كاهش وزن حاد، خطر جدي براي سلامت
كاهش وزن حاد، خطر جدي براي سلامت
كاهش وزن يا رسيدن سريع به وزن موردنظر توسط كشتي‌گيران، موجبات نگراني مربيان، والدين و دست اندركاران را فراهم كرده است.
در ورزشكاران كاهش وزن حاد مي‌تواند از طريق كاهش قدرت و استقامت عضله، توان و ظرفيت بي‌هوازي و هوازي، تسريع متابوليسم پروتئين و خطراتي چون بيماري‌هاي گرمايي از جمله گرفتگي عضلاني و خستگي گرمايي يا گرمازدگي، تخليه گليكوژن عضله و احتمالا كبد، افزايش ضربان قلب، كاهش پلاسما و حجم خون براي سلامتي و عملكرد ورزشي آنها مضر است.
با اين حال بعضي كشتي‌گيران هنوز هم تمايل دارند وزن خود را از طريق روش‌هاي سريع چون سونا و آبزدايي كاهش دهند. با توجه به آثار نامطلوب اين روش به سلامت ورزشكار اين سوال وجود دارد چگونه مضرات كاهش وزن حاد را به حداقل برسانيم.
علي اكبرنژاد، رحمان سوري، محمد فرامرزي، منصور سياح و افسانه پاكان در تحقيق خود با عنوان «اثر مصرف مكمل گلوتامين بر توان هوازي و توان بي‌هوازي كشتي‌گيران آزادكار نخبه پس از يك دوره كاهش وزن حاد» آثار مثبت مصرف گلوتامين در كشتي‌گيران را نشان داده‌اند.
در اين تحقيق آمده است: گلوتامين فراوان‌ترين اسيد آمينه بدن است و يك اسيد آمينه طبيعي گلوكزساز محسوب مي‌شود. نياز فراوان بدن به گلوتامين توسط اندام‌هايي از جمله عضلات اسكلتي، كليه‌ها، كبد، شش‌ها و قلب ساخته مي‌شود.
نظر به اينكه مطالعات متعددي نشان داده‌اند، كاهش وزن بر سوخت و ساز بدن ورزشكار اثرگذار است و ظرفيت عملكرد ورزشي را به طور چشمگيري پايين مي‌آورد، زماني كه اين مكمل با محرك‌هاي ديگري مانند فعاليت ورزشي شديد و استرس‌هاي مختلف ديگر همراه باشد احتمالا آثار پاتولوژيك شديدي را در بدن ايجاد مي‌كند. بنابراين تعيين راهبردهاي تغذيه‌اي و تمريني كه بتواند توانايي‌هاي فيزيولوژيك بدن را حفظ و در نگهداري توده عضلاني و ذخاير انرژي در دوره‌ي كاهش وزن و برگشت به حالت اوليه موثر باشد، براي رشته‌هاي مختلف ورزشي داراي طبقه‌بندي وزني، به ويژه كشتي‌گيران اهميت فراواني دارد.
جامعه آماري اين پژوهش كشتي‌گيران نخبه‌ي آزاد كار كشور بودند.
از آزمودني‌هاي هر دو گروه براي آزمون‌هاي توان هوازي، آستانه‌ي لاكتات، زمان فعاليت پس ازآستانه لاكتات، توان بي‌هوازي اندام‌هاي فوقاني و تحتاني به عمل آمد؛ سپس يك دوره شش روزه كاهش وزن از طريق محدوديت غذايي، فعاليت ورزشي و روش‌هاي مختلف آبزدايي (روش‌هاي معمول كه توسط كشتي‌گيران زبده در شرايط واقعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد) كه درآن شش درصد وزن بدن كشتي‌گيران كاهش يافت، اعمال شد. پس از ١٦ ساعت بازگشت به حالت اوليه، مجددا براساس پژوهش‌هاي انجام شده، مقدار مصرف روزانه‌ي مكمل گلوتامين در دوره‌ي كاهش وزن و پس از آن در دوره‌ي برگشت به حالت اوليه ٣/٠ گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن توصيه شده است كه آزمودني‌هاغ اين مقدار را در دو وهله‌ي صبح زود و عصر پس از تمرين مصرف مي‌كردند.
نتايج اين مطالعه نشان داد كه عوامل منتخب فيزيولوژيكي شامل توان هوازي، آستانه لاكتات، زمان فعاليت پس از آستانه لاكتات و توان بي‌هوازي اندام‌هاي فوقاني و تحتاني در كشتي‌گيران نخبه‌اي كه مكمل مصرف نكرده بودند، پساز كم كردن وزن كاهش يافتند.
سريع‌ترين آثار كاهش وزن حاد روي تركيبات بدن، وضعيت تغذيه‌اي، كاهش در كل آب و ذخاير گليكوژن بدن است. كاهش وزن در دوره‌هاي نسبتا كوتاه فقط به وسيله كاهش آب بدن توجيه مي‌شود نشان داده شده كه سازگاري نسبت به كم آبي غيرم مكن است و ميزان زياد كم آبي منجربه عملكرد ورزشي ضعيف‌تر فرد مي‌شود. تحقيقات نشان داده‌اند آب گيري مجدد بدن در كمتر از ٢٤ الي ٤٨ ساعت به طور كامل امكان‌پذير نيست.
در زمينه ارزيابي سطوح گليكوژن عضله، كاهش وزن حاد ذخاير گليكوژن عضله را كاهش مي‌دهد.
به دليل مدت زمان فعاليت ورزشي شديد كه به متابوليسم بي‌هوازي به عنوان منبع اصلي توليد انرژي عضله وابسته است، اگر اين فعاليت مداوم باشد و ورزشكار فعاليت‌هاي تواني را بيش از ٣٠ ثانيه اجرا كند، به نظر مي‌رسد عملكرد بعدي او ضعيف‌تر از عملكرد ورزشكار داراي وزن طبيعي باشد. توجيه اين موضوع مي‌تواند بدين صورت باشد كه با وهله‌هاي مكرر فعاليت، عضله بايد براي بازگشت به حالت اوليه به مسيرها و سيستم‌هاي متابوليك خارجي متكي باشد. مختل شدن جريان خون به عضله و پوست منجربه محروميت از مواد مغذي و اختلال در دفع گرما مي‌شود كه هر دو عامل در خستگي عضله دخالت دارند و عملكرد بعدي را ضعيف‌تر مي‌كنند.
هنگام كاهش وزن، تجزيه پروتئين هم اتفاق مي‌افتد. كاهش توده‌ي بدون چربي ممكن است با تعادل منفي نيتروژن ارتباط داشته باشد. اين شرايط هنگامي كه پروتئين دريافتي روزانه ناكافي است، رخ مي‌دهد. كشتي‌گيران دانشگاهي كه وزن بدن خود را حدود هفت درصد در طول فصل مسابقه كم كرده بودند، كاهش در ميزان متابوليسم استراحتي آنها تا ١٧ درصد مشاهده شد.
در مورد مصرف مكمل گلوتامين در اين مطالعه نه تنها كاهشي در متغيرهاي منتخب فيزيولوژيكي مشاهده نشد، بلكه افزايش اندكي نيز وجود داشت كه اين افزايش در متغير توان بي‌هوازي اندام فوقاني معني‌دار بود.
گلوتامين يك اسيد آمينه‌ي غير ضروري است. بدين معني كه بدن مي‌تواند نياز خود را توليد كند، ولي در شرايط فيزيولوژيك ويژه مثل زمان‌هايي كه مواد مغذي از نظر كمي يا كيفي به مقدار كافي در رژيم غذايي وجود نداشته باشد يا بدن نتواند آن را به اندازه موردنياز توليد كند (شرايط كاهش وزن) و همچنين در زمان بيماري‌هاي حاد يا استرس و فشار شديد جسماني، عضله اسكلتي و كبد نتوانند غلظت طبيعي گلوتامين پلاسما را به مدت زيادي حفظ كنند، به طور حتم نياز به آن افزايش مي‌يابد، گلوتامين يك اسيد آمينه ضروري مي‌شود.
در واقع در پژوهش حاضر مصرف گلوتامين موجب افزايش عملكرد شده است و علت آن ممكن است اين باشد كه در طي دوره كاهش وزن به دليل كاهش ذخاير انرژي و توده‌ي خالص بدن و ديگر موارد، نيازمندي به گلوتامين افزايش يابد، گلوتامين نقش سازنده‌اي در تنظيم گلوكز دارد.
