-
شكرين حديث سعدي
شكرين حديث سعدي
ارايه کننده: عباس رنجبر كلهرودي | در تاريخ : April 28, 2008 | موضوع : ادبيات | تعداد بازديد : 4733
نويسنده: عباس رنجبر كلهرودي
كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي
مقدمه
سخن گفتن از«استاد سخن» سعدي، افصح المتكلمين،كار بسيار مشكلي است و آنگونه كه آثارش به صفت سهل ممتنع مشهور است ، سخن گفتن در بارة خود او نيز چنين است. در آسمان ادبيات ايران ستاره‌هاي فراواني درخشيده‌اند: فردوسي، نظامي، عطّار، سنايي، مولوي، حافظ، سعدي .... و بي‌شك سعدي يكي از درخشان ترين اين‌ستاره‌ها است. اگر چه به قولي «زندگي اديب پس از مرگش آغاز مي‌شود.» 1 ليكن سعدي اديبي است‌كه " صيت سخنش" قبل از مرگ "در بسيط زمين" رفته است
Print Article | E-mail Article
عباس رنجبر كلهرودي
E-mail:ranjbar_kalahrodi@yahoo.com
بي شك سعدي يكي از پايه‌هاي بناي استوار ادب پارسي و محصول شعر و نثر او تشكيل دهندة‌يكي از برازنده‌ترين اندامهاي پيكره‌ي شكوهمند فرهنگ كنوني ماست. پند سعدي كه مايه گرفته ازمعارف قرآن و حديث است، همواره نقش زرين خاطر پندآموزان، و زبان فصيح و صريح او راز گشاي‌گنجينه‌هاي معاني براي دلهاي جوينده و مشتاق بوده است...»2
«آثار باقي مانده از سعدي، بهترين گواه بر اين واقعيت است كه او نه تنها شاعر و نويسنده‌اي تواناو كم‌نظير است، بلكه فرزانه‌اي است خردمند، كه در علوم ديني و اخلاقي و حكمت عملي و عرفان وسياست و شناخت اجتماع متبحّر و صاحب‌نظر است و استادي او خصوصاً در اين مي‌باشد كه قادراست از تمامي اين اطلاعات وسيع و متنوع در بيان مواعظ و نگارش داستان‌ها و تمثيل‌هاي آموزنده‌و سرودن غزليات پر شور و مثنوي‌ها و قصايد نغز و بديع سود جويد و آنها را به زباني ساده و شيرين به‌شيوه‌اي سهل و ممتنع كه قابل استفاده‌ي همگاني باشد، بيان كند...»3
زندگي
يكي از موضوعهايي كه هميشه محققان و انديشمندان را به خود مشغول نموده است، زندگي‌شاعران و انديشمندان دوره‌هاي پيشين است. غالباً، تاريخ تولد، نام صحيح، نام پدر، و حتي تاريخ‌فوت آنان مبهم است و اين ابهام موجب برانگيختن بحث‌هاي فراواني شده است در مورد سعدي نيزچنين است. نام، كنيه، لقب، تاريخ تولد، تاريخ وفات و مسافرت‌هاي او به شدّت مورد اختلاف است وهر يك از صاحب‌نظران براساس شواهدي از آثار سعدي و به ظّن خود در اين باره مطالبي را بيان‌داشته‌اند. 4
نام و شهرت:
بعضي او را مشرف‌الدين يا شرف‌الدين، برخي مصلح الدين عبدالله و كنيه‌اش را ابومحمد مي‌دانندنام و كينه و القاب كامل او در كتاب تاريخ ادبيات دكتر ذبيح‌الله صفا به شرح زير آمده است: «الشيخ‌الامام المحقق ملك الكلام افصح المتكلمين ابو محمد مشرف الدين (شرف الدين) مصلح بن عبدالله‌بن مشرف السعدي شيرازي» 5
تولد:
تولد سعدي بدرستي معلوم نيست. باتوجه به قراين و شواهد موجود سال تولد او را عده‌اي 585 وعده‌اي 606 هجري و عده‌اي نيز سال‌هاي ديگري بين دو سال ذكر شده دانسته‌اند كه سال 606بيشتر مورد قبول قرار گرفته است.
وفات:
تاريخ دقيق وفات شيخ نيز جاي تأمل دارد. و در اين باره نيز اختلاف نظر وجود دارد به هر صورت‌تاريخ وفاتش را در بين سال‌هاي 690 تا 695 نوشته‌اند.
مسافرتها:
در اقصاي عالم بگشتم
بسي بسر بردم ايام با هر كسي
تمتع به هر گوشه‌اي يافتم
زهر خرمني خوشه‌اي يافتم 6
سعدي در اثار خود از سفر به عراق، حجاز، شامات، بلخ باميان، كاشغر، هندوستان، يمن، مصر،حبشه، مغرب، آسياي صغير، بيت المقدس، آذربايجان و ...سخن رانده است. امّا اين نكته كه آياسعدي به تمام نقاطي كه از آن نام برده است، مسافرت كرده باشد، جاي ترديد است.
آثار:
آثار منثور و منظوم سعدي شامل بيست و سه ساله به شرح زير مي‌باشد:
1- ديباچه
2- مجالس پنجگانه
3- پنج سوال شمس‌الدين صاحبديوان و جواب شيخ به‌نظم
4- سوال سعدالدين نطنزي به نظم در باره عشق و عقل جواب شيخ به نثر
5- نصيحت‌الملوك
6- شرح ملاقات شيخ با اباقاخان
7- بوستان يا سعدي نامه
9- قصايد عربي
10- قصايد فارسي
11- مراثي
12- ملمّعات و ترجيعات
13- طيّبات
14- بدايع
15- خواتيم
16- غزلّيات
17- صاحبيه
18- مقطّعات
19-رباعيات
20- مفردات
21- هزليّات
22- خبيثات
23-گلستان .
از ميان آثاري كه برشمرديم گلستان و بوستان اعتبار ويژه‌اي دارند. در اين رساله اگرچه گوشه‌چشمي به كلية آثار شيخ داشته‌ايم ليكن مآخذ اصلي اين تحقيق گلستان و بوستان بوده است از اين‌رو به اجمال اين دو اثر گران بها را معرفي مي‌كنيم.
گلستان:
گلستان بي‌گمان زيباترين اثر منثور فارسي است و حكايات، تجارب و نكات اخلاقي و اجتماعي‌آن نيز بي‌نظير است. گلستان شامل هشت باب به شرح زير است: در سيرت پادشاهان، در اخلاق‌درويشان، در فضيلت قناعت، در فوايد خاموشي، در عشق و جواني، در ضعف و پيري، در تأثير تربيت،در آداب صحبت
بنابر گفته شيخ تاريخ تاليف گلستان سال 656 هجري و هدف از تأليف آن نصيحت بوده است.
در اين مدت كه ما را وقت خوش بود
زهجرت ششصد وپنجاه وشش بود
مراد ما نصيحت بود و گفتيم
حوالت با خداكرديم و رفتيم 7
* منابع و يادداشت‌ها:
1- طباطبائي، سيد مصطفي، گنجينه امثال عرب و قرآن مجيد، قم، انتشارات دارالفكر، 1346، ص 8
2- مقام معظم رهبري، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، ذكر جميل سعدي، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشتصدمين سالگرد تولد شيخ اجل سعدي عليه الرحمه، ج 1، تهران، انتشارات اداره كل انتشارات و تبليغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي 1366، ص11
3 - رزمجو، حسين، پيشين، ص 29
4- علاقه‌مندان جهت اطلاع بيشتر به منابعي ديگر در اين زمينه همچون: تاريخ ادبيات ايران (دكتر ذبيح‌الله صفا)، تحقيق درباره سعدي (هنري ماسه) و سعدي (ضياء موحد) مراجعه كنند.
5- صفا، ذبيح‌الله. تاريخ ادبيات ايران ج 3، بخش اول، تهران، انتشارات فردوسي1368
6- كليات سعدي (بوستان). به اهتمام محمدعلي فروغي، تهران، اميركبير، 1367، ص205
7- پيشين، (گلستان)، ص 36
