محتوای ادبیات

ادبيّات ناب از نظر مطالب و مفاهيمي كه در بردارد به گونه‌اي مشخصي به شرح زير تقسيم مي‌شود:
ادبيّات غنايي: محتواي ادبيّات گاهي عاشقانه و غنايي و بزمي است. شاعر و نويسنده به توصيف مجالس بزم و عيش و نوش مي‌پردازد، و از شور و حال و سوز و گداز و راز و نياز عاشقانه سخن مي‌گويد، و در غم و شادي و كاميابي و ناكامي خود يا اشخاص داستان داد سخن مي‌دهد.
ادبيّات عرفاني: گاهي شاعر عارف به شرح شور و حال و سوز و گداز و راز و نياز خود در نشيب و فراز سير و سلوك به مرحلة كمال، مي‌پردازد. در شعر كهن فارسي نمونه‌هاي برجسته از اين گونه شعر مي‌توان يافت.
ادبيات حماسي: گاهي موضوع شعر يا داستان شرح حماسه‌ها و قهرماني‌هاي يك ملت در طول تاريخ خويش است كه به گونه‌اي افسانه‌اي و شگفت انگيز بيان شده مانند حنگ‌هاي رستم و افراسياب و داستان كاوة آهنگر و آرش كمانگيز.
ادبيّات تعليمي: گاهي گوينده و يا نويسنده به قصد تعليم و آموزش به آفرينش اثري مي‌پردازد و هنر را براي ترويج اخلاق و فكر و انديشه و هدف خود به كار مي‌گيرد. بوستان و گلستان سعدي از نمونه‌هاي برجسته ادبيات تعليمي هستند.
ادبيّات سياسي: در دورة مشروطيت شاعراني مانند عشقي و عارف و بهار و دهخدا و نسيم شمال و فرخي يزدي ادبيات را در خدمت سياسي به كار گرفته و به ترويج افكار آزاديخواهانه پرداختند. در ادبيّات سياسي غالباً موضوع، شاعرانه نيست و فقط شاعر در پروردن آن به گونه اي كه تأثير بخش باشد، از بيان شاعرانه بهره مي جويد.
از ديدگاه شاد يا غم انگيز بودن، داستان هاي تاريخي و اجتماعي را به سه گونه تقسيم كرده اند: تراژدي ( غم انگيز ) كه در آن واقعة هولناكي بين خويشان و بستگان نزديك رخ مي‌دهد مانند كشته شدن پسر به دست پدر يا برادر به دست برادر كمدي (خنده انگيز ) كه اجتماعي و انتقادي است. آميخته (درام ) كه هم مي‌خنداند و هم مي‌گرياند.