز می سازد.
به طور كلی، این عمارت دارای تزیینات ویژه ای است كه در نوع خود شایان توجه است؛ به عنوان نمونه، در تزیین سنگ های به كار رفته در ازاره بنا، از طرح های ترنج و نقوش حیوانی استفاده شده است.
عظمت معماری ایرانی در این بنا، با ایجاد یك ایوان ستون دار كه رو به جنوب و حیاط دارد، به خوبی قابل مشاهده است. این ستون ها دارای روكش آجری زیبایی هستند كه در نوع خود حائز اهمیت است.
عمارت وكیل الملك

این عمارت در خیابان كشاورز ( وكیل سابق) سنندج واقع شده است. این بنا ملك موروثی و شخصی خانواده " وكیل " و مجموعه ای بزرگ ، شامل یك بخش اصلی در وسط و قسمت های دیگر در پیرامون آن است.قسمت اصلی مجموعه در اواخر دوران زندیه توسط " حاج محمد رشید بیگ وكیل" ساخته و سایر بخش های آن در دوره های بعد ایجاد شد. ساختمان قدیمی به علل مختلف قبل از انقلاب تخریب شد، اما با سعی و تلاش مالك آن به سبك قدیم بازسازی شده است.
فضاهای الحاقی ، شامل چندین حیاط و فضاهای مربوط به آن، بازارچه، حمام و ... با كاربری های تشریفاتی، مسكونی، تجاری و بهداشتی است كه در تمامی آن ها علاوه بر رعایت اصول معماری ایرانی، تزیینات زیبایی به كار رفته است. ستون های سنگی با تزیینات طنابی در جلوی ایوان های اصلی قرار گرفته و روی آنها سقف شیروانی با طرح كلاه فرنگی كارشده است. اُرُسی های پركار و آجر كاری های زیبا در این عمارت، از ویژگی های بارز این مجموعه است. حمام خصوصی بزرگ داخل مجموعه هم مورد استفاده خانواده قرار می گرفت. بازاری در كنار مجموعه وجود دارد كه به بازار وكیل معروف است.