آماده سازی کیهان نوردان

مقدمه

کیهان نوردان چگونه برای سفر به فضا آماده می‌شوند؟ مرکز آموزش کیهان نوردان که به افتخار نخستین فضانورد جهان ، دانشگاه یوری گاگارین نامیده می‌شود، در سال 1960 در حومه مسکو تأسیس شد. این مجتمع عظیم که تا کنون بیش از 500 نفر در آن برای سفر به فضا آموزش دیده‌اند در شهرکی است که به آن نام "زویزدنی گرارادوک" (شهر ستاره‌ای) بر آن نهاده‌اند.
مرکز آموزش کیهان نوردان ، سازمانی است که به آخرین وسایل و ادوات علمی و فنی ، همچنین کادر ورزیده مجهز است که می‌تواند سرنشینان سفینه‌های فضایی و یا ایستگاههای سرنشیندار ، برای انجام مسافرتهای کیهانی کوتاه و یا دراز مدت آماده سازد. متخصصان این مرکز تجارب غنی در زمینه‌های کار آموزش به صورت علمی و عملی اندوخته‌اند. آنها در پژوهش در سفینه‌های سرنشیندار ، در تکامل سفینه‌های کیهانی ، تجهیزات آنها و برنامه‌های پرواز شرکت فعالانه داشته‌اند. ساختار این مرکز ، وظایف واحدهای اساسی آن و ترکیب حرفه‌ای متخصصان آن در چهارچوب رشته آمادگی و تأمین پروازهای کیهانی برنامه ریزی شده است.


آموزش و آمادگی کیهان نوردان

آموزش و آمادگی کیهان نوردان سه هدف اساسی صورت می گیرد:
• آموزش کیهان نوردان برای اداره سفینه‌ها و ایستگاههای کیهانی و بکار گیری بهینه دستگاههای سفینه‌ها.
• آموزش برای پیشبرد آزمایش وسایل فنی کیهانی و اجرای پژوهشهای علمی در کیهان.
• آماده سازی ارگانیزم کیهان نورد برای تحمل تأثیرهای مربوط به فشارهای مربوط به پرتاب ، زندگی در فضا و سرانجام بازگشت به زمین در شرایط عادی و فوق العاده.
آموزش عمومی کیهان نوردان

آموزش عمومی برای کسانی انجام می‌شود که " نامزد کیهان نوردی " نامیده می‌شوند. در این مرحله گروه سرنشینان برای پروازهای خاص هنوز تشکیل نشده است. هدف آموزش عمومی عبارت است از کسب دانش و تجربه‌های حرفه‌ای ، همچنین سنجش تواناییهای فرد در تحمل شرایط دشوار. در این مرحله ، نامزدهای کیهان نوردی ، درسهای عمومی نظری همچون اصول و جزئیات ساختمان سفینه‌های سرنشین‌دار ، اصول ساختمان دستگاههای اداره و هدایت موشکها و دستگاههای کیهانی و غیره را می‌آموزند. داوطلبان سفر به فضا ، پرواز‌های تمرینی با هواپیما ، پرش با چتر نجات و تمرینهای عملی برای ایجاد آمادگیهای لازم جسمانی و روحی جهت سفر به فضا را انجام می‌دهند.
تمرینهای متعدد و مختلف پزشکی در مرحله آموزش عمومی کیهانی و آماده سازی وجود دارد. این تمرینها به منظور بالا بردن مقاومت ارگانیزم بدن در برابر عوامل نامساعد در جریان پرواز کیهانی صورت می‌گیرد. هنگام آماده سازی سرنشینان سفینه‌های کیهانی ، تمرینها طبق برنامه‌ای عملی می‌شود که با اهداف و وظایف پرواز منطبق است. از جمله عوامل مورد نظر در نوع و حجم تمرینها ، مدت زمان پرواز است و باید در نظر داشت که کارشناسان مجموعه‌ای از تمرینات را پیش بینی می‌کنند. در این برنامه‌ها بیش از هر چیز به مسائل آمادگی روحی سرنشینان سفینه توجه می‌شود.
آموزشهای اختصاصی کیهان نوردان

پس از به پایان رساندن مرحله اول که تقریباً یک سال طول می‌کشد، کیهان نوردان باید دوره آزمون نظری و عملی بگذرانند و آنانی که بتوانند از عهده این آزمون برآیند، به عنوان "فضانورد" محسوب خواهند شد. تمرین و آموزشهای عمومی تا مرحله انتخاب کیهان نورد برای سفر به فضا ادامه خواهد یافت. انتخاب افراد بستگی به تخصص آنها و برنامه‌های در حال اجرا و یا طراحی شده دارد. معمولا در یک سفینه فضایی یک نفر به عنوان فرمانده ، یک نفر به عنوان مهندس ناو و بالاخره نفر سوم به عنوان فضانورد پژوهشگر حضور دارند.
فرمانده از بین فضانوردان نظامی انتخاب می‌شود. این افراد معمولا از برجسته‌ترین خلبان‌های نیروی هوایی هستند که تحت شرایط سخت انتخاب و دوره دیده‌اند. مهندس ناور بطور معمول غیرنظامی بوده و از بین طراحات و مهندسان کارخانه‌هایی انتخاب می‌شوند که ادوات و تجهیزات ناوهای کیهانی را می‌سازند. این افراد پس از طی مراحل آموزش عمومی و اختصاصی ، به صورت "مهمان" در جمع سرنشینان حضور دارد، یعنی مدت پروازش کوتاهتر از دو نفر دیگر است.
پس از طی آموزش عمومی همانطور که گفته شد فضانوردان در ترکیب گروهی برای سفر به فضا قرار می‌گیرند و آموزش اختصاصی آنان آغاز می‌شود. آموزش و آمادگی کیهان نوردان برای پرواز به سفینه‌های سرنشین‌دار ، این ترکیب گروهی که بطور معمول حدود شش ماه قبل از هر پرواز جدید با سفینه کیهانی مشخص ، بر اساس برنامه معین تشکیل می‌شود.
هدف اساسی از آموزش تخصصی چیست؟

• هدف از فراگیری دانش و تجربه لازم برای هدایت و استفاده از سفینه و ایستگاه مداری که کیهان نوردان با آنها باید پرواز کنند.
• یادگیری چگونگی عکس‌العمل در وضعیتهای نادر و هماهنگی با کارشناسان مرکز هدایت پرواز در شرایط عادی و اضطراری.
• بالابردن دانش قبلی برای پیشبرد تجربه‌ها و تحقیقاتی که در برنامه پرواز پیش بینی می‌شود.
• آموزش کار با وسایل فنی کیهانی و تمرینات با دستگاههای مختلف.
مسایل عمده مربوط به آموزش تخصصی

• تلاش در جهت تطابق هرچه بیشتر عملیاتی که توسط کیهان نوردان با دستگاه‌های تمرینی در زمین انجام می‌شود با آنچه در پرواز واقعی کیهانی وجود دارد.
• ارزیابی عینی چگونگی عمل کیهان نوردان در زمان انجام عملیات گوناگون در جریان تمرینات.
• ایجاد اوضاع‌ ناگوار در وقت تمرینها که شبیه با وضعیتی باشد که می‌تواند در پرواز کیهانی پیش آید و ارزیابی عینی اعمال کیهان نوردان در این حال.
• طراحی و ساخت وسایل فنی برای آموزش کیهان نوردان که از همه کاملتر با اهداف آموزش مطابقت داشته باشد.
• در حال حاضر ، سیستم و سایل فنی آموزش کیهان نوردان و ساختار آن ، مشخص و بطور عملی کارآیی آن به اثبات رسیده است. این سیستم علاوه بر دستگاههای چند کاره و اختصاصی ، شامل وسایلی هم می‌شود که بعضی شرایط خاص و موقعیتهای ویژه در پرواز کیهانی را بوجود می‌آورد.
سایر آموزشهای کیهان نوردان

• برای آموزش کیهان نوردان در زمینه پیشبرد تجارب ، دفع عوارض ، مشکلات و حوادث غیر مترقبه ، تعمیر کاریها و سایر کارها در کیهان ، خیلی مهم است که در جریان تمرینها کیهان نوردان ، شرایط بی وزنی بوجود آورده شود. در این شرایط می‌توان حرکت کیهان نوردان ، گزار از یک سفینه به سفینه دیگر ، راهپیمایی در فضای آزاد و انجام تعمیر و بازسازی ، بسته و باز کردن وسایل و تجهیزات را فرا گرفت. متخصصان روشهای تمرینهای طولانی را که مشابهت به شرایط بی وزنی دارد را در آب طرح و عملی کرده‌اند.
• در مرکز آموزش کیهان نوردان ، آزمایشگاه مخصوص آبی ایجاد شده که با دوربینهای عکسبرداری ، ویدیویی ، تلویزیونی و همچنین دستگاههای دقیق اندازه‌گیریهای برای دریافت ، ارسال و مطالعه اطلاعات مجهز است. جهت بوجود آوردن کوتاه مدت شرایط بی‌وزنی واقعی ، از هواپیما ، از آزمایشگاههای ویژه‌ای استفاده می‌شود. در این هواپیماها با پرواز در حالتهای خاص ، 20 - 25 ثانیه شرایط بی‌وزنی بوجود می‌آید.
• با اهمیت‌ترین بخش در آموزش کیهان نوردان ، دستگاه ایجاد بار اضافی یعنی گریز از مرکز است. از این وسیله هنگام انتخاب کیهان نوردان برای آزمایش ارگانیزم بدنی آنان جهت تحمل بارهای اضافی نیز بکار می‌رود. این تمرینها به شکل جدی‌ترین در زمان آموزشهای مرحله اول و دوم آموزش انجام می‌شود در سالن بزرگی که در مرکز آموزش فضانوردان وجود دارد دستگاه گریز از مرکز بی نظیر ایجاد شده که بازوی آن به 18 متر می‌رسد.
• برای ایجاد آمادگی کیهان نوردان در زمینه اختر شناسی ، پلانتاریومی (اخترنما) ساخته شده که توسط آن در حدود 90 صور فلکی ، ستارگان آسمان ، حرکت خورشید ، ماه و سیارات دقیقا نشان داده می‌شود. بیشترین توجه در آموزش کیهان نوردان به آزمایش و فراگیری راه‌های پیشبرد تجارب و تحقیقات علمی و عملی معطوف می‌شود.
• تا سال 1977 گروه کیهان نوردان ممکن بود شامل افرادی باشد که هیچ کدام سابقه پرواز به فضا را نداشته باشند. پس از آن که کیهان نوردان در چند سفر موفق به انجام ماموریت خود نشدند ، کارشناسان سازمان فضایی به این نتیجه رسیدند که از آن پس در هر سفینه حداقل یک نفر باید سابقه سفر به مدار زمین را داشته باشد زیرا بروز حالت تهوع ، سرگیجه و دیگر عوارض نامطلوب در چند روز اول پروازهای فضایی ، با تمام تمرین‌های انجام شده ، غیرقابل پیش بینی است و افراد با توانایی‌های بالا در آزمایش‌های زمینی ممکن است در فضا دچار این حالات شوند و بروز این حالات موجب پایین آمدن توان آنها در هدایت صحیح و کامل ناو شده‌ ، موجب اختلال و حتی لغو برنامه سفر می‌شود.
منبع : دانشنامه رشد